«Nafar idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute»

Jokin Muñoz idazleari elkarrizketa
«Nafar idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute»
«Hausturak», Jokin Muñozen estreinako lana Alberdaniaren eskutik
Giroa da liburu honen narrazioak harilkatzen dituena, hegoaldeko giroa. Trenbidea, ibaia, basamortua, istorioen lekukoak. Eleberri gisa har daitekeen bere lehendabiziko lana oinarri hartuta, itzulpengintzaz, narratzeko ereduez eta Nafarroan egiten den literaturaz mintzatu gara.
Liburuan bost narrazio biltzen dira, elementu komunak dituztenak; hasieratik horrela al dago planteatuta?
Azken ipuina idatzi nuen lehenengoa izan zen, eta narrazio horren giroak segida eduki zezakeela ikusirik aurrera jarraitzea erabaki nuen; hegoaldea, trenbidea, ibaia, basamortua... dira giro horren osagarriak.
Narrazioetan zehar kontu historiko batzuk azaltzen dira. Zer funtzio hartzen dute?
Hegoaldea modelo sinboliko gisa hartu dut, hori ez da berria, Faulknerren kasua hor dago. Castejonen jaio baina udaldiak kenduta ez naiz hor sekula bizi. Perzepzio batzuk nituen, eguraldiarena, lehorra eta eguzkitsua uda partean, hotza eta lehorra negu partean. Trenbidea ere, Castejon herri ferroviario peto-petoa da, horrez gain ibaia eta bardea ondoan ditu.
Hor koordenada batzuk ikusten ditut, baina bertakoa ez naizenez, ez dut bertako giroa ongo ezagutzen, atrebentzia handia izango litzateke narrazioak ongi ezagutzen ez dudan herri batean kokatzea. Perzepzio horiek guztiak hartu eta geografia intimo bat sortu dut; benetako errealitate geografikoa antzeman daiteke, baina ez dago asmo dokumentalik.
Narratzeko estiloari dagokionez ahalegin berezirik egin al duzu?
Nire asmoa ez da izan hizkuntza erakustaldia egitea. Literaturan badira ondo idatzitako liburu txar asko eta gaizki idatzitako liburu on batzuk. Nire lehenengo helburua istorio interesgarriak kontatzea zen, eta hori modu egoki batez egitea. Askotan hizkuntzari gehiegizko garrantzia eman zaio.
Modu egoki hori dela eta, zein iturritatik edan duzu?
Gure literaturan inflexio puntu bat gertatu da itzulpenekin, idazleen estiloa aldatzen joan izan da. Koldo Biguri, Patxi Apalategi, Xabier Olarra ditut maisu; horiei esker, Truman Capote, Cesare Pavese... euskal idazleak dira azken batean, gure literaturara etorri direlako. Itzulpen horiek euskal liburuak dira, eta itzulpen horietatik asko ikas daiteke hizkuntzaren erabilerari dagokionez. Bada beste maisu lan bat, «Otto Pette» dena, Anjel Lertxundiren liburuak narratzeko moduari eta hizkuntzaren erabilerari dagokienez inflexio puntu bat markatu du.
Itzulpengintza aipatu duzularik, behar bezalako errekonozimendurik eman ahal zaio egindako lanari?
Literaturaren munduan zerbaiten falta sumatzen bada, ekar dezagun kanpotik, eta lan hori egiten ari dira itzultzaile hauek errekonozimendu handirik gabe. Euskal literatura ez da bakarrik euskaraz sortzen dena, euskaraz argitaratzen dena baizik. Cesare Pavese, Alberto Moravia, Truman Capote, autore asko euskaraz dauzkagu jadanik. Gainera erreferentzia puntu bihurtu dira, gure idazkera hobetzeko baliagarriak direnak. Duela hamabost, hamar urte argitaratu izan dena agian orain ez litzateke kaleratuko, kalitatean exigentzia maila dezente handitu da.
Narrazioan azaltzen diren olerkiek zer leku betetzen dute?
Hamabi poema dira, narrazioen bukaeran azaltzen dira, eta horien osagarri dira; metafora iradogarriak gustatzen zaizkit, eta kasu honetan narrazioak poema ulertzen laguntzen du.
Inoiz esan izan duzu, Nafarroatik idaztearen kontuari ihes egin diozula. Zer dela eta hori?
Nafarroako idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute: «Gu hemengoak gara, eta guk nafarreraz idazten dugu» esatea. Euskaldunak gutxi gara hemen, irakurtzen dugunok are gutxiago, eta erredukzionismo horietan erortzea arriskutsu samarra iduritzen zait. Norberaren hizkera bultzatu egin behar da, baina, literaturarako, ahal den neurrian, eredu komunak erabili beharko genituzke.
Eredu horrek ez du zertan gipuzkera izan behar. «Otto Pette»ra bueltatuz, batua peto-petoa baldin badago, hori liburu hori da. Niri ez litzaidake gustatuko irakurleak nigan ikustea Aingeru Epaltza batengan ikusten dutena, «hara beste nafar batek idatzi behar digu»; gainera, ni Gipuzkoan hezia naiz, Epaltza gustukoa dut, bere hizkera baino kontatzen duena dut gustuko. «Ur uherrak» bere azken eleberriak historiak balio du, eta kasu honetan jendeak hizkerari erreparatu egin dio; utz dezala hori bakean eta erreparatu historiari, hizkerari gehiegi erreparatzen baitzaio.
Nik hizkera baino, jarrera geografikoa aipatu nahi nuke, «nik hemendik idazten dut» lelo hori?
Hori aipatzen dudanean, Gil Bera, Epaltza edota Patziku Perurena ditut buruan, agian oraindik ere erruralismo batean gaude, faltan botatzen dut euskal hiria gure literaturan.
Argitaratu duzun lehenbiziko lana duzu hau, etorkizunari begira zer asmo duzu?
Nire burua ez dut idazle profesional gisa ikusten, eta gainera enkarguzko lanak egin behar izatea ez litzaidake gustatuko. Hori gertatzen da gurean, haurrentzako liburuak enkargatzen dira; ez nuke inoiz horrelakorik hartuko. Nire erritmoa dut, lanbidez irakaslea naiz, eta horrez gain gustuko lanak egin nahi ditut. Denbora apurra kalitatezko lan bat egiten erabili nahi dut.
PATXI LARRION
40-41

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakMUÑOZ2
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
PertsonaiazMUÑOZ2
EgileezLARRION1Kultura

Azkenak
2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


2024-12-31 | ARGIA
Gontzal Fontaneda euskaltzale gasteiztarra hil da

Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.


2024-12-31 | ARGIA
Zarautzen terapia kontsulta duen gizon bat atxilotu dute, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita

Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.


2024-12-31 | Leire Ibar
Kataluniako emakume kazetarien erdiak baino gehiagok jasaten du sexuagatiko diskriminazioa

Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.


2024-12-31 | Julene Flamarique
Akusazioak hemezortzi urteko espetxe-zigorra eskatu du Mario Lopez Gernikako entrenatzaile ohiarentzat

Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]


Israelgo espetxerik ankerrenean atxiloturik dago Gazako azken ospitaleko zuzendaria

Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.


2024-12-31 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Obrak eta obrak, marra horia lausotzeko

Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]


Petardo eta bengalak, albo-kalteak dituen tradizioa

Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]


2024-12-31 | Usurbilgo Noaua
Beste sute bat izan zen erraustegian

Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.


2024-12-31 | Josu Iraeta
Borroka luzearen ametsak, egiazko nahi ditut

Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]


Bizilagunekin plataforma munduko futbol kopa Donostian jokatzearen aurka: “Ez dugu gure aurkako golik ospatuko!”

Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]


2024-12-31 | Sustatu
Max streaming plataforman ere euskarazko edukiak agertzen hasi dira

Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude