«Nafar idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute»

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Jokin Muñoz idazleari elkarrizketa
«Nafar idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute»
«Hausturak», Jokin Muñozen estreinako lana Alberdaniaren eskutik
Giroa da liburu honen narrazioak harilkatzen dituena, hegoaldeko giroa. Trenbidea, ibaia, basamortua, istorioen lekukoak. Eleberri gisa har daitekeen bere lehendabiziko lana oinarri hartuta, itzulpengintzaz, narratzeko ereduez eta Nafarroan egiten den literaturaz mintzatu gara.
Liburuan bost narrazio biltzen dira, elementu komunak dituztenak; hasieratik horrela al dago planteatuta?
Azken ipuina idatzi nuen lehenengoa izan zen, eta narrazio horren giroak segida eduki zezakeela ikusirik aurrera jarraitzea erabaki nuen; hegoaldea, trenbidea, ibaia, basamortua... dira giro horren osagarriak.
Narrazioetan zehar kontu historiko batzuk azaltzen dira. Zer funtzio hartzen dute?
Hegoaldea modelo sinboliko gisa hartu dut, hori ez da berria, Faulknerren kasua hor dago. Castejonen jaio baina udaldiak kenduta ez naiz hor sekula bizi. Perzepzio batzuk nituen, eguraldiarena, lehorra eta eguzkitsua uda partean, hotza eta lehorra negu partean. Trenbidea ere, Castejon herri ferroviario peto-petoa da, horrez gain ibaia eta bardea ondoan ditu.
Hor koordenada batzuk ikusten ditut, baina bertakoa ez naizenez, ez dut bertako giroa ongo ezagutzen, atrebentzia handia izango litzateke narrazioak ongi ezagutzen ez dudan herri batean kokatzea. Perzepzio horiek guztiak hartu eta geografia intimo bat sortu dut; benetako errealitate geografikoa antzeman daiteke, baina ez dago asmo dokumentalik.
Narratzeko estiloari dagokionez ahalegin berezirik egin al duzu?
Nire asmoa ez da izan hizkuntza erakustaldia egitea. Literaturan badira ondo idatzitako liburu txar asko eta gaizki idatzitako liburu on batzuk. Nire lehenengo helburua istorio interesgarriak kontatzea zen, eta hori modu egoki batez egitea. Askotan hizkuntzari gehiegizko garrantzia eman zaio.
Modu egoki hori dela eta, zein iturritatik edan duzu?
Gure literaturan inflexio puntu bat gertatu da itzulpenekin, idazleen estiloa aldatzen joan izan da. Koldo Biguri, Patxi Apalategi, Xabier Olarra ditut maisu; horiei esker, Truman Capote, Cesare Pavese... euskal idazleak dira azken batean, gure literaturara etorri direlako. Itzulpen horiek euskal liburuak dira, eta itzulpen horietatik asko ikas daiteke hizkuntzaren erabilerari dagokionez. Bada beste maisu lan bat, «Otto Pette» dena, Anjel Lertxundiren liburuak narratzeko moduari eta hizkuntzaren erabilerari dagokienez inflexio puntu bat markatu du.
Itzulpengintza aipatu duzularik, behar bezalako errekonozimendurik eman ahal zaio egindako lanari?
Literaturaren munduan zerbaiten falta sumatzen bada, ekar dezagun kanpotik, eta lan hori egiten ari dira itzultzaile hauek errekonozimendu handirik gabe. Euskal literatura ez da bakarrik euskaraz sortzen dena, euskaraz argitaratzen dena baizik. Cesare Pavese, Alberto Moravia, Truman Capote, autore asko euskaraz dauzkagu jadanik. Gainera erreferentzia puntu bihurtu dira, gure idazkera hobetzeko baliagarriak direnak. Duela hamabost, hamar urte argitaratu izan dena agian orain ez litzateke kaleratuko, kalitatean exigentzia maila dezente handitu da.
Narrazioan azaltzen diren olerkiek zer leku betetzen dute?
Hamabi poema dira, narrazioen bukaeran azaltzen dira, eta horien osagarri dira; metafora iradogarriak gustatzen zaizkit, eta kasu honetan narrazioak poema ulertzen laguntzen du.
Inoiz esan izan duzu, Nafarroatik idaztearen kontuari ihes egin diozula. Zer dela eta hori?
Nafarroako idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute: «Gu hemengoak gara, eta guk nafarreraz idazten dugu» esatea. Euskaldunak gutxi gara hemen, irakurtzen dugunok are gutxiago, eta erredukzionismo horietan erortzea arriskutsu samarra iduritzen zait. Norberaren hizkera bultzatu egin behar da, baina, literaturarako, ahal den neurrian, eredu komunak erabili beharko genituzke.
Eredu horrek ez du zertan gipuzkera izan behar. «Otto Pette»ra bueltatuz, batua peto-petoa baldin badago, hori liburu hori da. Niri ez litzaidake gustatuko irakurleak nigan ikustea Aingeru Epaltza batengan ikusten dutena, «hara beste nafar batek idatzi behar digu»; gainera, ni Gipuzkoan hezia naiz, Epaltza gustukoa dut, bere hizkera baino kontatzen duena dut gustuko. «Ur uherrak» bere azken eleberriak historiak balio du, eta kasu honetan jendeak hizkerari erreparatu egin dio; utz dezala hori bakean eta erreparatu historiari, hizkerari gehiegi erreparatzen baitzaio.
Nik hizkera baino, jarrera geografikoa aipatu nahi nuke, «nik hemendik idazten dut» lelo hori?
Hori aipatzen dudanean, Gil Bera, Epaltza edota Patziku Perurena ditut buruan, agian oraindik ere erruralismo batean gaude, faltan botatzen dut euskal hiria gure literaturan.
Argitaratu duzun lehenbiziko lana duzu hau, etorkizunari begira zer asmo duzu?
Nire burua ez dut idazle profesional gisa ikusten, eta gainera enkarguzko lanak egin behar izatea ez litzaidake gustatuko. Hori gertatzen da gurean, haurrentzako liburuak enkargatzen dira; ez nuke inoiz horrelakorik hartuko. Nire erritmoa dut, lanbidez irakaslea naiz, eta horrez gain gustuko lanak egin nahi ditut. Denbora apurra kalitatezko lan bat egiten erabili nahi dut.
PATXI LARRION
40-41

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakMUÑOZ2
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
PertsonaiazMUÑOZ2
EgileezLARRION1Kultura

Azkenak
2024-11-28 | Julene Flamarique
Bi presa kendu dituztenetik, izokina Bidasoatik Baztanera heltzen hasi da

Hobekuntza horiekin izokinak eta beste espezie migratzaile batzuek erruteko eremu optimoak lortzea eta bizirik irauteko aukerak handitzea espero da. Europako funtsekin finantzatutako jarduera da, Life Kanturibai proiektuaren baitakoa.


Emakume bat hil dute Gasteizko IMQ Igurko zahar-etxean, eta egoiliar bat atxilotu

Adinekoen egoitzako egoiliarra da asteazken gauean hildako emakumea. Larriki kolpaturikoa ospitalera eraman zuten, baina bertan hil zen emakumea. Bertako egoiliarra den 68 urteko gizon bat atxilotu dute, indarkeria matxista leporaturik.


2024-11-28 | Leire Ibar
Nabarmen igo da antsiolitikoen eta depresioaren aurkako botiken kontsumoa gazteen artean

Hego Euskal Herriko gazteen osasun mentalaren egoera “kezkagarria” da, Gurea Geroa atari digitalak egindako txosten batek agerian utzi duenez. Inkestaren arabera, gazteen erdiek ondoez emozionala pairatzen dute, eta hamarretik seik pentsamendu suizidak izan dituzte... [+]


“Petronorrek eraldaketa hitza darabil, baina enplegu suntsiketa besterik ez dugu ikusten”

Petronorreko langileek borrokarako eguna izan dute osteguna. Enpresa batzordeak deituta, lanuztea egin dute eta Barakaldoko BECen elkarretaratu dira, konpainia urteko batzarra egiten ari zen tokian. Salatu dute diru publikoa jaso arren "enplegua suntsitu" besterik ez... [+]


2024-11-28 | Julene Flamarique
‘Feminizketak’ seriea eta ‘Ikusgela’ proiektua: aurtengo Rikardo Arregi Kazetaritza sarien irabazleak

Asteazkenean banatu dituzte Rikardo Arregi sariak, Andoainen. Kazetaritza Saria Berria-n argitaratutako Feminizketak elkarrizketa sortak jaso du, eta Komunikazio Saria Euskal Wikilarien Kultura Elkartearen Ikusgela proiektuak. Ohorezko mugarria Ana Galarraga Aiestarani eman dio... [+]


Munstro aplikazioak izaki beldurgarriak batzera eramango gaitu puzzle joko frenetikoan

Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.


Jakes Bortairu eta Dominika Dagerre militanteak atxilotu dituzte Baionan goizaldean, eta eguerdian askatu

Urtarrilean salmenta espekulatibo bat salatzeko ekintza egin zuen Arberoa Lurra eta Etxebizitza kolektiboak, eta horrekin lotuta egon daitezke atxiloketak. Goizeko seiak aldera atxilotu dituzte, "atea kasik hautsiz eta esku-burdinak segidan ezarriz", Ostia sareak... [+]


2024-11-28 | Jon Torner Zabala
Gehiago Gara jaia egingo dute Antzuolan, hil diren haurrak “bizipozetik” gogoratzeko

Hil Argi elkarteak antolatuta, Bizipoza egitasmoaren laguntzarekin, Gehiago Gara jaia egingo dute abenduaren 15ean Antzuolan. Haurrak galdu dituzten familiak, lagunak, eskolako kideak eta, oro har, hil diren umeak "bizipozetik" gogoratu nahi dituzten herritar guztiak... [+]


Frantziak “immunitatea” aitortu dio Netanyahuri, Libanoko su-etenaren truk

Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk "immunitatea", hau da, babes politikoa duela adierazi du Frantziako Kanpoko Aferen ministroak. Israelgo Haaretz eta Maariv komunikabideek jakitera eman dute Libanorekin adosturiko su-etenaren baldintzen artean zuela... [+]


2024-11-28 | Gedar
Zumaiako Balenciaga ontziolako langileek mobilizazioei ekingo diete, lanpostuen defentsan

Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.


Sindikalismo eraldatzaileaz eta lanaz eztabaidatzeko nazioarteko kongresua Leioan

Ostegun eta ostiral honetan 40 hizlari baino gehiago ariko dira EHUko Leioako campusean Lana eta sindikalismoa XXI. mendean Nazioarteko Lehen Biltzarrean. Lan munduaren eta sindikalismo eraldatzailearen erronkez eta estrategiez eztabaidatuko dute.


2024-11-28 | Irutxuloko Hitza
Mikel Zabalzaren omenezko plaka jarriko du Donostiako udalak larunbatean, Intxaurrondoko kuartelaren aurrean

Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]


Plastiko kutsadura mugatzeko negoziaketen azken fasea abiatu du NBEk

Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 1era arte iraunen du Hego Koreako Busan hirian aitzina doan gailurrak. Petrolio ekoizle diren estatuak eta beraien lobbyak oztopoak jartzen dabiltza, ekoizpenaren mugatzerik ez dutelako nahi.


“Hezkuntzak izan behar du patxadatsua eta geldoa”

Eguneroko abiadura itogarritik atera eta eskola-proiektua amesteko, gogoetatzeko denbora hartzea aldarrikatu dute solaskideek, Superbotereak liburua aurkezteko mahai-inguruan. Patxadatsu aritu dira, hain justu, eraldatzeaz, inpotentziaz, ilusioaz, eskola bakoitzak egin beharreko... [+]


Eguneraketa berriak daude