«Analfabetoa nintzen Che ezagutu eta ikastera behartu ninduen arte»
Eguna argitu zuenetik sekulako `balacera' hasi zen Churo aldean, Boliviako paraje galdu batean dagoen zintzurrean. Alde batetik, ELNko (Askapen Nazionalerako Armadako) talde ttiki bat, 17 gerrilari; bestetik, inguratzen ari zitzaizkien bi mila militar. Ilunabarrean Darío Alarcón Ramírez eta bere taldekideak gainerakoekin elkartzen ahalegindu ziren. Orduantxe jakin zuten Che Guevara preso hartu eta La Higuerako komandantziara eramana zutela. Biharamunean esan zuen irratiak gatazkan zebilela hil zela Che. 1967ko urriaren 8a ez dute sekula ahantzi bizirik suertatu ziren sei lagunek.
Handik gutxira bizirik suertatu ginen seiotatik -bizirik baina ez osorik, gehienok baikenuen zauririkÑato borrokan hil zen egun gutxira. Inti eta Darío 1969an eta 70ean tiroz hil zituzten beren segurtasun etxeak aurkitu zituztenean.
Boliviatik 1968an aldegin nuen nik neuk eta Kubara itzuli nintzen gorputz barruan neuzkan bi balak ken ziezazkidaten. Horren ondoren berriro Boliviara itzuli nintzen Inti Pereiraren gerrilariekin.
Kubako garaipenaren ondoren, 1959ko urtarrilaren 1ean, zera eskatu nion Cheri, Argentina askatzera jo zezanean neu ere berarekin eramateko. Baietz agindu zidan. Cherekin noranahi joan nahi nuen, bere ondoan nire bizitzak zentzurik bazuela sentitzen nuen. Niretzat eredugarria zen Che, alor guztietan gainera.
Ederra izan zen historiaren partaide izateko aukera eman zigulako, beste guztiei han ibili ginela kontatzeko modurik izan genuelako. Eta izugarria izan zen geure buruetan jasan behar izan genuena alor guztietan: eguraldi benetan txarra, osasun arazoak, naturaren enbatak... Zeren eta etsaiarekin borroka egitea gogorra bada, ez dira hobeak hango eguraldiak sortzen dituen arazoak.
Gogorra izan zen zeren eta ez genuen inoren babesik; urruti genituen familia, seme-alabak. Baina hori guztia bigarren mailako kontua zen guretzat, gure eginkizuna gerrila sortzea eta sendotzea baitzen.
Horixe bera gertatu zitzaidan Euskal Herrian, urrian, han izan ginenean. Maitasun handia diote han Cheri, eta indarberritu egiten nau horrek. Euskaldunek beste arrazoi bat ere badute Che maitatzeko, alegia, euskal jatorria zuela gerrilariak. Euskaldunek badakite hori eta euren artekotzat jotzen dute.
Ikasteko harra hasi zitzaidan bueltaka barruan. Abezedarioa ikasi nuenean egunkariak irakurtzen hasi nintzen. Bolivian geundela, 1966ko abenduaren 30an, klaseak jasotzen ari ginen oihanaren erdian. Azterketa batzuk egin nituen, eta Chek, zuzendu ondoren, eskua eman eta zera esan zidan: « Lehen ataleko seigarren mailara heldu haiz». Harro sentitu nintzen, eta titulu hura jasotzeak emandako pozagatik-edo hauxe esan nion: «Zin egiten dizut, hemendik bizirik irtetea lortzen badut, Kubako unibertsitateko lehen harmaila bederen zapalduko dudala». Bostekoa tinko eman zidan eta zera esan, «horiek dituk hartu beharreko konpromezuak eta ikusiko duk zein baliagarria izango zaizkian noizbait».
Kuban, hasieran, utzikerian jausi nintzen. Pentsatu ere egin nuen halako batean «zertarako hasi behar ote dut ikasten, Chek ez du jakingo eta zertan nabilen, ikasketak utzi ditudan edo ez». Baina Cheganako konpromezu politiko eta moralik banuela jabetu nintzen berehala. Eta berak hitza ematen zuenean bete egiten zuen beti, kosta ahala kosta. 1985an Historia lizentziatura eskuratu nuenean oso pozik sentitu nintzen neure buruarekin, bete egin bainuen emandako hitza.
Kuban erabili izan dugu bere irudia, baina beti ere nobleziaz eta diru bila ibili gabe. Kamisetak egin izan ditugu eta «Che Guevara» erakundeko kide guztiei eman. Ikurtzat erabiltzen dute kamiseta. Bere egunkaria berriz dohainik banatu zuen Kubak mundu osoan, gero zenbaitzuk negoziorik egin badute ere horren kontura. Irlan, ordea, argitaratu eta dohainik banatu zen astebetez.
Hilabetearen hasieran egin zuen EH Bilduk III. Kongresua, Iruñean. “Ez ohiko ondorioak” ateratzeko balio duen “ohiko kongresua” omen da, edo horrela jaso dute behintzat Zutunik ponentzian, zuzendaritzak proposatu eta militantziak aho batez onartu... [+]
Euskorpora elkartearen aurkezpen ekitaldi jendetsua izan da asteazkenean Donostian, eta Euskorpus izeneko egitasmoaren berri eman dute bertan. Euskorpus euskarazko hizkuntza baliabide digitalen banku bat izango da, eta 5 milioi pasa inbertituko ditu Eusko Jaurlaritzak bertan.
"Diktadore" deitu eta Ukrainaren gerra hasi izana leporatu dio Volodimir Zelenski Ukrainako presidenteari Donald Trumpek. Azken egunetako giroa baretzeko asmoz eta Ukrainako Gerraren bukaeraz hitz egiteko elkartuko dira Trumpekin, ondoko astean, Emmanuel Macron... [+]
Urtarrila amaieran ezarri zieten 5.000 euroko isuna ordaintzen laguntzeko txartelak jarri dituzte Herria, Marruma eta Platero tabernetan.
"Konfiantza eta gertutasuna" oinarri izango duen Udaltzaingo eredua nahi dute Zumaia, Getaria eta Azpeitiko udalek. Horretarako, udalerri horiek ondo ezagutuko dituzten bost udaltzain kontratatuko dituzte elkarrekin eta hautagaiei B2 euskara maila ere eskatuko diete.
2.000 milioi euroko kostua izango dute AHT Madrilekin eta AVE trenarekin lotzeko aurreneko lanek. Asteburuan egin dute manifestazio bat Iruñean, AHTa eraikitzeko obretako esklabotza-baldintzak salatzeko.
Olaf Scholz lehen ministro sozialdemokratak berde eta liberalekin zuzendutako “semaforoaren” gobernu koalizioa hautsi zen urte amaieran. Igandean Alemaniako kantziler berria aukeratzeko hauteskunde orokorrak izango dira, eta, inkesten arabera, kontserbadoreen... [+]
49 urte preso pasa ondoren, libre utzi dute Leonard Peltier AEBetako ekintzaile autoktonoa. Otsailaren 18 honetan heldu da bere senide eta lagunen artera 80 urte dituen preso-ohia.
Berlinale zine jaialdian gertatu da joan den asteburuan. Jun Li zuzendariak, Queerpanorama lan berria aurkeztu zuenean, printzipio ideologikoengatik Alemaniara ez joatea erabaki zuen Erfan Shekarriz aktore irandarraren testu bat irakurri zuen oholtza gainean: "Ibaitik... [+]
Espainiako Estatutik Frantziakora “legez kanpoko” gero eta migratzaile gehiago igarotzen direla argudiatuta, mugetako kontrolak indartzea begi onez ikusi du Pirinio Atlantikoetako prefetak. Migratzaileek delitu txikietan “eragin hautemangarria” dutela... [+]
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]
Matematika, zientzia, euskara, gaztelania eta ingelesa konpetentzietan EAEko ikasleek duten maila neurtzen duen ebaluazio diagnostikoaren emaitza festan, 13-14 urteko ikasleek zientzia eta gaztelanian izan duten deskalabrua "zuhurtziaz" gogoetatzeko beharra adierazi... [+]
Otsailaren 3an hasi da gure umeak eta gaztetxoak eskoletan aurre-matrikulatzeko garaia, eta urtero bezala gogoratu nahi genizueke zergatik ez zaigun ideia ona iruditzen erlijioan matrikulatzea. Iaz artikula bukatzen genuen esanez “askori idazki hau ezaguna egingo zaizue,... [+]