"Fusila hartzera inor ausartu ez balitz Mandela gaur ez zatekeen lehendakari"


2021eko uztailaren 19an
Bobby Castillo, indio Apatxeen buruzagiari egindako elkarrizketa
"Fusila hartzera inor ausartu ez balitz Mandela gaur ez zatekeen lehendakari"
Bobby Castillo, Estatu Batuetako apatxe txirrikahua herriko buruzagi indioa
Estatu Batuetako apatxee txirikahua herriko buruzagietakoa da, Amerikako Indioen Mugimendukoa eta Leonard Peltier preso politiko indioaren Defentsa Batzordeko bozeramailea. Konferentzia eta gero, Parisko Notre Dame katedralaren atzean geratu gara. Betaurreko beltzen atzean bere herriaren aldeko urte luzetako borroka gogorraren seinaleak ageri dira.
Nola sortu zen AIM?
Bere sorrera Coloneraino abiatzen da baina bere ezagutza publikoa 1968koa da. Dena den, borrokatzeko behin ere ez dugu behar izan erakunde edo azaleko ezaugarri zehatzik edukitzea. Beti egon izan da erresistentzia armatua. AIMen borroka ez zen, esaten duten moduan, Minneapolisen hasi. Kolonialismoa eta justizia ezaren aurka altxatzen den edozein indio da AIM. `Indio' izendapena ez dut atsegin baina zurientzat, hori izan zen modu bakarra norbait ezagutua izateko borroka zezan.
Alcatatraz lurren aldeko borrokaren sinboloa da. Borroka gogorra, ez?
Alcatraz botere amerikarraren sinboloa izan zen. Nahiz eta 1848an Laramie Forteko itunak gobernuak utzitako lurrak nazio indioei itzuliko zitzaizkiela agintzen zuen, ezin zezaketen jasan guk okupa genitzan. Alcatrazeko okupazioa gogorra izan zen... oso gogorra. Gobernuak dena moztu zigun, ura, argindarra, guk mantak bakarrik geneuzkan eta hotza alde guztietatik sartzen zen. Gurekin zeuden pertsonak atxilotu zituzten. Baina gaur egun guk lur horiek behar ditugu, itzul diezazkiguten behartuko ditugu, lur horiek eta gainerako guztiak. Indarrez kendutako lurrak berreskuratzeko asmoa entzun zigutenean, nahiago izan zuten Mikhail Gorbatxovek zuzentzen zuen fundazio bati ematea. Beren jabe legitimoei ematea baino, nahiago izan zuten errusiarrei ematea.
Errusiarrei?
Bai, munduko ordena berriaren erakusgarri da. Txetxeniarekin egiten ari diren bezala, bazterketa medio bi potentzia diabolikoek jasanezinerainoko egoerara bultzatu nahi gaituzte, baina guk jarraitu egingo dugu, lurrak geureak dira eta.
Ez dugu «gure neurriko oihanik» eraiki gura. Lurrarekiko gure harremana desberdina da, elikatzen gaituen ama bailitzan hartu eta zaintzen dugu. Eurek ezin dute ulertu; baina gurekiko laguntza urria da, zurien gehiengoak bat egiten du beren gobernua eta armadarekin. Lurrak okupatzen ditugula diote, eta gezurra da, haiek dira gure lurrak okupatzen dituztenak.
Gaur egun egoera lasaiagoa al da?
Estatu Batuetako gobernua borroka indigenetan presio osagai desberdinak tartekatzen saiatzen ari da. Muga berriak zabaldu gura dituzte, baina azkenean gure lurrak xahutzen dituzten estatu-agente eta baso eta meatz konpainietarako babes mugak bilakatzen dira. Beraientzat negozio biribila dena, guretzat geratzen zaigun bakarra da. Geroa latza den arren, gu hura babestearen arduradunak gara.
Amerikako indioek sarritan jo dute armetara.
Herrien borroka bide zaharra da. Begira Chiapasera, mugimendu guztietan bezala konponbidea borroka armatua izan da, nahiz eta batzuek irtenbide hauek kritikatzen dituzten. Herri matxinadak egon izan ez balira Mandela gaur egun ez zatekeen lehendakari izango. Eskua altxa eta fusila hartzera inor ausartu izan ez balitz inoiz ez genukeen Wounded Kneeri buruz ezer entzungo, ezta palestinarren erresistentziaz, edo Irlanda eta Gerry Adamsi buruz. Haiek dira armak hartzera behartzen gaituztenak.
Baina mugimendu indigena batzuk ere ez dira armen aldekoak.
Baina nahi dutena egiten utzi behar al diegu? Isilean hil behar dugu? Gure seme-alaben gorputzak lehergailuez txikituta eta beren zatiak plastikozko poltsetan nola sartzen dituzten ikusi? Guk ezetz diogu, ez gara geratuko. Borroka armatuaz errealitate bat moduan hitz egiten dugulako kritikatzen gaituzte. Gure herrien ibilbide luzearen ezaugarrietakoa dela eta, batzuek isilean sufritzen jarrai dezagun nahi dute. Bitartean eurek bi auto dituzte, beren etxeak eta gainerako guztia. Ez da justua. Espetxera joan edo hil behar badut ere, ez dut amore emango, inoiz ez diot bizkarra emango nire herriari. Eta giza eskubideen erakundeei zera diet: ez dut isilean sufrituko.
Arazo Indioetarako Bulegoa (BIA) etsai zuzena izan duzue beti.
Hasieratik izan da oso gogorra. BIA Estatu Sailak sortu zuen eta orain uniformea trajeagatik trukatu dute baina funtsean ez da ezer aldatu. Lurrak lapurtu zizkiguten, erbestera bidali gintuzten, gure kultura galerara eraman; genozidio politika da. Ez ditugu atsegin, ez dugu ezer egiteko beraiekin.
Txirikahua hizkuntzaren alde ere ari zarete.
Gure hizkuntza gure oroimenetik hara abiatzen da, denboraren hasierakoa da. Erreserbetan banatuak egotean gure zaharrek berori hitz egiteko arazoak dauzkate. Ez dago erreserba txirikahuarik, meskaleroena edo jikarillena dagoen bezala. Helburua gu banatzea da, kulturgabetzea.
Alaskatik Suaren Lurreraino ama lurrak batzen ditu tribu indioak; nola konpartitu dezakete ideia hori horren desberdinak diren etniak?
Ez dago nazio indio bakarra, baina batzen gaituenaren inguruan bildu behar dugu borrokarako, eta aukera hau baliatu, maiek zapatistekin egin duten moduan. Herri guztiak lurra eta kulturagatik borrokatzen dira, eta datozen hamar urteetan batasun hori lortu beharra dugu.
Baina nola?
Irtenbidea autodeterminazioa eta subiranotasuna da. Nazio indioei berdin zaigu gobernuak zer pentsatzen duen, geureari eusten diogun bitartean, gure lurrak erreibindikatuko ditugu. Begira Chiapasen, milaka pertsona, asko fusil itxura duten fusilekin... inork ezin du erabakigarritasun hori hautsi. Txikitzen gaituzten bakoitzean berriro itzultzen gara, eta egun batean aske izango gara. Badakigu munduan zerbait berria sor daitekeela, eta hango gizakumeek beren askatasun hondar-aletxoa bidali ahal izango dizuetela europarrei. Jakin badakigulako Europan ezin daitekeela ezer egin, hemen munstroa dago, han daukagun Estatu munstroak sortu duen piztia.
ARRIOLA, Julen
14-15

GaiezPolitikaNazioarteaEstatuak/NaEE.BB
GaiezGizarteaSektore bazHerri indig
PertsonaiazCASTILLO2
EgileezARRIOLA2Politika

Azkenak
2025-01-08 | Julene Flamarique
Urteko lehen hilketa matxista salatzeko elkarretaratzeak egin dituzte Hego Euskal Herrian

2024an beste sei hilketa egon zirela gogoratu zuten. “Nazkatuta, nekatuta eta haserre” daudela adierazi du mugimendu feministak Barakaldoko Bide Onera plazan, eta biktimei arreta eskaintzeko sistemen eraginkortasun eza salatu dute. Barakaldoz gain, herri askotan izan... [+]


2025-01-08
IPUINA
Herrizoma

“Uste dugu distopien eta orokorrean errealitate indibidualista eta etsituaren ofentsiba kulturalaren aurrean utopiak irudikatu behar ditugula, mentalki eta emozionalki indartsuagoak izateko”, erranez banatu berri ditu ipuin eta itzulpen lehiaketako sariak Sukar Horia... [+]


2025-01-08 | Leire Ibar
Hazparneko Laborantza Lizeoan hiru irakasgai euskaraz irakatsiko dituzte datorren ikasturtetik aurrera

Hazparneko Armand David laborantza lizeo pribatuko ikasleek Agro-ekipamendua, Zientzia sozial eta ekonomikoak, eta Enpresa ekonomia irakasgaiak euskaraz ikasteko aukera izango dute. Horrek formakuntzaren ia erdia hartuko duela azaldu du Bertrand Gaufryau ikastetxeko zuzendariak.


2025-01-08 | Garazi Zabaleta
Aina Socies Fiol
“Balear Uharteetako irla bakoitzean besteetan ez dagoen landare barietate asko dago”

Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]


2025-01-08 | Leire Ibar
Israelgo Maccabi saskibaloi taldearen Gasteizko partida bertan behera uztea exijitu dute

Otsailaren 7an, Maccabi Tel Aviv taldeak Baskoniaren aurkako partida jokatzeko asmoa du Gasteizen. Palestinarekin Elkartasuna Plataformak salatu du Israelek kultur eta kirol ekimenak palestinarren aurkako krimenak estaltzeko erabiltzen dituela. Aurpegi zuriketaren aurka,... [+]


2025-01-08 | Nicolas Goñi
Nola bihurtu lurzoruak klimaren laguntzaile?

Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]


2025-01-08 | Julen Azpitarte
Harry Smith: AEBetako artea itxuraldatu zuen zinemagilea, folklorista eta magoa

Artista polifazetikoa izan zen Harry Smith (1923-1991). Inkonformista erradikala ere bai, bere biografia askotan nabarmentzen denez. Instituzio eta galeristetatik urrun, eskale baten itxura izan zuen urte luzez. Berari buruzko azken liburua, Cosmic Scholar: The Life and Times of... [+]


2025-01-08 | ARGIA
Buruko nahasmendua dutenentzako lan aukerak eskatu dituzte Nafarroako Parlamentuan

Arazo mentalak dituztenen kopurua haziz doa, oraindik ere estigma sozial handia dute atzean eta, horri aurre egiteko, buruko nahasmenduren bat dutenak lan mundura bideratzen saiatzen da Elkarkide, Nafarroako Parlamentuan azaldu duenez. Lan horretan jarraitzeko laguntza eskatu du.


2025-01-08 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Etxearen planetan

Gabonetan liburu berri bat utzi dute mesanotxean. Etxearen filosofia eta poztasunari buruzkoa, Emanuele Cocciak berriki idatzia. Coccia, filosofo italiarra, ezaguna egin da landareekin ditugun loturak ezagutarazten planeta osasungarri bat eraikitzeko bidean, eta esanguratsua da... [+]


2025-01-08 | Jon Alonso
Hiru abiadurako Euskal Herria

Iratzarri ginelarik, kulturalki eta administratiboki, paisaiak hiru abiadurako deserri bat erakusten zuen.

Kulturari dagokionez, hori baieztatzeko –berriro– aukera eduki nuen joan den azaroaren 14an, Ortzaizeko Menta liburu-denda goxoan. Hara bildu ginen... [+]


2025-01-08 | Castillo Suárez
Elurra

Elurrak lurra ezkutatzen du, baita laketu nahian dabiltzanen izakiek utzitako arrastoak ere. Elurraren edertasunaren azpian denbora dago, urteak, belaunaldiak, efemerideak, hitzorduak; baina denborak aurrera egiten duenean esan gabeko hitzak agertzen dira lehenago edo geroago... [+]


Palestinarenak (eta munduarenak) egin du

Munduarenak ere egin du, sinbolo bat delako aspaldi, zeren eta historian lehenago ere egin dira genozidioak eta egingo dira gehiago (zorte txarra, aizu, han jaiotzea egokitu zaizu), baina Palestinarenak ezaugarri bereziak ditu:

  • Aspaldikoa da, XIX. mendearen hondarrean... [+]

Teknologia
2025ak dakarrena?

2025erako teknologia aurreikuspenen azterketa arina egin dut. Urtero bezala, medioetan 2025ean teknologiak ekarriko duenaz hitz egiterakoan diskurtsoa oso antzekoa da. Teknologiaz idazten dugun askok badugu etorriko denarekiko gehiago jakiteko larritasuna, berria aurreratzeko... [+]


Eguneraketa berriak daude