"Audientziaren legeak proiektu falta adierazten du, helburu garbirik eza".


2021eko uztailaren 19an
Kultura gaiak oro har J.Inazio Ansorenaren iritziz
"Audientziaren legeak proiektu falta adierazten du, helburu garbirik eza".
J. Inazio Ansorena
Ikasketaz filogo eta lagunen lagun izaten dakien honek, Antena-3koek «Farmacia de Guardia»ko kapitulu batean parte har zezan gonbidatu zutenean, Mercero zuzendariak aitortu zuenez harriturik utzi zituen aktore gisa. Ni, berriz, berrikitan pianoa jotzen harritu nau.
Kontsumoa kontzeptua sartu da kulturan. Honek ez al du eskatzen industri-ekoizpena?
Ez da egia: kontsumo tankera batek eskatzen du hori. Industri-produktuen kontsumoa badago, baina horrek ez du esan nahi bestelakorik ez dagoenik. Saltxitxa industrialak hor daude, baina bestelakoak ere bai, on askoak gainera. Eta industri-ekoizpenean ere matizatu egin behar da.
Gauza da, produktuak iraupen urrikoak izatean sortzea baino saltzea dela helburua. Niretzat arazoa sortzea da. Saltzea komunikatzea da. Baina helburua saltzea izatean datza iraultza, eta iraupen urriko produktuak egiten dira.
Horrek ez al du sortzailea saltzailearen mende jartzen?
Ikuspegia falta zait horretan, orokorrean hartuta, garai hauek diferenteak diren jakiteko. Euskal Herrian garbiago dago gaur: administrazioarekin harremanik ez badaukazu, izugarrizko traba daukazu. Orain gainera harreman onak edukitzea konplexuagoa da. Ez dakit festetara joan behar den, edo inaugurazioetara, edo noren laguna izan behar den, edo telefono lan handia egin behar den... Baina gaur nabarmena da administrazioarekin harreman onak ez badituzu izugarri kostatzen dela produktu onak eginez aurrera ateratzea.
Ez da administrazioa bakarrik, ez nuke injustoa izan nahi. Badira beste aginte faktiko batzuk ere, kazetaritzan-eta, hiriburu bakoitzean dauden talde faktikoak... Eta haien esanetara egon behar duzu. Hori ez da bide ona.
Azkenean diplomazia askoz emankorragoa dela produktu on bat burutzea baino...
Bai, eta administrazioak badirudi ez dakiela bereizten zerk balio duen eta zerk ez. Egia esan, ez naiz gehiegitan joan, baina zerbait aurkeztera joan naizen batzuetan gauza harrigarriak entzun ditut. Duela gutxi entzun behar izan dut, administrazioko pertsona baten ahotik: «Baina zuk lana eginda dakarzu! Beste batzuek esaten didate `hau ematen badidazu halako egingo nuke' eta horrela bai». Egina eramatea zen akatsa! Eta hala ere esan beharra dago: euskal munduan administraziotik bizitzeko joera handiegia dago.
Azkenean administrazioa bihurtzen da erosle ia bakarra.
Geuk ere ez dugu nahikoa sinetsi gure produktuetan, euskal munduan. Eta hasierako izpiritura itzuli behar dugu. Orain dela hogeita hiru urte pailazoak euskaraz egitea nahi genuen. «Horretatik ezingo gara bizi _esan genuen_, eta egin dezagun beste zerbait ere bizitzeko, baina manten dezagun gure independentzia».
Une batean sinetsi dugu euskaraz ari garenok Euskal Telebistan ez bageunden ez ginela ezer, eta gezurra da. Bertsolarien kasuan bezala. ETB eta elkartearen arteko arazoan sartu gabe, lehengo batean esaten nion Andoni Egañari: «Jarri al diok bertsorik Zarauzko malekoiari?». Bertsolarien txapelduna, zarauztarra, eta ez ditu bertsoak kalean salgai jarri polemikaren erdian dagoen gai horretaz.
Aipatu duzun «independentzia» hitzak dirudi horretan klabea.
Une honetan, diruaren kanilak ura sosak tantaka ematen dituenean, askoren erreflexio bakarra izan da hartzak bezala hibernazioan sartzea, edo muntaketa ttikiak egitea. Agian elefantiasis pittin bat izan dela ere egia izango da, baina geuk ere bide berriak bila ditzakegu. Goazen geurea begiratzera. Kontua da ez dugula sinesten geu garenean eta egiten dugunean.
«Funtzioa» produktu aberatsa zen, zuzenean egina, gidoitik zuzenekora irabazten zuena. Eta ez du segitzen.
Produktuarekin pozik amaitu genuen. Garai hartan mugarria izan zen. ETBrekiko harremanez... ez pozik: ordura arte ongi moldatu ginen, hurrengo urterako hitz emanda geunden eta bat-batean era txarrean moztu zuten.
Hor lortu zen show mota bat, gero leku askotan imitatu nahi izan dutena. Beste telebistetatik etortzen ziren programa ikustera, eta Estatuan horrelakorik ez zela egiten zioten guztiek, Europan ere ez, izugarria izan da... Penagarria izan zen nola bukatu zen.
Ez duzue pentsatu esportagarri bihurtzea?
Planteatu izan da, baina guk ere ez dugu gehiegi tiratu. Askotan komentatu dugu gure artean behar bada euskaldunegiak garela horretan ere gaurko mundurako. Kanpoko eskaintzak asko izan dira, gehiago Txirri, Mirri eta Txiribitonentzat, baina telebista espainiarrak eginiko lehen eskaintza Xabier eta Piterrentzat izan zen.
Euskal Telebistaren kasuan «Funtzioa»k programazio berezi baten aldeko joera adierazten zuen. Eta geroztik gehiago jo da estandarizatuago batera.
Ikertzaile zara. Jo ezazu mezenas bat naizela. Ze proposamen daukazu nik laguntzeko?
Ikertzaile amateurra naiz. Eta ikusten dut nire sailean, musikologian, laguntzea merezi duen jenderik. Nik zer egingo nukeen? Benetan nor garen eta nor izan garen ezagutzera eramango gintuzketen proiektuak. Faltsukeria galantak badaude horretan, ez dakigu ongi zein garen. Abertzaletasunak balio batzuk dituen bezala, beste abertzaletasun batzuen kontrako mito borrokan sartu da. Mitoari bere lekua eman behar zaio: bizitzaren hatsa bilakatzea, baina ez kontzeptuetan.
XV. mendetik gaur arte hutsune handia daukagu. Mito behar horretan, oso urruti joan gara, historiaurreraino, eta frogatu ezin diren kontu asko erabili dira, baita gezurrak ere. Gure azken mendeotako herri ibilbidea aztertu behar dugu. Elhuyar horretan egiten ari den lana izugarria da, Eresbil... Zer gertatu zen XVIII. mendean? Oraindik ikerketa handia behar du, hor izan zelako jende euskalduna eta mundukoa.
Nola ezkondu Euskal Herriko mundu errefetzial hori ekoizpen moderno batzuekin, telebistarako adibidez?
Mundu erreferentzial hori oraindik bizirik dago, badago euskal jenderik bazterretan. Kontua horiengana jo eta jende ona aukeratzea da; hori da gure ekarpena. Benetako demokraziaren oinarria heterogeneitatean datza. Mendealde homogeneoegi honi dibertsitate handia eman diezaiokegu.
Eta modaren poderioz, bestalde, kontsumoko produktu ere bilaka daiteke. Atxagari zer gertatu zaio? Izugarri ona iruditzen zaie espainolei edo ingelesei. Guk ere Nobel sarien bidez ezagutzen ditugu idazle ezezagun oso onak. Geureak sor dezakeen erantzunak harrituko gintuzke.
Produktua sortzeaz aparte, zein programa aurkeztuko zenuke?
Gustora, ez nuke telebistarik egingo. Nahiago nuke txistua jotzea edo pailazoarena egitea. Telebistan, debate antzeko bat egingo nuke, baina orain daudenen estiloen kontrakoa: Hermidak ekarri zuen eta Ameriketan kiloka egiten dira horrelakoak, edozein galdera tranpadunen inguruan beltz eta zuriak elkartu, amorratuak ahal bada. Debate umoretsua egingo nuke, erritmoduna. Adibidez, egun bakoitzean gai bat eta pertsona bat, horien inguruan gonbidatu jantziak, eta tartean esketx batzuk.
Munduan komunikatzen dugunak baino inertziak agintzen du, inertzia da lege boteretsuena. Horri tripak ateratzen saiatu behar dugu. Bestela, audientziaren legeak helbururik ez izatera garamatza. Telebista publiko batek helburu txikia bederen behar du: herritarren artean bizimodua eta komunikazioa hobetzea.
Erdararen presioa non sentitzen duzu gehien?
Sufritzen dut egunero euskaraz bizi nahi duen jendea medio oso indartsuetan ere Euskal Herria den «i» horren gainean puntua ipintzeko ordez txapeltxoa jartzeko balio balute bezala tratatzen ikusita. Adibide gogor bat ipintzeko. Aurten Oñatin bildu da Euskadiko Txistularien Batzarra, gehienak euskaldunak. Aldizkariko zuzendariak esplikatu du urteko plana, euskaraz, altxa da tipo bat eta, erdaraz: «Gauza bakarra esan nahi dut, goizeko seietan jaiki naizela hona etortzeko, ez dudala ezer ulertu eta aspertzen ari naizela». Badaramatzagu urte batzuk istilutan. Txistulari Elkartean!
Txistua, tresnari helduta, orkestrarekin batera bitxi egiten da. Flauta aldiz homologatuta dago.
Txistua homologatua egotea ez litzaidake gustatuko, ez bada balioa aitortze aldetik. Pertsona guztiek gauza bera nahi izan behar dutela dirudi, eta hori tranpa izugarria da. Zer da komunikazio artistikoa? Hitzez esan ezin diren gauzak komunikatzeko ahalegina. Horretarako balio du txistuak eta danbolinak. Gure aitonari komunikazio artistikorako balio zion, eta niri ere bai.
Masa komunikazioan gertatzen da jendeak ez dakiela zer gustatzen zaion, zerbait gustatzen zaiola sinestarazten diote. Irudi publikoak eragin handia du, eta «la Euskadi del txistu y el tamboril» esaten da, mesprezuz. Gure tradizioan zerbait errotua badago, txistu-danbolina dira. Kantatzeko eran ere eragina izan du. Gaur zoritxarrez euskaldunago iruditzen zaio askori ranchera bat trikitixaz jota aspaldiko doinu bat txistu-danbolinez jota baino.
Audientziaren kontura goaz berriro...
Audientziarena amarrua. Txiste zahar hark argitzen du: aitari emazteak munduratutako haurra dakarkiotenean, belarri handi bat dakarkiote besotan. «Seme!» dio berak, eta emaginak: «Altuago hitz egin beharko diozu, gorra da eta». Belarri handi bat da audientzia, eta gorra gainera.
Gaur arteko sari bakarra _Txirri-Mirri-Txiribiton hogeita laugarren urtea betetzera goaz_ Madrilen eman zigun Tesauro produktorak, Funtzioari. Han, Telecincoko buru batek garbi esan zigun: «Hemen ez dago beste helbururik dirua irabaztea baino». Helburu bakarra dirua irabaztea duenak audientzia du legea. Esan beharko zaio horrekin batera beste helburuak ere badituela, baina aitortu behintzat egin du. Audientziarena bluf izugarria da, laster ohartuko gara horretaz. Audientziaren legeak proiektu falta adierazten du, helburu garbien eza.
Nola ikusten dira gauza horiek guztiak pailazoaren begietatik?
Txirri, Mirri eta Txiribitonen bira berriarekin ohartu gara jende nagusiarentzat egiten den gauza asko baino fuerteagoa dela gure ikuskizuna. Askotan esterotipoekin jokatu eta haurrak tontotzat hartzen dira. Baina azkarrak balira bezala tratatu behar dira, denak bezala, eta emozio fuerteak sorrarazi.
Muntaia soilagoak egin daitezke, baina seguru gure jaialdira datorren haurrak hartuko duen emozioa ezingo litzatekeela horrela sortu. Eszenatokitik nabaritzen da. Artistarentzat inportanteena iristen ari zarela ohartzea da. Behar bada emozioak transmititzea ahaztu dugu, eta kontzeptuekin gehiegi jokatu.
Aurkez ezazu Juan Inazio Iztueta, horretaz idatzi berria zara eta.
Bitxo azkarra, jatorra eta izugarri euskaltzalea. 150 urte pasatu dira Iztueta hil zenetik, eta oraindik ez gara ohartu zenbat zor diogun. Tipo izugarria; sustatzeko modukoa da nola ikusi zuen orduko begietatik Gipuzkoa, eta Euskal Herria.
Eta Odon Elorza?
Berarekin ondo konpondu naiz. Alkain alkate zela, lortu genuen aspaldiko ohitura bat berreskuratzea: alkateak aurreskua dantzatzea. Herri baten bizitzan, gizakiarenean bezala, dena ez da logikoa, badira menderatzen ez ditugun legeak ere, eta bada absurdoa. Agintera iritsi den pertsonari horrelako ohiturek adierazten diote herri baten kapritxo absurdoak ere errespetatu behar dituela. Odonek gogo berezia erakutsi zuen aurreskua dantzatzeko, nahiz eta ez naizen oroitzen azkenean egin zuen. Akaso politiko samarra inaugurazioetan, elektoralista da Odon Elorza. Baina ezagutu ditudan alkateetatik ez da txarrena izan.
OSTOLAZA, Joxe Mari
29-33

GaiezKulturaMusikaMusika tradTxistua
GaiezKulturaKulturgintz
GaiezKomunikabidTelebistaETBAurkezleak
PertsonaiazANSORENA2
EgileezOSTOLAZA1Kultura

Azkenak
“Yoga onkologikoa xamurtasunean eta errespetuan oinarritzen da”

Prozesu onkologikoetarako tresnak lantzen ditu Paula Barrio yoga onkologikoko irakasleak: “Gorputzarekin eta lesionatutako zonaldearekin konektatzen dugu”.


2025-01-31 | Uriola.eus
Sukalde eta garbiketako grebaren lehen egunak %70etik gorako jarraipena izan zuen atzo, sindikatuen arabera

Ehundaka langile elkartu ostegunean Bilbon egin den giza katean “Lan baldintzak hobetu, hemen eta orain erabakita” lelopean.


2025-01-31 | Euskal Irratiak
Ramuntxo Labat-Aramendi
“Duintasunez arituko gira; Ahetzeko herriko etxearen egoera egonkortu nahi dugu”

Lehen itzulitik bigarrenera, auzapezgotzara jauzi egin zuen Ramuntxo Labat-Aramendi abertzalearen zerrendak. Erdiespena "xinaurri lanari esker" egin zela uste du Labat-Aramendik. Ahetzen zerrendak bozen %44,39 lortu zuen urtarrilaren 12an eginiko behin betiko bozketan... [+]


Iruñean Laba elkartearen eta Windsor tabernaren lokalak bateratuko dituzte

Modu horretan, euskara eta euskal kultura hiriaren bihotzera eraman duen proiektuari egonkortasuna eta sendotasuna emanen diote.


Langile bat hil da Arbizun, lanean ari zela kamioi batetik karga gainera erorita

52 urteko altsasuar bat hil da ostegunean Arbizun lan istripua izan ostean, Nafarroako Foruzaingoak jakinarazi duenez. Urtea hasi zenetik Euskal Herrian lan istripu batean hildako laugarren langilea da. Ezbeharra herriko erdigunean dagoen etxebizitza bat zaharberritzeko lanetan... [+]


Greba Nafarroako hezkuntza publikoan
Ikasturteko hirugarren greba deialdia ere arrakastatsua izan dela diote sindikatuek

Ikasturtea hasi denetik hirugarren greba eguna izan da ostegunekoa Nafarroako Hezkuntza Publikoan eta goizeko mobilizazioen ondoren, LAB, Steilas, ELA eta CCOO –protestaren deitzaileak– pozik agertu dira. Euri jasak eta hotzak lagundu ditu etengabe irakasleak... [+]


Jerusalem ekialdean UNRWA debekatu izanak are gehiago zailduko du Gazarako laguntza

Urtarrilaren 30 honetan abian jarri du Israelek Jerusalem ekialderako UNRWA Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoaren debekua. Urtarrilaren 15ean adosturiko su-etenari segi, bahituen eta presoen hirugarren trukea dute ostegun honetan.


2025-01-30 | Julene Flamarique
Erantzukizunak eskatuko dituzte Zaldibarko tragediaren bosgarren urteurrenean

Joaquin Beltran eta Alberto Sololuze gogoratzeko eta hondamendiaren erantzukizunak eskatzeko elkarretaratzea egingo dute igandean Zaldibarko Eitzaga auzoan. Luizia “enpresarien diru goseak” eragin zuela, eta Eusko Jaurlaritzak “ardura txikiena ere ez duela... [+]


Zigor gehiago espero dituzte Zarauzko EAJko zinegotzi ohiaren etxearen auzian

EAEko Auzitegi Nagusiaren epaiak ez duela "zirrikiturik utzi" dio SOS Talaimendi plataformak, eta "oraindik merezi duten legezko zehapena jaso ez duten zenbait erabaki arbitrario eta ia delituzko" geratzen direla adierazi du. Besteak beste, Zarauzko Udalak... [+]


2025-01-30 | Leire Ibar
Osasun publikoaren alde otsailaren 1ean Bilbon, Gasteizen eta Donostian kaleak betetzera deitu dute

Osasun Publikoaren Aldeko Herri Plataformak (OPA) manifestazioak deitu ditu otsailaren 1erako. Mobilizatzeko deia egin dute osasunaren pribatizazioari aurre egiteko, lehen arreta indartzeko, osasun arloko langileen baldintzak hobetzeko, prekaritateari aurre egiteko eta kudeaketa... [+]


2025-01-30 | Julene Flamarique
“Irabazi egin dugu”: Burlatako etxegabetzea gelditu du Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak

Genero-indarkeriaren biktima den emakume bat eta haren bost seme-alabak, horietatik hiru hemezortzi urte beherakoak, etxetik bota nahi izan dituzte ostegunean. Erabakia aurrera eramateko baldintzarik ez zegoela argudiatuta ez dute kaleratzea burutu, baina beste data bat... [+]


Isunak kendu dizkiete ertzainei euskaraz hitz egiteagatik zigortutako donostiarrei

Eusko Jaurlaritzak isunak kendu dizkie ertzainei euskaraz hitz egiteagatik zigortuak izan ziren Donostiako herritarrei. Manex Ralla eta Amaia Abendaño dira herritar horiek, isunak kendu dizkietela baieztatu diote hedabide honi.


2025-01-30 | Leire Ibar
EITBko Euskara Batzordeak salatu du euskararen eskakizuna baztertu dela zuzendaritza postuetan

EITBko Euskara Batzordeak gaitzespena adierazi du azken hilabeteetan egindako zuzendaritza postuetarako hautaketa prozesuak direla eta. Salatu dutenez, euskarazko C1 maila ez duten hiru pertsona hautatu dituzte postu garrantzitsuetarako: EITB Mediaren zuzendaritzarako, Social... [+]


Adifek dio AHTko obretan salatutako lan-esklabotza egoerak “gezurra” direla

AHT Geldituk Nafarroako Abiadura Handiko Trenaren obretan lan esklabotza egoerak daudela salatzen duen lekukotza eskandalagarria jaso ondoren, obra horiek sustatzen dituen Adif sozietateak publikoki erantzun behar izan du: "Gezurra dira".


2025-01-30 | Aiaraldea
Amurrioko Udalak uko egin dio Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza 2025eko udal aurrekontuetan sartzeari

Ostegun honetako Udal Osoko Bilkuran eztabaidatu eta bozkatuko dira Amurrioko Udaleko 2025erako aurrekontuak eta, beste behin ere, Udal Gobernuak uko egin dio Aiaraldea Komunikabidearen hitzarmen eta dirulaguntza berrezartzeari.


Eguneraketa berriak daude