"Koherentziaren jarritzaileak zoriondu nahi ditut filmearekin"


2021eko uztailaren 19an
Antxon Ezeiza zine zuzendariak "Zorionak Tovaritx" filmatu du
"Koherentziaren jarritzaileak zoriondu nahi ditut filmearekin"
Antxon Ezeizak "Zorionak Tovaritx" filmatu du
Bere azken filmetik, «Ke arteko egunak», sei urte pasatu ditu hainbat proiektu burutu nahian. Mexikon kokatua bata, eta Euskal Herrian bestea; bi luzemetraia zituen buruan, baina biak huts egin eta «Zorionak tovaritx»i heldu dio azkenez. Honen gainean aritu zaigu eta euskal zinemagintzan egin dituen saioez. Etxean bertan jaso omen ditu kolperik handienak.
«Zorionak tovaritx» filmea ideietan oinarritu duzu. Zein ideietan?
Filme honetan koherentziaren aldeko aldarrikapena egin nahi izan dut, koherentziaren jarraitzaileak zoriondu. Bere bizitza osoan komunista izanik munduko azken aldaketen ondoren ez zeru ez lur geratzen den aitona bati buruz mintzo da.
Paco Rabal da aktore nagusia. 70 urte, betidanik komunista, erabat bere larrutan sartzen den pertsonaia dugu. Elorriaga da bestea, Rabalen semea, modako pertsonaia bera, broker-a, espekulatzailea, putasemea... bata bestearen aurkakoak, beraz. Murtzian filmatu da eta inguruko paisajeak dira nagusi, Miguel Hernandezen poesia entzuten da aitonaren ahotan... Espainiako kultur ikuspegitik abiatuta arazo unibertsala ispilatzen duen filmea da.
Errealista, beraz?
Filmea ez dago erabat modu errealistan tajutua, ez da komunismoaren erorketari buruzko panfletoa, parabola edo fabula gisakoa du bere baitan. «Ke arteko egunak» nire azken filmeko tesi nagusi berari erantzuten dio: alda al daiteke ala ez egin duzuna? Kasu honetan, aitona ofizioz zinema-muntatzailea izandakoa da eta, norbaitek gertaerak beste era batera muntatuz gero, egoera alda dezakeen galdetzen dio bere buruari. Horren inguruko parabola irudikatzen da beraz, aitonak bere ilobarekin --Ruth Gabriel-- egiten duen bidaian.
Noiz estreinatuko da?
Une honetan bukatu da lehen muntaia eta apirilaren hasierarako erabat bukatuta edukitzea espero dut. Noiz estreinatuko den ez dakit, baina. Cannesen agian, edo Venecian.
Errepide-filmea dela aitatu duzu, bidaia batean oinarritua. Kasik 30 urteotako zure zinemagintza ere Euskal Herritik kanpora egindako bidaia luzea da.
Azken denboran hainbat proiektutan aritu naiz. Mexikon «Rojo sangre» deituriko filmea egin nahi nuen, baina hutsean geratu da. Euskal balezaleen inguruko «El cuaderno de bitácora» filmatzeko hainbat saio ere egin ditut; argirik ez dute ikusi, ordea. «Ke arteko egunak»en jarraipena izan daiteke berau, pertsonaiak euskaldunak, hemen lekutua, gure kulturaren ispilu... Azkenik «Zorionak tovaritx» sortu dut, besterik atera ez delako, zera, berdin egon nintekeen Mexikon lanean.
«Ke arteko egunak» filmeak gauza askotara itzultzea esan nahi izan zuen: etxera itzultzea, euskarara... Ondoren ordea, Euskal Herrian zineman jardutea oso zaila jarri zen, eta duintasunez jokatu behar dela uste dudanez, Euskal Mediak ahotik sudurre jaten eman zain egon gabe alegia, kanporako bidea hartzea tokatu zait.
1980an Euskal Herrira itzuli eta «Ikuska»k egiten hasi zinen, euskarazko zinematografiari hasiera eman asmoz. Ez dirudi, azaldu diguzun ikuspegiagatik, asmatu duzunik.
Garai hartan begibistakoa iruditu zitzaidan gure zinematografiaren zimenduak eraikitzea, eta teknikari eta aktoreak erronka horretara jartzea, hots, Koldo Izagirre edo Iñaki Eizmendi zinema egiten trebatzea, Montxo Armendariz edo Imanol Uribek euskarari begirako jauzia ematea, eta hogeita hiru dokumental egin genituen. Proiektua hor zapuztu zen, ordea, instituzioek aurkako bidea aukeratu zutelako. Bere zergak Euskadin ordaintzen zituen oro sartu zituzten zaku berean, ezaugarri kuantitatibo eta administratibo batzuk arautu... eta kitto! Ez zen, izpiritu eta forma aldetik kultur errealitate berezitu bati, gureari, erantzun behar zitzaionik planteatu. Hortik etorri da kaltea.
Egia da nik planteatu nuen erritmoa hirugarren munduan oinarritua egon zitekeela, oinarri xumeetatik hasi eta pausoka luzemetraietara iristeko, baina orain ikusten dudanez baboarena egin nuen lau urte laburmetraiak filmatzen eta saio harek ez dut uste inongo arrastorik utzi duenik.
Aurreko porrotaren ondoren iritsi zen «Ke arteko egunak», 1989an. Saio hutsala hau ere?
Aro berri baten hasiera izan zitekeen, eta euskal zinematografiaren eredua zehazteko orduan, adibidea jartzen saiatu nintzen. Hutsean geratu da baina, eta beldur naiz ez ote den lekukotasunezko filme moduan galduko. Bidea markatuta utzi nuen eta hori galdu izanak min ematen dit. Izan ere, adibideren bat salbu, ordudanik ez da Euskal Herrikotzat jo daitekeen benetako filmerik egin.
Zein behar luke beraz, euskal erakundeek sustatu beharko luketen zinemagintza?
«Ke arteko egunak» egiteko Espainiako Kultura Ministeriotik dirua jaso nuen, eta Eusko Jaurlaritzari ere eskatu nion, euskaraz egin behar nuelako. Hori lagundu beharko litzateke, hots, euskal zinematografiari begira eman daitezkeen urrats oro. Nardargarria iruditzen zait, «Zorionak tovaritx» egiteko Murtziara jo beharrean Arrigorriagara joatea, lizentziak ateratzea eta Eusko Jaurlaritzari laguntzak eskatzea. Filme honek nahikoa du Espainiako laguntzarekin.
Hemengo laguntzak, beraz, urrats batzuei begira eman behar dira. Baina ez dira kontuan hartzen, ez urrats hauek, ezta hemen jarduten duten zinemagile gazteen kasuak ere. Medem edo Bajo Ulloari ez zaie dirurik ematen. Ez dut ulertzen. Eta gero, Paul Ledouch-en «Dolar mambo» filmean dirua xahutzen da. Asko miresten dut zuzendari mexikarra, baina ez dauka ez buru ez belarririk Jaurlaritza egiten ari dena: kanpokoari eman, hemengoari ukatu eta euskal zinemagintzari buruzko urratsak alde batera utzi.
Orain indarrean dauden euskal zuzendari gazte eta ospetsuek ezer egiten al dute zure garaian heldutakoari jarraitzeko?
Ez dute bokaziorik erakusten, behintzat. Edozein kulturatako zinemagileak sentitzen dira, eta edozein diodanean hurbilenekoa duten erreferentzia adierazi nahi dut, kultura espainiarreko zinemagileak. Beraien protesta diruaren ingurukoa da, ez diet ikusten gero eta urrutiago geratzen den euskal zinematografiaren alde saiatzen ari direnik.
Donostiako Zinemaldiarekin harreman estua izan duzu. `Gure' esku egon behar lukeela defenditu duzu beti. Zer nola ikusten duzu egun?
Bataila hau ere galdu egin dut. Garai batean «Ingeles bat lehendakaritzarako» leloa atera nuen, Reala entrenatzeko ingeles bat, Donostiako Zinemaldia zuzentzeko belgiarra... politikariak bakarrik ziren euskaldunak! Beti defendatu izan dut, eta hainbestetan errepikatu ezen kale gorrian bukatu baitut, Zinemaldiaren ereduari jarraipena emango zion etxeko egitura egon behar zuela, eta marko iraunkor horretatik une batean kanpoko zuzendaria ekarri behar bazen, ekarri, baina ez alderantziz, ardura osoa zuzendariarengan jarri, eta kanpokoa gainera! Ia munduko zinemaldi guztiek jokatzen dute honela. Alderanziz, izpiritu hau, gurean ardura handiz zaindu beharko litzatekeena, galdu egin da.
PETRIKORENA, J.J.
37-39

GaiezKulturainemaFilmeakLuzemetraia
GaiezKulturainemauzendariakEZEIZA1
PertsonaiazEZEIZA1
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Azkenak
Bonus track: non dago saria?

Jan-edanean zeuden denak, itxuraz alai, baina baten bat urduri zebilen aperitibo eta aperitifa artean. Bigarrenez jasoko zuen saria, baina eskuetan edukiko zuen lehenbizikoa izango zen. Eta urduri zegoen, oroigarriak bulegora heldu beharra zeukalako, joder. ARGIA Sariak ez dira,... [+]


Argia Sarien kronika
Galga azkartasunari

Gauzak bizi eta azkar aldatzen badira ere, zenbait kontu ez dira aldatzen: Argia Sarien ekitaldia da horietako bat. Horixe esan dio kronikagile honi beharrera etorri den kanpoko kazetari batek, ARGIA asko aldatu dela esatearekin batera, sari-banaketa hasi aurretik. Onerako ari... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Ikus-entzunezko Argia Saria: EITB Kultura

EITB Kultura telebista saioak jaso du Argia Saria euskal kulturgileen lana bistaratzeagatik, Euskal Herriko txoko guztietako proiektuak telebista publikora ekartzeagatik, eta egiten duten kalitatezko ikus-entzunezkoagatik. Saria Leire Ikaranek eta Kerman Diazek jaso dute, Berde... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Prentsako Argia Saria: Irutxuloko Hitza

Prentsako Argia Saria Irutxuloko Hitza-rentzat izan da, eskuin muturraren igoerari egindako jarraipenagatik eta talde erreakzionarioen benetako aurpegia erakusteko kalean hor egoteagatik. Aurten 20 urte beteko ditu Donostiako hedabideak. Aizpea Aizpurua, Andrea Bosch,... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Entzunezko Argia Saria: BaDA!bil podcasta

Entzunezko Argia Saria BaDA!bil podcastak jaso du, Hiru Damatxo ekoiztetxeak ekoitzitakoa, eta Gerediaga elkarteak eta EITBk finantzatutakoa. Podcastak kulturgintzan dabiltzan lau mahaikidez osaturiko bost mahai inguru jaso ditu Durangoko Azokaren bueltan. Saria jaso dute Amets... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Merezimenduzko Argia Saria: Ene Kantak

Hamabost urteotan gazteenen artean euskara sustatzeko egindako lanagatik eta lortutako arrakastagatik,  Merezimenduzko Argia Saria Ene Kantak proiektuarentzat izan da. Saria Nerea Urbizu, Fermin Sarasa eta Jesus Irujok jaso dute.


2025-01-31 | ARGIA
Urteko kanpaina onenaren Argia Saria: Altxa Burua

Seme-alabek lehen mugikorra izateko adina atzeratzeko eskolaz eskola egindako lanagatik eta lortutako emaitzengatik, ikastetxeak mugikorrik gabeko arnasgune izateko borrokagatik, kanpaina onenaren Argia Saria guraso elkarteek osaturiko Altxa Burua ekimenarentzat izan da... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Interneteko Argia Saria: Oroibidea

Galtzaileen herri ondarea sarean jartzeko erakunde publiko batetik egindako ahaleginagatik, ahots gabeen ahotsa entzuteko aukera emateagatik, eta batez ere, Nafarroak aitzindari izaten segi dezan oroimen historikoa berreskuratzeko bidean, Interneteko Argia Saria Nafarroako... [+]


2025-01-31 | ARGIA
ARGIAko lantaldearen mezua: Mundu ilunean, ARGIA gehiago

Onintza Irureta Azkunek egin du hitzartzea ARGIAko lantaldearen izenean:

"ARGIAko komunitatea osatzen duten milaka lagunetako batek berriki adierazi digu batzuetan ARGIA iluna dela, barruak mugiarazten dizkion albiste gogorrak daudela. Lan ona egiten dugula, baina... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Banatu ditugu euskarazko komunikazioaren 2025eko Argia Sariak

Sei sari banatu ditugu aurten: ikus-entzunezko saria EITB Kultura telebista saioari eman zaio, prentsako saria Irutxuloko Hitza Donostiako hedabideari, entzunezko saria BaDa!bil podcastari, interneteko saria Oroibidea bilatzaileari eta komunikazio kanpaina onenaren saria Altxa... [+]


Calexit, Kaliforniaren independentzia bilatzen duen ekimena

Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.


Estatuaren biktimek Chivite lehendakariari eskatu diote egon dadila euren aitortza ekitaldian otsailaren 13an

Estatuaren biolentziaren biktima gisa onartzeko 125 eskaera egin zaizkio Nafarroako Gobernuari 2023an eta 2024an. Horietatik 41 onartu dira. Egiari Zor eta Torturatuen Elkarteak ongi baloratu dute egiten ari den bidea.


'Arizona' antzezlana
Muturrekoa, muturreraino eramanda

Arizona
Aktoreak: Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola..
NOIZ: urtarrilaren 26an.
NON: Berrizko Kultur Etxean. plazan.

-------------------------------------------

Arizona eta Mexiko banatzen dituen muga zaintzera abiatu da Idahotik Margaret (Aitziber Garmendia) eta George (Jon... [+]


Eguneraketa berriak daude