«Gizarteak ez du erantzuten»

Xabier Baixeras idazle galiziarrari elkarrizketa
«Gizarteak ez du erantzuten»
Itzulpengitza hizkuntz normalizaziorako tresna dela dio Xabier Baixeras idazle galiziarrak
Normalizazio linguistikoa lortzeko tresna da itzulpengintza eta, aldi berean, hizkuntzaren normalizazioa neurtzeko termometroa ere izan daiteke. Alor hau garatzea edo ez, arrazoi kulturalei, «berez politikoei» zor zaiela iritzi dio Xabier Baixerasek. Berriki amaitu den Galeuzca jardunaldietan galiziarren ordezkari gisa ponentzia nagusia irakurri zuen idazleak. Berak ondo ezagutzen dituen Galizia eta Kataluniako itzulpengintza eta kulturaren errealitateaz jardun dugu orriotan.
AURTENGO Galeuzca mestizaiaren inguruan ibili da. Mestizaiaren onura eta kalteak aztertu dituzte bertan aurkeztu diren hamabost komunikazio eta hiru ponentzietan. Literatur jeneroen nahasketa eta itzulpengintza izan dira gai nagusiak. Azken honek hartu du, hala ere, protagonismoa, hiru kultura hauen literatur errealitatearen premia nagusienetako bat baita. Hain zuzen literatur topaketa hauen baitan osatu den Gasteizko Manifestuaren lehenengo puntuan hiru literaturen arteko itzulpenaren beharra aipatzen da. Egitasmo horren lehen urrats gisa idazleen katalogo historiko bat osatuko da.
Itzulpengintza ez da ekimen bakana. Egoera baten ondorio eta egoera baten isla izan daiteke. Horrela iritzi dio Xabier Baixeras idazle eta itzultzaile galiziarrak.
«Itzulpena normalizazio linguistikoa lortzeko bitarteko bat da eta aldi berean normalizazioaren isla ere izan daiteke. Erroman, inperioaren garaian edota Alemanian XVI. mendean itzulpena hizkuntzaren egoera normalizatzeko erabili zen baliabidea izan zen. Normalizazioa dagoen edo ez dagoen adierazten badu ere, itzulitako lanen kantitate handia egote soilak ez du esan nahi hizkuntza bat normalizatuta dagoenik. Normalizazioaren izaera nagusietako bat kultur arlokoa da eta hein horretan politikoa».
Baixerasek Galiziako eta Kataluniako egoera ezagutzen du hobekien. Bi hizkuntza hauen arteko itzulpenak egiten ditu. Kataluniako eta Galiziako egoera, itzulpena eta hizkuntza normalizazioari begira, erabat desberdinak dira.
Galizia eta Katalunia
ESTATURIK gabeko nazioen alorreko bi adibide paradigmatiko.
«Bi egoera hauen arteko diferentzia nagusia kultur arlokoa da, beraz politikoa. Katalunian itzulpengintzari dagokionez askoz produkzio handiagoa dago, baina ez orain, baita mende hasieran ere. Galizian, berriz, gerra ostera arte ez zen benetan itzultzen hasi. Urtetan hizkuntza galegoak ez du kontsiderazio kulturik izan. Arrantzale, baserritar eta artisauen hizkuntza izan da eta ikuspuntu literariotik begiratuta modu marjinalean erabili izan da hizkuntza. Beraz, itzultzaileak ez zuen kulturazko hizkuntzarik esku artean, horretarako hizkuntza selektibo bat behar delako, minimoki estandarizatutakoa. Hizkuntza batua urtetan falta izan da Galizian eta ziurta dezaket, lekuko izan naizelako, interesik ere ez dela izan hori existi zedin. Katalunian kontrakoa da. Katalana burgesen hizkuntza izan da eta beraz berau garatzeko baliabideak eta borondate politikoa aspaldidanik finkatu dira. Hala ere, ezin esan daiteke normalizazioa erabatekoa denik, hor baititugu hizkuntz normalizaziorako politikari gabe Balear irlak eta Valentzia».
Galegoa oso desprestigiaturik egon den hizkuntza izan da eta horrek ondorio gaitzak ekarri ditu. Hizkuntzarekiko sentsibilitatea piztu bada ere, leku publikoan ez du benetako protagonismoa lortu.
«Galiziar arruntaren alfabetatzea kultura, literatura eta hizkuntza alorrean gutxieneko mailan da. Egoera horretan itzulpenaren arazoa planteatzea gehiegikeria iruditzen zait. Azkarregi goazela iruditzen zait sarritan. Gizarteak ez du erantzuten. Sormenezko lana gutxi saltzen bada, pentsa itzulpena. Galizian jendea oraindik Rosalia de Castrorekin dago. Gainera, irakurketa krisiak jota dago, gero eta gutxiago irakurtzen da. Eta gainera, irakurtzen duena ohituta dago atzerriko autoreak gazteleraz irakurtzera, hori baita bere kultura-hizkuntza betidanik».
Gezurrezko datuak
GALIZIAR kultura marjinalitatetik ateratzeko borondate eza sumatzen du berak. Hizkuntzaren normalkuntzarako politika, hizkuntzaren erabileraren datu estatistikoak eta hizkuntzarekiko atxikimendua Galizian «gezurrezko datuetan» oinarritzen dela dio Baixerasek.
«Gauza bat da intelektualek izan dezaketen kezka eta bestea objetiboa izan eta bizitza sozialera jaistea».
Objetibotasun horretatik abiatuta, Galeuzcako hiru literaturen arteko itzulpengintza oztopo askorekin jaioko litzateke.
«Laguntza instuzionala ezinbestekoa da. Liburuak osatu eta gero ezagutzera eman ezean, alferrikako lana izan daiteke».
LOREA AGIRRE
44-45

GaiezHizkuntzaGalegoa
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakBAIXERAS1
PertsonaiazBAIXERAS1
EgileezAGIRRE9Kultura