«Oso gutxi daude Euskal Herrian Arzalluz eta Oteiza bezalakoak»


2021eko uztailaren 19an
Xabier Santxotena sukaldari eta eskultoreari elkarrizketa
«Oso gutxi daude Euskal Herrian Arzalluz eta Oteiza bezalakoak»
Xabier Santxotena
Ostalari, eskultore, bakarti, Oteizazale, jeltzale... Hauxe da Xabier Santxotena. Beti arbasoen aztarnen bila dabil Gasteizko El Portalon ostatuaren nagusia den hau. Baina eskultore ere bada, eta lanak kaleratzeko ordua iritsi zaio.
El Portalon zure jatetxea berezia da, egunero ez baita XV. mendeko etxe batean jaten.
El Portalon orain dela hamalau urte hartu nuen. Estreinako ikustean harrituta uzten zaitu. Jatorrizko egitura du, egurra, zorua, keramika... Izugarrizko etxea da. Niretzat santutegia. El Portalon museo bat da.
Aurten aldatu diot izena. El Portalon ez dago aldatzerik, noski, baina niri jatetxe hitza ez zait batere gustatzen, orduan garai batean ostatua zenez, orain ostatu izena jarri diot, eta ni ostalaria naiz. Bazkaria egin arren, bezeroak etxean bezalatsu sentitzea da nire helburua.
Beraz, ostatuaz mintzatuko gara. Zure ostatua Gasteiz hiriko historiaren lekuko ezin hobea izan da.
Gasteizko etxerik zaharrenetarikoa da, historia izugarria dauka. Garai batean merkatari etxea zen eta orduan gurdiz etortzen ziren. Eguraldi txarra egiten zuenean, barruan sartzen zituzten gurdiak, eta bertan egiten zuten salerosketa. Hortaz, etxe honek ondare izugarria dauka. Gaztelatik Euskal Herrira igarotzen zen jende gehiena hemendik pasatzen zen.
Anekdota gisa, batzuek diotenez, Adriano VI aita santua izan zenari El Portalonen iragarri zioten Aita Santu izan behar zuela. Oso etxe bikaina da, jende asko ibiltzen da.
Hala ere, El Portalon erosi baino lehen, errepideko jatetxe baten nagusi izan zinen. Aldaketa handia izan al zen zuretzat?
Ez hainbestekoa, han sukaldea ere aldatu genuelako. Errepideko jatetxe hartan pikatzeko menua asmatu genuen, «largo y estrecho» deitutakoa. Orain menu hau Estatu osoan duzu, guk asmatutakoa. Menu horri «sukaldeko menua» deitzen diogu, «largo y estrecho» itsusia da eta.
Zein abantaila ditu menu horrek?
Denetarik dastatzen duzu, eta konbinaketak ere egin ditzakezu. Sukaldaritzan usaina, zaporea eta kolorea funtsezkoak dira. Pixkanaka hasten zara gauzak ateratzen, hemengo janariak, jakina!
Ni sukaldaritza amari ikasitakoa naiz, Euskal Herriko sukaldaritza tradizionala alegia. Gaur egungo osagai berriak tarteka gehitzen baditut ere, antzinako moduan egiten ditut sukaldeko lanak.
Euskal Herria sukaldari handien sehaska da.
Baina ez soilik sukaldari ospetsuen sehaska. Euskal Herrian edozein etxetako andrea sukaldari handia da. Hemen jendeak badaki ondo jaten, ez da tentela, eta ez du edozer gauza eskatzen mahaian jatera esertzeko garaian.
Zeintzuk dira Xabier Santxotenaren idoloak sukaldaritzan?
Nire idolorik handiena ama izan da. Beste batzuk aipatzearren, Azaldegi eta Luis Irizar. Azken honi, sukaldaritzan gabiltzanok eta oro har denek garai batean egindako lan izugarria eskertu behar diogu.
Sukaldarien artean badago inbidiarik?
Ez dakit, oso bakartia naizelako. Bakarrik ibiltzen naiz. Nik neure mundua dut eta hor egoten naiz.
Zure ostatuan gosez geratuz gero, bazkaria amaitu ondoren babarrunak eskaintzen omen dituzu.
Ez, ez... zaila da gure etxean gosez geratzea. Zenbaitetan jendeak gauzak handitu egiten ditu. Geure sukaldeko menu horrek hamaika bat plater ditu, zizka-mizkak, itsaskia, urdaiazpiko ona, gero babarrunak jaten dituzu, lau edo bost arrain mota, eta azkenean haragia eskaintzen dugu. Atera kontuak! Bezeroak normalean ez dira haragia jatera iristen.
Honez gainera, postreetan aukera izugarria izaten da, hiru gutxienez beti. Ez al da nahikoa?
Eskultorea ere bazara. Zer bilatzen duzu eskulturgintzaren bidez?
Tailatzen hasi nintzen aitak egiten zuen bezala. Kutxak, ordulariak, harmarriak... egurrezko gauzak beti. Hori egiteko beharra sentitzen nuen. Ondoren, Jorge Oteiza Arantzazun lanean ari zela ezagutu nuen, eta hauxe esan zidan: «Aizu! Zuretzako tailu hauek txikiegiak dira. Zuk eskulturak egiten hasi beharko zenuke». Eta halaxe hasi nintzen eskulturgintza munduan.
Beraz, Oteizazalea...
Bai, izugarri.
Eta Txillida?
Baita ere. Baina nik asko diot Oteizari eskertzekoa. Jorgek nire lan guztiak ikusi ditu. Maisu ezin hobea eduki dut. Maisu izateaz gain, lagunmina ere badut.
Zer deritzozu Oteiza eta Txillidaren arteko tirabirari?
Hori ez da tirabira. Tirabira horiek komunikabideek asmatzen dituzte.
Xabier Santxotenaren ustez, zer eman dio Jorge Oteizak Euskal Herriari?
Dena. Oteizak eskultura laga, eta idazten hasi zen filosofo gisa. Euskal Herriarentzat Jorgek egin duen lana inork ez du egin.
Bestalde, Jorge berez oso zaila da, oso berezia. Bereak diren bitxikeriak baditu, baina jeinua izan da Euskal Herriarentzat. Egun ez diote jaramonik egiten, baina, etorkizunean egingo diote, honen idazkiak oso interesgarriak baitira. Oteiza futurista da. Oteizaren eta bestearen munduak erabat ezberdinak dira. Besteak lan egin, eta kanporatzen du. Komertziala da. Oteiza, ordea, ez da komertziala.
Komertziala hitza aipatzen duzunean, Txillidaz ari al zara?
Alde batetik, Txillidak zortea izan du, eta bestetik, lana merkaturatzen jakin du. Tailerrean gelditzen bazara, inork ez dizu ezer erosiko. Zuk irten egin behar duzu, derrigorrez.
Txillida mundu osoan ezagutzen dute; Oteiza, aldiz, ez. Jorge Oteiza etxean geratu da idazten azkenengo urteetan, zientzi gizona da. Aurrerantzean Jorgeren lana agertuko da. Ez dakit zenbat, baina milaka lan eta zirrimarra dauzka. Izugarria da.
Oteiza eta Txillida alde batera utziko ditugu. Zure lanean egurrak eta Euskal Herriko gaiek funtsezko papera betetzen dute.
Beti. Gure mendiko hezurra egurra da, gure lurraren hezurra. Gaiak beti izaten dira Euskal Herrikoak. Gainera, antzinako gaietan, geure aiton-amonek egiten zituzten gauzetan, gero eta gehiago murgiltzen ari naiz. Nik ez daukat diru beharrik, hau bizioa baino ez da. Hori bai, egunero tailerrera joan behar dut, lanak ikustera behintzat. Enborren aurrean eseri... Nire lana erakustekoa dela konturatzen naiz; hori dela eta, aurten irtetzea erabaki dut.
Orain urte pare bat Gasteizen eskultore batek, Santos Iñurrietak, beste eskultore baten lanari eraso egin zion, Ibarrolaren lanari hain zuzen ere. Zer pentsatzen du Santxotenak gertaera honi buruz?
Ez diot galdera horri erantzun nahi.
Ez?
Ez.
Santos Iñurrieta ezagutzen duzu, ez?
Bai. Hori lelokeria izan zen. Zergatik eman diote horrenbesteko garrantzia? Zertarako? Nire iritziz, ez dauka garrantzirik.
Sukaldaritza eta artea alde batera utzita. Politikagintzan ibilitakoa zara? Alderdiren batekin harremanik izan duzu?
Egundaino ez. Ni jeltzalea naiz, baina afiliaziorik gabe. Ni bertako gizona naiz.
Alderdi Egunean Xabier Arzalluzek konstituzioari buruz esandakoa gogoan edukiko duzu. Zer deritzozu alderdi espainiarrek sortutako iskanbilari?
Iskanbila? Nortzuk esan dute hori? Zeintzuk ari dira zabaltzen gauza horiek? Espainolak. Baina hemengo jendea... Zuk hemengo jendeari zeozer entzun diozu?. Ez. Arzalluz hemengo gizona da, jakintsua. Garai batean ikasteko, kanpora joateko eta espezializatzeko gauza izan zen. Hori jesuita bezala lasai asko egon da ikasten, pentsatzen... Eta hor daude emaitzak. Gizonezko bezala izugarria da, hori halaxe da.
Zenbat daude Arzalluz bezala Euskal Herrian? Oso gutxi. Oteiza bezala, Arzallus pentsalaria da.
Zeure ustez, zein da gure herrian indarkeria arazoa desagertzeko irtenbidea?
Elkarrizketa, derrigorrez, da irtenbidea. Horiek gure herrikoak dira, herriko semeak. Horiek bide hori hartu dute, eta Euskal Herria konpondu behar dugu hitz eginez. Elkarrizketa ezinbestekoa da.
Araban hainbat gizarte sektore eta alderditatik euskararen aurkako erasoak anitzak dira. Zer esango zenieke «Euskarak Arabako kulturan ez du inoiz lekurik izan esaldia» ahoan dutenei?
Gasteizen ikastolak orain 25 bat urte hasi ziren. Hemen euskara hazi da, indartzen hasi da. Gazteengan ikusten duzu, euskaraz hitz egiten entzuten diezu. Gero eta gehiago.
Euskara bultzatzea guztion betebeharra da. Lan egin beharko dugu, baina Araban euskara ez dago kentzerik. Egindako lana ez dute 50 urtetan suntsituko. Euskararen aurka dagoen jendea beti egongo da, baina gutxi dira.
Orain oso zaratatsua da, baina zer ematen dute horiek? Zer eskaintzen dute? Espainola? Nik tailerra Arabako Erentxun herrian daukat. Zer esan nahi du Erentxunek? Herri hartan ikastola dago, Franco garaian eraikitako ikastola gainera.
Orain urte batzuk euskararen arazoa kezkatzeko modukoa zen; egungo egoera ez da kezkagarria. Multzo hori hor egongo da beti; alabaina, ez dute ez behera ez gora egingo.
ISMAEL DIAZ DE MENDIBIL
28-32

GaiezGizarteaIharduerakSukaldaritz
GaiezKulturaArteaEskulturaEskultoreakSANTXOTENA1
PertsonaiazSANTXOTENA1
EgileezDIAZ DE2Gizartea


Azkenak
2024-10-17 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez die etxebizitza-alternatibarik eskaintzen Gasteizen dauden Gazako bost familiari

Gobernuak aberriratu ondoren, ia urtebetez bizi behar izan dute aterpetxeetan eta ostatu pribatuetan, eta etengabe lekualdatu dituzte. Gaur egun erabiltzen duten aterpetxea urriaren 31n utzi beharko zutela esan zieten azkenekoz, nahiz eta badirudien beste luzapen bat ezarriko... [+]


2024-10-17 | Hiruka .eus
Lan-esplotazioa eta sexu-erasoak egotzita atxilotutako pertsonen taberna margotu dute, Getxon

Hainbat emakume-langile esplotatu eta horiei sexualki eraso egin dieten jabeen taberna pinturaz margotu zuten ezezagunek domeka gauean Getxoko Areeta auzoan. Pinturaz gainera, aldarri bat ere margotu zuten ondoko horman: "Erasoen aurrean klase batasuna".


2024-10-17 | Cira Crespo
Herriaren ahotsa onartuko duzu

Gaur gauean, urriak 17, 88 urte faxistek Jose Ariztimuño, Aitzol, hil zutena. Fusilamendu pelotoiaren aurrean ez zuela isilik gelditu nahi irakurri berri dut. Soldaduei tiro egitea kosta egin omen zitzaien, behin eta berriz agindu behar izan omen zieten su egiteko. Hala... [+]


Lanaldi murrizketaren aurka agertu da Carrefour, Ikea eta Eroski parte dituen banaketa-enpresen elkartea

Espainiako Lan ministro Yolanda Diazen proiektuaren aurka agertu da Banaketa Enpresa Handien Elkartea (Anged): "Joko-arauen aldaketa" ez du onartzen.


Adur Larrea eta Gorka Bereziartua
“Haurrek errazago barneratzen dute magia eta ezustekoa”

"Erraldoiei buruzko ipuina nahi dugu, haur txiki nahiz koskortuagoentzat". ARGIAk enkargua egin zien etxekoak ditugun Gorka Bereziartua kazetariari eta Adur Larrea ilustratzaileari. Emaitza: Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira. "Gauza berriak probatzeko... [+]


2024-10-16 | Leire Ibar
TikTokek bazekien neska nerabeak gizonezkoen aurrean diru truke biluzten zirela

TikTok enpresaren barne-dokumentuen filtrazio batek adierazi duenez, enpresa jakitun zen 15 urteko hainbat neska zuzenekoetan biluzten zirela gizonezko helduek bidalitako txanpon birtualen truke. Sare sozialeko hainbat dokumentutarako sarbidea ahalbidetu zuen akats bati esker... [+]


2024-10-16 | Julene Flamarique
Italiak lehen migratzaileak deportatu ditu Albaniara eta Von der Leyenek ekimena Europa osora zabaltzea proposatu du

Kritiken artean deportatu ditu Italiak hamasei errefuxiatu Albanian eraiki duen "harrera-zentro" batera. Proiektua 2023. urtean erabaki zen Meloniren Italiaren eta Albaniako Ramaren arteko akordio bat izan zela eta, eta "migrazio-kudeaketak bizkortzea" du... [+]


2024-10-16 | Iñaki Murua
On Ángel!

Goiburu hori soilik irakurri eta ezinezkoa nor den edo nor zen asmatzea, baina bazen nor!

Ángel González Olvera, Mexikon ezagutu genuen duela 11 urte bertsolariok hango inprobisatzaileekin jardunaldi batzuetara gonbidatu gintuztenean. Mendi gain batean bizi zen,... [+]


Tlatelolcoko sarraskiaren aitortza

Mexiko Hiria, 1968ko urriaren 2a. Hilabete batzuk lehenago, ekainaren 22an abiatutako ikasle mugimenduak mitin bat antolatu zuen Hiru Kulturen Plazan, hiriko Nonoalco-Tlatelolco unitatean. Mexikoko ejertzitoak eta Batallón Olimpia talde paramilitarrak bildutako ikasleei... [+]


Merkatu librearen mitoa

Erdi Aroan Jaungoikoa jaun eta jabe zen bezala, garai modernotan merkatuaren eta bere lege zurrunen menpe bizi gara. Goi mailako soldata erraldoiak merkatuak zehazten omen ditu; izan ere, Iberdrola edo BBVAko CEO-en sariak beraien arloko merkatuek finkatzen omen dituzte, nahiz... [+]


Hezitopia dinagu zain

Tomas Mororen Utopia liburuko utopiarrek leitzea maite omen zuten. Hizkien bueltako hezkuntza onaren ondorioz, haurtzaroan hasi eta helduaroan ere aritzen ei ziren, inork manatu beharrik gabe, leitzen eta ikasten eta gehiago leitzen. Pentsa, aisialdia horretara emanak bizi zuten... [+]


2024-10-16 | Edu Zelaieta Anta
Bira osoa

Sandra Cisnerosek idatzitako The House on Mango Street mugaldeko liburuan pertsonaia baten txakurrak bi izen ditu: bat, espainolez; bat, ingelesez. Beharbada kontu harrigarria gerta liteke lehen begiratuan, baita liburu baterako ere, baina lasaiago pentsatuz gero ohartuko gara... [+]


Popuerzakoa

Iraileko igandeetan ohitura da gure inguruetan Erniora igotzea, Zelatunen dantzan aritzea eta txorizo muturra, edo, jatea. Eguraldi txarrenaz ere ez da jenderik falta izaten. Aurten lagunak goizago abiatu eta ni berandututa, bakarrik nindoan estratan gora, beherantz zetozen... [+]


Abdallah: Israelen lagun amerikarrek kartzelan hilik nahiko luketen libanoarra

Berrogei urte eginen du urriaren 24an Georges Ibrahim Abdallah libanoarra atxilotu eta preso sartu zuela Frantziako Estatuak, eta horrenbestez Europako preso politiko zaharrena da. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea... [+]


Eguneraketa berriak daude