«Zaila da Iparretarrak-ek jada biribildua duen autonomia proiektuaz eztabaidatzea»

Mixel Berger arkitekto EBko militanteari elkarrizketa
«Zaila da Iparretarrak-ek jada biribildua duen autonomia proiektuaz eztabaidatzea»
MIXEL BERGER
A lgeriako gerlaren ondotik Euskal Herrira etorria, arkitektoa da lanbidez. Politikagintzan egin du, baina, bide publikoa. 1977an Milafrangako auzapez izendatu zuten, eta hautetsi arrunta izaten ahal zelarik bere urratsak abertzaleekin egitea erabaki zuen. Egun Euskal Batasunako militantea, ekonomiaz arduratzen den Hemen elkarteko lehendakaria dugu. Garapen ekonomikoaz azken hilabeteotan izandako eztabaida guztietan murgildua izan da.
ARGIA. Badira urte anitz Euskal Herrian bizi zarela; nolakoa izan zenuen euskal munduarekiko hurbiltzea?
MIXEL BERGER. 1973tik Milafrangan bizi naiz, horkoa baitut emaztea, eta sei haur izan ditugu hemen, horrek dakartzan harreman eta ezagutza guztiekin. Hona etorrita, bertan zeuden arazoak ezagutu genituen, eta batipat bertako eskola defenditzeko sortu zen mugimendu batean murgildu. Orduko eskolaren arazoa ez zen baitezpada euskal arazoari lotua, baina eguneroko bizian sartzen zen erabat.
Bestalde, garai hartan Burgoseko Auzia zela eta, Euskal Herriak bizi zituen mugimendu latzak jarraitzen nituen. Hori dena, beraz, bilakaera arrunt batean gertatu zitzaidan. 1977ko hauteskundeak hurbil ziren baina ez nuen inondik ere pentsatzen nire burua horretan aurkeztea. Eskolaren defentsan aritu nintzenez, baina, eskatu zitzaidan oposizioko zerrendan sartzea, eta ondoren auzapez lekurako. Honela, Euskal Herriko arazoak ezagutzen joan naiz, euskaldunengana hurbilduz.
A. Herri batek dituen arazoak ezagutzetik Euskal Batasunako militante eta hautagai izatera bide luzea da, atxikimendu hori hain erraza ez zen izanen, ezta?
M.B. Tokiko lan horrek Euskal Herriak Frantziarekin eta Espainiarekin dituen harremanak ulertzera eraman nau. Ordura arte, niretzat, estatua urruneko erakundea zen. Jakina Algeriako gerlaren kontrako militantea ere izan nintzela, baina hura borroka askoz zabalagoa zen, ez zen borroka hain zorrotza. Hasieran giza eskubideen militantea baino ez nintzen, borroka ez baitzitzaidan behin ere hain zorrozki aurkeztua izan.
A. EMAn sartzeko aukerarik ere izan zenuen.
M.B. Milafrangako auzapez nintzelarik Hiriburuko Aturri Ondo elkarteak kultur aste bat antolatu zuen, eta pertsonalki lanean aritu nintzen han. Hari horretatik, giro horretan ari zirenek aipatu zidaten talde politiko bat sortuko zutela. Testuak ekarri zizkidaten, baina garai berean euskal departamendu baten aldeko elkarteko lehendakaria nintzen, eta gai horrengatik eta bestalde bortizkeriari buruzko jarreragatik ez nintzen EMArekin inplikatu. Horrek ez du erran nahi kontrako jarrera dudanik. Erran nahi dut niretzat lan egiteko beste aukerak daudela.
A. Euskal departamenduaren alde ari zinela, oposizio oso gogorra egin zizuten zenbaitek.
M.B. 1983an eskuin osoa, Intsauspe buru zela, nire kontra bildu zen, eta auzapez lekua galdu nuen. Emaitzak jakin ondoren Intsauspe irrati batean poztu zen euskal departamenduaren aldeko hautetsi bat kanporatu zelako.
A. Zein arrazoi zenerabilen orduan euskal departamendu baten defenditzeko?
M.B. Elkarrizketa sortzeko medio bezala ikusten nuen. Nik pentsatzen dut hitz egitea beti posible dela, baita gatazka gogor baten erdian ere. Gaia argi baldin bada, elkarrizketa posible da beti, salbu eta, noski, bi alderdiak elkarri tiroka ari ez baldin badira.
1975ean gai hori atera zelarik, galderak egin zitzaizkion frantses Administrazioari ikusteko zertan ziren balizko euskal departamendu baten zenbakiak, sortuko ziren gastuak eta abar. Ez zen inongo erantzunik lortu. Pentsatu genuen hautetsi batzuek galdera horiek egiten bazituzten Administrazioa erantzun bat ematera behartua izanen zela. Izan ere, horrela eginda, erantzuna berehala etorri zen. Lehenik prefetarengandik, honek mehatxatu egin baikintuen. 42 auzapez ginen eta erreferendum bat antolatzea zen gure helburua. Prefetaren erranen gainetik pasatu ginen, eta aurrera jarraitu.
A. 12 urte berantago badirudi, Intsauperen aldetik bederen, ideia hori birplanteatzen dela.
M.B. Baina berant hartu dute hautetsiek. Gogoan eduki behar da 1982rako dagoeneko Barne ministroari hitzordua eskatu geniola, 1981eko Miterranden proposamenetan euskal departamenduaren egiteko agindua baitzegoen. Euskal Herriko hautetsi guztiak hartuak izan ginen, eta pentsatu genuen eginen zela. Orduan ikusi genuen eskuintiar batzuk jada hitza aldatzen hasi zirela. Berantago, Kontseilu Nagusiko iritzia hartu ondotik, Parisek ez egitea erabaki zuen.
A. Azken hauteskundeek aldaketa zerbait erakusten ote dute bide horretan?
M.B. Partekatuak gara. Alde batetik iruditzen zaigu gauzak ez direla laster aitzinatzen, eta bestalde mugimendu abertzalea onartua da, mugimendu politiko bezala, iritzi publikoan. Bere lekua du orain, prentsak ere aitortzen du ideiak abertzaleegandik heldu direla gehienbat. Gogoratzen naiz lagun batzuek bizkarra eman zigutela garai batez, eta baita iraindu ere. Hori guztia bukatua da, egun askoz moderatuagoak dira denak. Eta gu ere aitzinatu gara, ikasi dugu. Orain ekonomian, kulturan eta politikan badugu gure lekua.
A. Ekonomiaz arduratzen den Hemen elkarteko lehendakaria zara. Zuen eta zuen inguruko Herriko elkartearen bultzadaz, Administrazioak «Euskal Herria 2010» inkesta zabala egin berri du, Ipar Euskal Herriko egoera kultur-ekonomikoa aztertu duena. Bide horretan, baina, Herriko elkarteak anitz arazo izan ditu.
M.B. Azterketa horretan burtsako mugimenduez arduratzen den batzordea deitua izan zen. Ordura arte batzorde horrek ez zuen sekula burtsako mugimenduak legezkoak ote ziren jakiteko ikerketarik egin, lehen aldia zen Estatu frantsesean. Komisio horrek, beraz, gure mugimendua ea lege barrukoa zenentz aztertzeari ekin zion. Eta Herrikoren kontra gertatu zen 1987an.
Baina auzitegitik berriz pasatu gara eta irabazi dugu, eta horri esker sinesgarritasuna eskuratu. 1987tik aurrera Hemen-eko lehendakaritza hartu dut, eta elkartean erabaki dugu enpleguaz eta ekonomiaz aritzen diren egiturak biltzea eta lanean jartzea. Horrela sortu genuen «Ongi Heldu Euskal Herrian» publizitate kanpaina 1989an.
Patxi Nobliari esker, ondoren, Adepab sortu dugu, Ipar Euskal Herriko agente guztiak bilduta, Administrazioa barne. Egin ditugun lan eta ikerketen aitzinean Administrazioa zerbaiten egitera behartua sentitu da. Horrela sortu da «Euskal Herria 2010» inkesta.
A. Inkesta berarekin arazoak izan dira, baina.
M.B. Inkesta hau interesgarria zen, medio eta denbora handiz eta profesionalekin egina baita. Hala eta guztiz ere, ohartu gara horretan lanean aritu direnen artean asko zirela mugimendu abertzaletik hurbil. Hor ageri da, dudarik gabe, nork duen hemen benetan gauzak aldatzeko gogoa. Euskararen ofizialtasuna eta beste puntu batzuk agertzen dira dosierrean, baina hasieran agertzen ziren puntu garrantzitsuak kenduak izan dira. Inkestaren emaitzak, Administrazioak motelduak izan dira. Aurkezpena baino lehen erran dugu ez genuela lan horretan jarraituko ez baziren gure eskakizun edo oharrak kontuan hartzen.
A. Inkestaren datuak ezagututa, zein ekarpen berri egin dela uste duzu?
M.B. Blokatzeak daude, eta ez bakarrik hautetsien aldetik. Barnealdearentzat ez gara oso baikorrak, baina hor ere ideiak ateratzen dira. Zoritxarrez, Hemen bezala oso mugatuak gara. Arazo larriak dira, eta nahiz eta estatuaren ardura izan, gauzak mugiarazten saiatzen gara. Gu oso hauskorrak gara, ardura morala handia sentitzen dugu baina ahal txikia dugu. Garapena estatuaren ardura da.
A. Hemen-en Biltzar Nagusia iragan berria da, zein norabide hautatu dira?
M.B. Bi norabide nagusi ikusten ditut. Batetik, hasitakoari jarraitzen diogu; bestetik, lan zailtasunak dituztenak laguntzea pentsatzen dugu, eta ingurugiroak sortzen dituen lanak aztertzea. Ingurugiroa enplegu sortzaile izan daitekeela uste dugu.
A. Dirurik inbertitzen ote da Ipar Euskal Herrian?
M.B. Noski dirua inbertitzen dela, baina ez behar litzatekeen lekuan. Angeluko Xibertako portuan, luxuzko egituretan... inbertitzen da. Nahiz eta hori ttipitu egin den, oraindik hor dirau. Hemen eta Herrikok ez dugu horrelakorik laguntzen.
A. Gaia aldatuz, nola ikusten duzu Iparretarrak-ek atera duen autonomia proiektua?
M.B. Proiektu bezala interesgarria iruditzen zaigu. Arazoa da guretzat, Euskal Batasunan, elkarrizketaren aldekoak izanik, zaila zaigula proiektu horretaz mintzatzea egileak ezagutu gabe. Eraikitzen-ek berak ez du proiektua idatzi. Bestalde, ematen digute proiektu bat, eta zuzenketak egin ditzakegu, baina oro har biribildua da. Ipar Euskal Herrian Iparretarrak-ek borrokan daukan garrantzia neurtzea zaila zaigu. Pisua daukate, baina borroka armatuaren gaia aipatu behar da funtsean. Proiektu horretaz ez zaigu deus erran, EMAk egina balitz hitz eginen genuen haiekin.
A. Alta bortizkeriari aterabide bat ematen zaio horren bidez?
M.B. Baina, nire ustez, borroka armatuari buruz eztabaida bat sortuko balitz, ez litzateke arazorik proiektu horretaz hitz egiteko. Zeren eta proiektu horretan erraten baita, gutti gora-behera, «gure proiektua onartzen bada, aterabide bat ematen da bortizkeriari». Ez gara itxiak, guk ere lan egiten dugu instituzioei buruz, baina zaila da jada biribildua den proiektu bati buruz eztabaidatzea.
Ixabel Etxeberria
34-38

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakEB
GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakTalde armatIK
PertsonaiazBERGER1
EgileezETXEBERRI11Politika