«Txapelketa sistemak ez nau behin ere komentzitu»


2021eko uztailaren 19an
Paulo Txikia bertsolariari elkarrizketa
«Txapelketa sistemak ez nau behin ere komentzitu»
PAULO TXIKIA
Bertsolari hernaniar ezaguna, beste garai bateko bertsogintzaren lekuko zuzena da. Txirritarekin lehen plaza egina, Zepai, Saiburu, Basarri, Uztapide, Lasarte eta batez ere Lazkao Txiki izan zituen kide. Paulo Zubiarrain parrandazale amorratua ere izana da, bi eta hiru egunetarako joaten zen bere bizikletan plazak egitera. Eskolatik oso gutxi edana, gizon jakintsua da bere buru argia eta batez ere irakurzaletasunari esker.
ARGIA. Urumea bailara honetan oso aritua zara sagardotegi inguruan bertsotan. Asko aldatu al da bertsogintza giro horretatik gaur egungora?
PAULO TXIKIA. Lehen bertsolaritza bizi egiten zen, egun osoa ematen genuen koadrilan bertso-kantari, lanean, parrandan, sagardotegian... Zaletasuna ere sekulakoa zen.
A. Ez ote da bihurtu zuen garaian afizioz egiten zen bertsogintza ofiziokoa gure egunetan?
P.T. Gure denboran ez zen dirurik irabazten. 30 duro kobratzen genituen Hernanitik Zugarramurdira, Errazu, Arizkunera... bizikletaz joanez. Orain nahi dutena esango dute, baina hemengo jainkoa dirua da. Hala ere gustatu egin behar du, besteenak aditzen eta. Afizioa bertsolariari jaio egiten zaio, berez etortzen da. Eta etxeko giroak ere laguntzen du, aitonarekin zaletu nintzen ni. Anaiak ere aritzen ziren bertsotan eta ez ziren txarrak.
A. Txikitatik, zortzi urterekin lotsagabeki Txirritari erantzuten ausartu zinenetik, beti izan da zure inguruan haren itzala.
P.T. Txirrita eta Saiburu ezagutu genituen. Txirrita gizon handia zen eta ona zen plazan laguntzen, arrazoitan, eta ondokoari moztu gabe. Ateraldi hoberenak bereak ziren. Tarteka astakeriaren bat ere botatzen zuen baina... Gu haien ondoan ez ginen lotsatzen, aurrekoa zenbat eta hobea orduan eta nahiago, aurre egiteko.
A. Binaka plazaz plaza joaten zinela eta, zein izaten zen zure kidea?
P.T. Mitxelena urte askotan, baina ez zen bakarra; Zepai, Uztapide, Lasarte... eta Lazkao Txiki bera.
A. Lazkao Txikirekin ere maiz aritu zara plazaz plaza. Zein oroitzapen duzu hil berri den honetan?
P.T. Lagun ona zen, parrandetan kide ona. Berrogei urte luze ibili gara elkarrekin, Zaldibian lehen saioa, bera oso gazte zela egin genuenetik. Txiste kontari aritzen ginen biok, xelebrea zen. Azken aldea bajatua zen asko, pertsona ahitu egiten da eta.
A. Txapelketetan ere aritu zara urte askotan.
P.T. Bai hala da, gerra ondorenean izan zen Tolosako lehen saioaz geroztik. Donostian ere bi bider eta Errenterian ere bai. Basarri, Uztapide... denekin.
A. Orain txapelketak biltzen du arreta handiena. Batzuk hasi dira txapelketaren aurka iritziak jaurtitzen. Zer deritzozu zuk gai honi buruz?
P.T. Ez dira lehen bezalakoak. Orain eskolan ikasiak baloratzen dira eta zer jakingo genuen guk horretaz! Baina badira gauza batzuk gustatzen ez zaizkidanak. Epaimahaiko juezak elkarren ondoan egotea, komentarioak egin eta pentsatzen dutena esanez... Bakoitzak bazter batean egon behar luke norberak bere iritzia emateko.
Behin ere ez zait buruan sartu bertsolari on batek txapelketa batean bere gaitasuna erakutsi beharra izatea. Hor ezin da bertsolari bat probatu, saio luzeagoa behar du izan. Gainera ez dira behartzen hiru edo lau saio hogei bana bertso kantatzen jartzen. Uztapidek hala esaten zuen, «Jeneralean izango dira/sagardotegi eta tabernak/bertsolaria probatutzeko/diran lekurik onenak». Txapelketako gai batean hiru bertso jarri eta gai ona edo txarra egokitu liteke, baina hor ezin da juzkatu, ezin baita lan txiki horretan gauzak azaldu; eta bertsolariak etorria duen frogatu egin behar du.
Txapelketa sistemak ez nau behin ere konmentzitu bertsolari onena ezagutzeko.
A. Txapelketetako finaletara iristen ari diren bertsolari gazteez, zer iritzi duzu?
P.T. Bertsolari gazte asko sortzen ari da eskoletatik, errimak eta beste gauzak ikasita. Baina ikasi baino, bertsolariak jaio egin behar du. Guk ez dugu horrelakorik ikasi eta ahal genuen moduan aritzen ginen. Orain irakurtzen ohituta daude eta beste era bateko bertsoak egiten dituzte, oso prestatuak.
Ikasteak argitasuna eman die eta edozein gairi aurre egiteko jantzita daude, historia eta jendearen bizitzaren aldetik; santuenak ere bai. Gu herriz herri joan eta askotan ez genekien ezer aipatzen ziguten pertsona inportante bati buruz. Zein saio mota egingo genuen horrela?
A. Eskolan oso ibilia ez baina hamaika kontu dakizkizu eta gainera irakurtzen ematen duzu denbora luzea.
P.T. Niri irakurtzea gustatu eta horregatik moldatzen nintzen hobeto gai baten aurrean. Bestalde, gure aurreko bertsolari askoren lanak eta, kantuz ez zenean, irakurriz jaso ahal izan ditut: Etxahun, Xenpelar, Bilintx... Oso onak dira eta kostatuko zaie gaurko bertsolariei hobeak jartzea. Euskara hizkuntzak balio duen arte balioko dute. Pasatua dut Auspoaren sail nagusi osoa. Beste gauza asko, euskarazko aldizkariak eta egunkariak ere bai.
A. Zer nolako bertsoak ziren zureak?
P.T. Oso parrandazaleak ginen eta umorezko jardunak ugari ziren, ahal genuela handienak elkarri esaten. Jator ere bai e! Orain baino, lehen parranderoagoak ziren bertsolariak. Hori zela eta denok fama txarra izaten genuen.
A. Orain batere aritzen al zara bertsotan?
P.T. Orain bi urte arte, urtero egiten genuen afari batean aritzen nintzen jardunean, baina burua galtzen joaten zara eta gauzak ahazten. Argiñarena anaiak, Etxeberria, Lazkao Txiki, Amuriza, Mitxelena... Utzi egin nion joateari. Orain berriz, oso gutxi, lardaskatzen aritzen naiz tarteka, baina nola etorri hala joaten da pertsonaren memoria. Lehenago bai, hizketan baino gusturago.
A. Noiz egin zenuen azken plaza?
P.T. Oraindik ere sasoikoa nintzela, hirurogei urtetik gora behintzat. Nire iloba baten ezkontza batean izan zen, Uztapide eta Lasarterekin batera, Herrera aldean. Badira honezkero 20-25 urte. Geroztik sagardotegietan asko aritu naiz, Lasarteko Etxeberriarekin, Garmendiarekin, Lazkao Txikirekin...
A. Bertsolarien jardunak jarraitzen al dituzu?
P.T. Oso gustuko dut bertsoak entzutea eta ikustea; batzuetan onak, besteetan txarrak... Atsegin dut telebistaz ikustea eta irratian entzutea.
A. Bi liburu argitaratuak dituzu, «Ia kantuz bezala», 1985ekoa eta «Gazi-gozoak», 1988koa, eta beste bi burutzear.
P.T. Bi liburu horiek bertso liburuak dira, pasadizoren bat tartekaturik agertzen dela. Zaharretxera etorri baino lehen beste biri ekin nien, baina orain arte utzi samar izan ditut alferkeriaz edo. Aita Zavalak ditu bildurik eta laster lotu beharko natzaio lanari. Aurreratuen dudan lanean Ondarroako Jose Gorostiagak bere bizitza kontatu eta gorabeherak, ateraldiak eta bertsoak esan zizkidan bezala biltzen ari naiz. Historia luzea du, Ameriketan artzain ere ibili zen eta bai dirutza pilatu eta Ondarroan sekulako baserria egin ere.
A. Horrenbeste urtetan plazan, oso gustuko bertsolariak ezagutuko zenituen.
P.T. Bordari asko estimatzen nuen, artikulu onak ere idazten zituen gainera. Basarri ere oso ona zen; Uztapide arrazoiketan goi mailakoa... oso pertsona ona. Lasarte ere bai. Mugaz harantzakoa, Xalbador oso ona zen. Beste 15 urtez bizi izan balitz fenomeno izango zen. Poeta handia zen hura. Prantses txikia ere oso ona iruditzen zitzaidan.
A. Bertsolaritzak gora egin duela eta, zenbaitek gehiegi harrotu dela esaten dute.
P.T. Modan dagoela dirudi, eta gauza bat horrela jartzen denean agian behar baino gorago igotzen da eta horrek beldurra ere ematen du.
A. Bertsolari ibilita, batera eta bestera, euskalkiak ederki ikasi dituzu urte luzetan, bizkaieraz, nafarreraz eta beste era askotan aritua baitzara hitz egiten.
P.T. Leku guztietara joan eta denekin konprenitzen ginen ondo. Eta Nafarroa aldera hainbeste joanik, ez da harritzekoa hango hitzak, doinua eta esaerak hartzea. Eta gauza bera urtero Ondarroa aldera plaza egitera joanik.
A. Pilotazale amorratua ere izan zara, jokatu ere bai.
P.T. Beti izan ditut lagun pilotariak, herriko jaietan beraiekin bateginik. Gure garaian Larralde, Orbegozo Altzakoa, Inziart, Egia eta beste batzuk izaten ziren. Haiekin ere parranda ederrak egiten genituen.
A. Politika aldetik ere ideiak oso argi azaltzen dituzu.
P.T. Niri zerbaitek pena ematen badit zera da, euskaldunak izan eta Euskal Herrian hainbeste politikari elkarren kontra aritzea. Kanpotarrak poztuko dira gu mutur joka ikusita. Egoskorrak izateagatik edo... baina ezin gara ondo konpondu. Otaño zenak aspaldi esan zuen: «Utzi ditzagun alde batera/ ezjakinen txarkeriak/ eta euskaldunak izan gaitezen/ denok elkarren anaiak». Leku ederrean gaude!
Ritxi Lizartza
34-38

GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaTXIKIA1
PertsonaiazTXIKIA1
EgileezLIZARTZA2Kultura

Azkenak
Donostiako metroko Mirakontxa-Easo zatiaren lanek %164ko gainkostua dutela salatu dute

Satorralaiak plataformak eman du gainkostuaren berri, informazioa Jaurlaritzari eskatutako txosten batetik aterata. Donostiako metroaren Mirakontxa-Easo zatiaren lanak 53 milioi eurotan esleitu ziren, eta egungo aurrekontua 139,4 milioi eurokoa da. Donostiako metro-pasantearen... [+]


Haur miopeen gorakada handia, kezka iturri: “Kanpoan jolastea oso inportantea da”

Miopia gero eta gehiago eta gero eta lehenago ari da garatzen, eta horren arriskua da dioptriak gehitzen joatea eta helduaroan begiari lotutako hainbat gaitz izateko aukerak dezente handitzea. “Eguzki-argia jasotzea inportantea da, eta denbora asko ez igarotzea oso gertu... [+]


M8an faxismoaren kontra eta aliantza feministen alde egingo du Euskal Herriko Mugimendu Feministak

Martxoaren 8an kalera ateratzera deitu ditu herritarrak mugimendu feministak, "desberdinkeriek bere horretan" dirautelako. Zapalkuntza mekanismo berriak agertu direla salatu dute, eta feminismoa "ezkerreko borroken erdigunera" eramateko beharra... [+]


M3moria Auzolana ekimena sortu dute, Martxoak 3ko grebekin loturiko objektuak eta testigantzak biltzeko

Martxoaren 3ko Memoriala hornitzeko erabiliko dira bildutako objektuak. Ekimena ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz, jardunaldiak antolatuko ditu Martxoak 3 elkarteak Gasteizko auzoetan.


12-18 urteko ikasleak zaintzaz gogoetatzen jarri ditu Euskadiko VII. Olinpiada Filosofikoak

Une delikatua igarotzen ari den zure lagun minak Taylor Swiften kontzertura joatea proposatu dizu, baina kide zaren elkarte ekologistak elkarretaratzea deitu du, abeslariak sortuko duen kutsadura salatzeko; nora joango zara? Dilema etiko horri erantzun diote gazteek, baita... [+]


Punto de Vista: mundua pantailan ikusteko beste modu bat

Otsailaren 24tik eta martxoaren 1era bitartean, astebetez 60 lan proiektatuko dituzte Punto de Vista zinema dokumentalaren jaialdian. Hamar film luze eta zazpi labur lehiatuko dira Sail Ofizialean; tartean mundu mailako lau estreinaldi eta Maddi Barber eta Marina Lameiro... [+]


PSNk AHTaren Gasteizko lotunearen alde egin du, Ezkiokoa ez dela “bideragarria” argudiatuta

"Gasteiztik egin ezean, ez da egingo", adierazi du PSNren bozeramaile Ramón Alzorrizek. Kontra azaldu dira Geroa Bai, UPN eta PP.


CAFek Jerusalemgo tranbiaren proiektua utz dezala eskatzeko manifestaziora deitu du BDZk

Larunbatean egindako prentsaurrekoan adierazi dute manifestazioa ekainak 14an Donostian egingo dutela. 130 kolektibo, alderdi politiko eta sindikatu batu zaizkie eta "atxikimendu kanpaina oraindik zabalik dagoela" gogorarazi dute.


Famili'on egonaldi ibiltaria aurkeztu dute lehendabizikoz Baionan

Plazara, AEK, Uda Leku, Dindaia eta Ebete antolakundeak Baionan elkartu dira Famili'on egonaldi ibiltariaren lehen edizioa aurkezteko. Hizkuntza mailaren arabera eskaintza bat edo beste egongo da eta haur zein gurasoentzat izango da udaberrian.


Hamahiru urte eta erdiko kartzela zigorra ezarri diote Mario López Gernikako saskibaloi entrenatzaileari

Neska adingabeari sexu abusuak era jarraituan egin zizkiola frogatutzat jo du Bizkaiko Lurralde Auzitegiak.


25 urtez 300 haur bortxatu zituela aitortu duen zirujauaren aurkako epaiketa hasi da Frantzian

1989tik 2014ra, Frantzia mendebaldeko hainbat ospitaletan egindako erasoengatik epaituko dute. 74 urte ditu Joel Le Scouarnec zirujau ohiak, eta espetxean dago beste lau sexu eraso kasurengatik.


2025-02-25 | Angula Berria
Iratxe Sorzabal preso politikoaren absoluzioa eskatu dute Irunen

Iratxeren Bidasoaldeko Lagunak ekimenak deituta, dozenaka lagun kalera atera ziren atzo Iratxe Sorzabal preso politiko irundarraren absoluzioa eskatzeko eta behingoz etxera ekartzeko, torturak salatzeaz gain.


Paxkal Indo
“Apaizek jipoitzeko beldurrez, isiltasunak sekulako lekua zuen Betharramen”

Azken asteetan François Bayrou Frantziako lehen ministroaren harira ezaguna egin bada ere, aspalditik dira albiste Betharram eskola katolikoko apaizen gehiegikeriak. Lau urtez barnetegian ikasle izan zen Paxkal Indo lapurtarrarak Euskal Irratiaki adierazi eta ARGIAk... [+]


Hasi da AEBetako Greenpeace desagerrarazi dezakeen epaiketa

Greenpeaceko kideak Dakota Acces oliobidearen aurka protesta egiteagatik auzipetu dituzte eta astelehenean aztertu du salaketa Dakotako auzitegiak. AEBko Greenpeacek gaiaren inguruan jasango duen bigarren epaiketa izango da, lehenengo kasua epaile federal batek bota zuen atzera... [+]


2025-02-25 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Txinako Alderdi Komunista eta enpresa pribatu erraldoiak: tolerantziatik lankidetza goxora?

Otsailaren 17an Txinako Alderdi Komunistaren arduradun gorenak bildu ziren bertako enpresa pribatu handienen zuzendari nagusiekin. Ez da ohikoa aldi eta areto berberean Huawei, BYD, New Hope, Tencent, SWSC, Yushu, Xiaomi edo DeepSeek bezalako konpainien nagusi gorenak bilduta... [+]


Eguneraketa berriak daude