Euskal kazetarien dekanoa kontsideratua, gaur egun Deian batipat iritzi artikuluak idazten ditu, baina badu atzetik historiarik. Izan ere, Zeruko Argia urte mordoa eman zituen artikulista eta editorialista moduan. Askotan gertatu izan zaio bere artikuluetan polemika ugari sortzea euskal munduarekin, ikastola mundua, egunkaria bera.


Zer iritzi duzu Euskaldunon Egunkaria, herri aldizkariak eta erdal egunkarietan euskarazko gehigarrien bidez gaur egun eman den euskal prentsaren gorakadaz?

Ugaltze handia eman da Francoren garaian zazpi baino ez ginenetik. Eginek eta Deiak ekarri zuten lehen hedapena eta profesionaltzea, nahiz eta euskara ez duten asko erabili. Baina aldizkari asko desagertu egin dira eta bakarrik ARGIAk eta Jakinek jarraitu ahal izan dute.

Zu Zeruko Argiako editorialista izan zinen hainbat urtetan. Orain hamaika bat urte utzi zenuela, nola ikusten duzu gaur egun ARGIAren bilakaera?

Aldaketa handia egin zuen frankismoaren bukaeran. Poliki-poliki bere bidea aurkitu du eta astekari egokia bihurtu da. Nik beti eraman dut bihotzean, nahiz eta zenbait garaitan beste erabatekoa izatea nahiago izan.

Pil-pilean zegoen beharra euskal egunkaria sortzearena ere bazen. Bi proiektu izan ziren eta bakarra gauzatu da. Hala ere, erakunde publikoen aldetik boikoteatu egin zen eta ez zaio ez dirulaguntzarik ematen ez publizitatea ezartzen. Zein iritzi duzu egungo egoeraz?

Beste herrietan ez bezala, Jaurlaritzak irrati eta telebistetan jarri zituen ahaleginak. 1982an egunkari baten beharraz jabetu eta zerbait egiten hasi ote zitekeen begiratzen hasi nintzen. Horren zatiturik geunden horretan ezinezkoa zirudiela egunkari bakarra egiterik zegoenik. Baina bakarra baino gehiago ezin zen izan. Euskaldunon Egunkaria sortu zenean nik 1982an pentsatu nuena bezalakoa dela konturatu nintzen. Jose Ramon Belokik beste bidea aukeratu nahi bazuen ere, nik uste dut garai hartan gai ginela denok proiektu batean elkartzeko. Bigarren arazoa Gaur egun egunkari bat kalean dago eta txukun ari da lanean. Beraz, dirulaguntza eskaini behar zaio.

Egunkaria pairatzen ari da aspaldidanik ARGIA eta beste batzuk ezagutzen zuten bazterketa egoera.

Jaurlaritzaren sailetan publizitatea eskatu eta ez ematea ez da nire ustez onargarria. Ohizko bideak erabiliz eman beharko litzateke laguntza hori, eta iristen ez denean, Legebiltzarrean hitzarmen berezien bidez eman beharko dira, akordio batera iritsiz. Ezinezkoa da langile talde bati horren gutxi ordainduz mantendu ahal izatea. Errespetu bat merezi dute borondatezko langileak direlako. Eta zergatik behar dute izan Egunkarian borondatezko eta ez telebistan eta ikastoletan? Akordioak iritsi egin behar du egoera normaltzeko.

Euskal Eskola Publikoaren Legea errealitate da jadanik. Zein iritzi duzu aukeratu den ereduaz eta izan diren istiluez?

Betidanik izan naiz ikastolako kidea, baita garai batean Ikastolen Federaziokoa ere. Eskola Publikoa arrunt euskaldundu da eta ez da lehengoa bezalakoa. Beraz, bi sare publiko izanez gero, bi komunitate bereizten jarraituko dugu. Nik Etxenikeren garaian EIKE legeak proposatzen zuen irtenbidea onartzea hoberena zela esan nuen, baina ez zitzaidan jaramonik egin.

Arazoa ez ote dator Hezkuntza Saila PSOEren esku horren erraz jartzeagatik?

Gobernukideen artean sailak banatzean negoziazioa izaten da. Zer eman PSOEri? Barne Saila eta Hazienda ezta pentsatu ere; Hezkuntza horiek bezain inportantea da, baina istilutsua eta erre egiten du. Gobernu hirukoitza osatzen den garaian EAJko zenbait sektoretan nahigabe handia sortzen du Hezkuntza Saila EAren esku uzteak. PSOE eta EAJ artean egina izateko, Euskal Eskola Publikoaren Legea nahiko ona iruditzen zait niri. Ziur nago abertzaleen gobernuan neurri honetako legerik egiten ez zirela ausartuko. PSOE oposizioan dela horrelako legerik ez dago ateratzerik.

EAJ eta ikastolen artean negoziaketak daude oraindik.

Niri ikaragarri kostatu zait ikastolei beren sare bat ez eskaintzea, baina gaur egun beste erremediorik ez dago ezin baitaitezke egon bi sare publiko. Nik uste dut ikastola mordoska batek publikora joko duela.

Ikastolen Federazioaren aldetik ere kritikatuak izan dira zure adierazpenak, euren ustez, EAJren lerroarekin bat egiten dutelako.


Nik bereizi egiten ditut ikastolak eta Federazioa. Azken honek bere tokia bilatu beharko duela uste dut, baina ez nago desagertzearen alde. Indartsu dago une honetan pauso serio batzuk eman behar direlako. Baina bere tokitik kanpo dagoelakoan nago. Federazioak informazioa ematen du, baina behetik ez dute jarraipenik. Federazioak erabaki asko hartzen ditu behean erabaki horien transzendentzia ezagutzen ez delarik. Ikastolek inoiz baino autonomia gutxiago dute federaziotik. Jarrera txarra da. Ikastolek banan-banan ondo aztertu beharko lukete zer komeni zaien. Eta federazioak gorputz handiegia hartu du.
Ikastola multzo handi batek ez du zergatik mugitu behar egungo egoeratik eta publikora jo nahi badu, ezin dena da ito. Buesak publikora ekartzeko diru aldetik estutu egiten ditu eta ez dago eskubiderik horretarako.
EAJ eta ikastolen arteko negoziaketa egin beharreko aukera lasai egiteko burutzen ari da. Eta aurrera begira, gutxienez, orain duten laguntza eskaini behar zaie.

Zu betidanik izan zara politikarien etsai, ikuspegi sektarioa dutelako, baina ESEIn hasi zinenetik eta EErekin zinegotzi, orain ekainaren 6ko Senaturako Gipuzkoako lehen hautagaia EAJrekin izateraino, beti ibili zara politikari. Nola azaldu bilakaera politiko hori?

ESEIn sartu nintzen politikagintzan, laguntzera bakarrik, pentsatzen bainuen beharrezkoa zela ezker aldeko alderdiren bat. Gero EEko zerrendetan independente bezala sartzeko eskatu eta hala egin nuen. Geroztik ez nuen politikan ezertxo ere egiteko asmorik, baina EAJ zatitzen hasi zenean Euskal Herrirako txarra izango zela eta, 1986an berriro hasi nintzen. Laguntzen aritu naiz urte guzti hauetan.

Nola animatu zinen izena ematen? Zer dela eta horrenbeste urte igaro eta gero politikagintza aktiboan parte hartzen hasi?

Barruko zerrendetarako nire izena eman dut, eta hautagaiak aukeratu aurreko zerrendetan egotzia izango nintzela uste nuen. Zeharo harrituta geratu nintzen Gipuzkoatik lehen izena nirea zela ikusi nuenean. Pozik nago euskararen bidez _bakarrik euskaraz idatziz_ neurri horretaraino ezaguna izatera iristeagatik. Baina ez dut inoiz bizi alderdi bat beste askok bezala, ez lehen eta ez orain. Bestalde, errazena da poltikari ezetz esatea.

Madrilera joanik, zer ekar dezake handik politikagintzak, zer egingo duzu kazetari lanarekin?

Utzi egin beharko diot artikuluak idazteari. Hauteskundeei dagokienez, oraingo hauteskundeak garrantzitsuak dira eta inork ez du gehiengo absolutua izango. Beraz, PSOEk eta PPk gobernatu nahi badute, guregana jo beharko dute. PSOErekin baldin bada, hango eta hemengo negoziazioak berraztertu beharko dira. PPrekin bada, Autonomi Elkarteko hitzarmena kolokan geldituko da. Une egokia da hau gure eskaerak egiteko. Ez dut uste EAJ gobernukide izango denik, Legealdiko hitzarmena egingo dela baizik.
Hitzarmen batek bideratuko luke PSOEk hemen dituen eginkizunak betetzera: industrigintzan, egituretan... Madriletik, berriz, falta diren transferentziak. Badirudi, orain arteko elkarlanagatik PSOErekin PPrekin baino errazagoa izan daitekeela; gainera ez dago oso garbi noraino iristen den sozialisten ezkerzaletasuna. PPn Francoren garaikoak ere badaude oraindik... Azken finean, zeinek zer eskaintzen duen izango da erabakitzeko irizpidea.

Eusko Jaurlaritzan igertzen da enfrentamenturik Hizkuntz Politikarako Idazkaritza Nagusia eta Kultura Sailaren artean. Zer iritzi duzu honetaz?

Mari Karmenek euskal mundua du ardura eta Kultura Sailak ez du bakarrik euskal kulturaren gainean jardun behar. Mari Karmenen ustez euskara aurrera ateratzeko denon artean egin beharko dugu lan. Arregi, proiektu handietan sartu eta diru guztia amaitu zaio. Soluzioa bilera gehiago egitea da eta Euskal Herrirako kultur egitasmo bat gehiago eta denon artean eztabaidatua izatea. Joseba Arregik, bilerak egiteko orduan, beste garaian borrokak izandako jendearekin elkartu beharra du eta... ez da erraza. Egitasmo batean elkartuz gero, beste garai bateko ezinikusiak eta gorrotoak ahaztu egingo dira. Eta bidea Arregik berak jarri beharko luke. Baina nik ez dut uste enfrentamentua dagoenik, euskalgintzari buruz irizpide ezberdinak, besterik ez. Oinarrizko irizpidetan adostasuna bilatu behar da.

Alderdiak egiten al du alde batera edo bestera?

Josebak beste harremanak ditu, alderdi mailan eta buruekin, gobernukideekin... Mari Karmen oso onartua da alderdian, gero beste gauza da jaramonik egingo dioten sailetan eta besteetan. Alderdia behintzat ez dago zatitua.

Ahaleginak bateratzeko proposamenak, euskal kultura bultzatzeko nola ikusten dira?

Alderdian diskusioa izan da kultur alorreko egitasmorako eztabaidak zabala behar duen, Herri Batasunaren ingurukoak ere onartuz ala ez. Euskararen munduan lanean ari diren guztiak bakartu behar al dira? Ez al da garaia elkarrekin lanean aritzeko? Baina alderdian eztabaida hori badago, noraino negoziatu daitekeen. Nire ustez gorrotoak ahaztu behar dira, elkarlanerako garaia da eta. Hurbilpen bat ematen ari da eta beste garaiko istiluak ahazten ari dira. Baina borroka armatua dagoen bitartean, beti egongo da mesfidantza bat, eta ezin emango dizut dirua nire aurka egingo baduzu.