Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

ostirala 2024ko azaroaren 08an

«Herria da pastorala zer den esatelo epailerik onena»

2021eko uztailaren 23an

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

PIER PAUL BERZAITZ
«Herria da pastorala zer den esatelo epailerik onena»
Pastoralak gora egin duela eta, ezagunak egin zaizkigu sujeta, errejenta, eta satanak hitzak. Baita pastoralgileak ere. Idazleetako bat Pier-Paul Berzaitz da. Baina orain hogei urte ere Hegoaldean izan zen Guk taldeko pianojole gisa. Donostian, urriaren 17an A. Oihenarten omenez Muskildi herriarekin izen bereko pastoralean oinarritutako ikuskizuna eskainiko dutela eta, berarekin solasaldi lasaia izateko parada aurkitu dugu.
ARGIA. Guk taldearekin hurbildu zinen euskal musikagintzara. Zein oroitzapen duzu garai hartaz?
P.P. BERZAITZ. Orain hogei bat urte hasi nintzen, baile soinuarekin, baina urte betera euskal musikaren bideari ekin nion, Beñat Sarasolaren bidez. Garai hartan Iparraldean ibiltzen ziren euskal kantariak ez ziren asko: Mikel Laboa, Benito Lertxundi, Jose Angel Irigarai eta Beñat Sarasola, Etxamendi eta Larralde eta Ospital eta Karrere. Bide horretatik jo beharraz jabetu nintzen Beñatek emaniko kantaldi batean eta berarekin hasi nintzen. Garai hartan idatzi genuen "Euskalduna naiz eta...". 1.969tik 1971ra bitartean kantaldi ugari eman genuen Hegoaldean. Eta orduan konturatu nintzen zein urrun zeuden Iparraldea eta Hegoaldea elkarrengandik.
A. Garai hartan euskal kantagintzak beste egoera bizi zuen.
P.P.B. Orduan kantaldiak txarrak izaten ziren eta jende asko hurbiltzen zen. Orain, aldiz, kantaldiak ederrak dira eta jende gutti hurbiltzen da. Garai hartako kantuak oso sinpleak ziren, sinbolismo errazekoak, baina jende asko hunkitzen zuten; ez ziren kanta landuak baina bai sentimendu handikoak.
A. Urte horiek igarota bakarrik hasi zinen kantari.
P.P.B. Ikasketak zirela eta, Guk taldea utzi behar izan nuen eta kanpora hiru urtez ikastera joan. Handik itzulirik. ez nuen gogorik izan berriro taldearekin aritzeko baina beraiekn ez dut arazorik izan eta beti gorde ditut harremanak.
A. Disko berriei bakarka ekin zenien.
P.P.B. "Han eta hor" diskoa izan zen neure lehen lana eta kantaldiak ematen hasi nintzen.Era berean besteentzat idazten ere aritu nintzen, Guk-entzat, kantarientzat... baina ez nion inoiz utzi euskal kantagintzari.
A. Nola hurbildu zinen pastoralaren mundura?
P.P.B. Hainbat ikusiak nituen: "Etxahun Barkoxe", "Iparragirre" "Pette Basaburu"... 1985ean Muskildin –ene herrian– "Oihenart" pastorala antzezteko lanak hasi behar genituen. Nik, garai hartan, zuberotar orok bezala, maite nuen pastorala, baina ez zuen enetzat erakarpen handirik. Kantu berriak egitea nahiago nuen. Baina pastoralaren mundua barrutik ezaguturik, horrelako herri ttipi batek horrenbesteko lana eginik, artzainak eta laborariak aktore ikusirik, herri batean ematea indar handia zuela sentitu nuen. Hortik aurrera oso beste begiz ikusi nuen pastorala eta ideia egin nuen haien idazteko: hortik sortu zen «Harizpe» izango zena.
A. Pastoralaren munduan sartzea erabaki zenuen, sorkuntzako sorkuntzako musikagintza utzirik?
P.P.B. Pastoraletan ere kantu herrien sorkuntzan aritu naiz. Orain pastoralean musika gehiago erabiltzen da. Gaurko gustuetara egokitu behar da. Gainera, pastoralean hitzek eta doinuek batasun bat osatzen dute eta, beraz, Iruriko Etxahunen moduan, pastoralgileak batzuk eta besteak sortu beharko lituzke, ez hitzetara mugatu.
A. Kontu jakina da pastoralgileen artean arazo ugari izan dela pastoralaren gaurkotzeaz. Zein da zure ikuspuntua?
P.P.B. Herriak kantuak atsegin ditu. Beraz, egungo ikuskizun bezala, gure antzerkiak joera herrietara egokitu beharra dauka: kantu ugari tartekatu, laburragoa egin... baina sustraitik urrundu gabe eta kalitateari ertsirik.
A. Baina "Harizpe" berrizaleegitzat joa izan da.
P.P.B. Ene ustez bi bide daude eta biak errespetagarri: lehena, musika guttikoa eta molde zaharrari loturik. Jendeak hori ere nahi du. Baina neure bidea bestelakoa da: kalitateari behatuta, ikuskizun osatua antolatzea, hots, funtsa errespetatuta, forma–espresionea, doinua...– egilearen esku gelditzen da. Sintetizadorea sartzea ez da aldaketa handia. Lehen txirulaz bakarrik jotzen zen eta egun jende orok onartzen du orkestra txikia. Azken mendeko funtsezko aldaketak, benetako iraultza, Iruriko Etxahune-k ekarri zuen: Liburu Saindu edo Bibliako sainduak utzi eta euskal pertsonaiak sujeta izateko hartuta batetik eta emakumeak sar erazita bestetik.
A. Ez ote dago mitologia gehiegi pastoralaren inguruan?
P.P.B. Bai, eta alde batetik ona bada ere, bestetik txarra da oso. Lehen aipatu bi bideentzat lekurik dagoela uste dut. Eta kritika mingarri asko egin izan da pastorala bere horretan utzi behar dela eta ukiezina dela aldarrikatzen dutenen aldetik. Baina mendeetan asko aldatu izan da. Gainera? antzezpena burutuko duen herriak onartu egin behar duenez gero, bera da pastorala zer den esateko epailerik onena; muskildiarrek arima sakona errespetatu dute eta funtsa gorde. Baina forma... hori da artistaren libertatea, bere sentimendua ezartzea; bere izpirituaz zipriztindurik gelditzen da, ez errejentarenaz. Herriaren arima da inportanteena, herriak izpiritu hori ontzat ematea.
A. Zein izan da, bada, gertatu den arazoa?
P.P.B. Gure "Harizpe" ez dela pastorala entzun izan da Zuberoan. Zer da pastorala? Ene ustez, lan artistiko bat, ikuskizun normal bat besteak bezalakoa. Berezitasuna herri batek ematean datza. Nik onartzen dut "Harizpe" ez zait gustatu, ez dut malte, baina ezin onartuko dut "Harizpe" ez da pastorala. Lehen bezala egin behar dela esaten duenak besterik egiteko gai ez delako dio.
A. Baina horren berri txikiak izanik, barregarria da horrelako borroka mendeak dituen ikuskirun bati buruz, legeak horren finkatuta dituenean.
P.P.B. Ni ez naiz egile heretikoa. Zergatik egingo du apaiz batek nik baino hobeki, nik ere betidanik ezagutu baldin badut pastoral mundua? Kritika bortitzak, mingarriak izan dira. Nork du pastoralaren legea eskuetan? Azken finean, azken iritzia ikusleak emanen du. Bestalde, kritikak ez dira aurrez-aurre egiten eta egitekotan, jendea minberatzen da oso, eta bere aurka zaudela pentsatzen du.
A. Zein begiz ikusten du jendeak pastorala?
P.P.B. Hi jarrera dira nagusi. Batetik, ohiturari jarraiki egunaren pasatzera joaten dira zuberotar zahar anitz. Giroak du garrantzia; beraz, egun osoko jaia da: orain trago baten hartzera, orain lagunekin eleztatzera, buelta antzezpena ikustera... Jokalariak ere bere martxan ibiltzen ziren garai batean. Hutsak arazorik gabe onartzen ziren. Bestetik, pastorala ikuskizun moduan ulertzen duen ikuslegoa: kalitatea exigitzen du eta kritikoa da. Bi ikusmoldeek dute lekurik eta biak dira aberasgarri.
A. Hala ere, pastoral mundua alde batera utzirik, herrien artean bada halako haserrerik.
P.P.B. Bekaizkeria handia dago Zuberoan. Muskildi ttipia ez da inoiz nabarmendu, baina egun euskal kulturgune nagusia da. Zuberoan tradizio aldetik, oihartizun handiko herriak izan dira, eta gaizki eramaten dute euskal kulturaren aitzindari egun, Muskildi Urdiñarbe ardatza izatea Zuberoan. Baina egoera hau urte gutxiren bueltan alda daitekeenez, umildade apur bat ere behar dugu bertakoek. Zer dela eta kulturgune nagusi bihurtzea? Pastorala eta beste ikuskizunak antolatzeke kontzientzia, lana eta jendearen arteko anaitasun handia.
A. Hegoaldeko euskaldunen partetik, ez ote da eman Iparraldearen eta batez ere Zuberoaren mitifikazioa?
P.P.B. Agian esnobismo apur bat ere eman da, artzain eta laborari "ezjakitunen" mundu bukolikoa ezagutzera etortzean. Dirudienez, bestalde, herri bazter basa horietan antzematen dituzte askok beren erroak. Baina Iparralde eta Hegoaldearen arteko harremanak bizteko ona baldin bada, ni konforme nago. Orain hogei urte Hegoaldera kantari joatean mugaz bi aldeetako euskaldunak elkartzearen beharraz jabetu nintzen eta orain, bigarrenez joatean –oraingoan pastoralarekin– behar hori inoiz baino nabarmenago sentitu dut.
A. Bestalde, jende asko hurbiltzen da, euskaraz mintzatzen ez delarik, Iparraldeko kultur berezitasunak ikustera. Ez al dago arriskurik pastorala eta maskarada ikuskizun turistiko edo folklorikoak bihurtzeko?
P.P.B. Horrelakorik bada, baina pastorala llaburtu eta espektakulu baldintzetan jartzen badugu, bizirik jarraituko du, egungo gizartearen beharretara egokiturik, baina errito aldetik duena errespetatuz. Azken finean, urtero dago berritasunik egiten diren ikusgarrietan.
A. Ez al da kontraesan nabaria Zuberoan, batez ere gazteen artean, euskarak beherantz egitea eta pastorala bezalako ikuskisun kulturalek gorantz egitea?
P. P. B. Gaxteak ostatuan direlarik, erdaraz mintzatzen dira, baina pastoral garaian euskaraz. Pastoralak euskara aitzin erazten du, euskal giroa indartzen; beraz, herriaren euskal nortasuna sendotzeko inportantea da horrelako kultur saioak antolatzea. Gainera, herri batean bide artistikoak jendea elkartu egiten du eta arazoak ahaztu egiten dira.

NORTASUN AGIRIA
Aita muskildar eta ama urdiñarbetarrekoa
Zazpi urte zituela elizako organoa ezkutuan jotzeagatik egurtzen zuen apaizak
Geroztik urte mordoa eman du herriko organojole moduan
Armadako korutik baztertua frantseseraz oso gaizki kantatzeagatik
«Aita seme laborari»rekin 200 kantaldi eman zituen Iparraldean
Ekonomia ikasketak Parisen egin zituen
Paben bizi da, eta astebururo Muskildira jaisten
Banketxe bateko langileak trebatzen, irakasle ari da lanean

Ritxi Lizartza
36-40

GaiezKulturaAntzerkiaAktoreak
GaiezKulturaAntzerkiaPastoralak
PertsonaiazBERZAITZ1
EgileezLIZARTZA2Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ikastetxeetan jardunaldi jarraia ezartzea eskatu diote Eusko Jaurlaritzari, pandemia larriagotzearekin batera

ARGIA

Donostiako Udalari exijitu diote behingoz Sorleku parkea egin dezala, ehunka familia eremuan bertan sartuta

Lander Arbelaitz Mitxelena

“Jarraitu dezakegu ikasgelan builaka: ‘Isildu! Entzun! Eseri!’, edo irtenbideak landu, ikasleekin yoga saio laburrak egin”

Mikel Garcia Idiakez

Getarian jartzera doazen lehen hegalabur haztegiak zer ekarriko du?

Estitxu Eizagirre

Erraldoi eta buruhandien kalejirak lagunduta aurkeztuko dugu ‘Abentura erraldoia’ liburua, ostiralean Donostiako Grosen

Mikel Garcia Idiakez

“Kosmetiko industrialak gure sistema hormonala hackeatzen ari dira eta horren aurrean baliabideak eman nahi izan ditut”

Estitxu Eizagirre

Azkenak

2024-11-08 | Egurra Ta Kandela

Eusko Jaurlaritzaren ildo estrategikoak

Nekazari eta abeltzainentzat Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala (EEBB LPS) irakurtzea etsigarria izan bazen –eta izan zen–, ez pentsa askoz alaiagoa izan denik 2023ko uztailean horri jarritako 4.217 alegazio-egileri emandako erantzunen txostena... [+]

2024-11-08 | ARGIA | Bizi Baratzea

Garbiñe Larrearekin elkarrizketa Kosmetikoak Sendabelarrekin liburuaz

MULTIMEDIA - elkarrizketa

2024-11-08 | Xabier Letona Biteri

Volkswagen: Alemaniako itxierek kezka barreiatu dute Nafarroan

María Chivite lehendakariak esan du kezkatuta dagoela Alemaniatik Volkswagenetik datozen albisteekin, baina aldi berean, konfiantza duela multinazionalak Iruñean duen lantegian, orain arte iragarritako planak betetzen ari direlako.

2024-11-08 | ARGIA

Sindikatuek Confebaski egotzi diote absentismoa arazotzat hartzen duen kanpaina egitea

Sindikatuen ustez, absentismoa ez da arazoa, “baizik eta lan osasunerako araudia errespetatzen ez duen patronala”. Patronalaren jarrera salatzeko baliatu dituzte azaroaren 7an, Bilbon, Confebaskek gai horren inguruan antolatu dituen jardunaldiak.

2024-11-08 | Ritxi Lizartza

Ainarak

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-11-08 | Euskal Irratiak

Iñaki Berhokoirigoin

“Oraingo munduan, iruditzen zaigu kontsumitzailea ere ez dela irabazle”

Ostegun arratsean abiatu da Lurrama, Bidarteko Estian egin den mahai-inguru batekin. Bertan, Korsika eta Euskal Herriaren bilakaera instituzionala jorratu dute. Besteak beste, Peio Dufau diputatua eta Jean René Etxegarai, Euskal Hirigune Elkargoko lehendakaria, bertan... [+]

2024-11-08 | Udane Barinagarrementeria Laka

Oasi bat hiri erdian

Kutixik jaialdia
Non: Intxaurrondoko Kultur Etxean, Donostian.
Noiz: Urriaren 26an.

---------------------------------------------

Donostialdean sortutako musika ekimena da Balio Dute, autogestioa zimendu eta lan-tresna gisa hartuta, "musikariak prekario, bakarti eta... [+]

2024-11-08 | Larraitz Fagundez Osa

Ipuinak idazten ikasten: nondik hasi eta zeri jarraitu?

Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]

2024-11-08 | Leire Ibar

Farmazia enpresen erdiak baino gehiagok adimen artifiziala erabiltzen du

Sendagaien garapena "bizkortzeko, tratamenduak pertsonalizatzeko eta barne-prozesuak optimizatzeko" erabiltzen ari dira adimen artifiziala. Enpresen % 33k erabiltzen du gaixotasunen analisian, eta % 29k sendagaien garapenean eta fabrikazioan.

2024-11-08 | Jenofa Berhokoirigoin

Karine Jacquemart (Lurramako aurtengo gomita berezia)

“Egungo elikadura- eta nekazaritza-sistemek ez gaituzte autonomo bihurtzen”

Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]

2024-11-08 | Euskal Irratiak

AirBnb motako epe laburreko alokairuen abantaila fiskala murriztu dute Ipar Euskal Herrian

Frantziako Estatuko diputatuak eta senatariak ados jarri dira. Orain arte, alokairu turistiko bat alokatzen zutenek etekinen %50 zergapetik kentzeko aukera zuten, urte osoko alokatzaileek, berriz, %30. Lege proposamenak biak hein berdinera ekarriko ditu, hots, %30era.

2024-11-08 | Irutxuloko Hitza

KASen kontrako elkarretaratze berria egingo du LQNTCDD taldeak datorren astelehenean Donostian

Lo Que No Te Cuentan De Donosti taldeak mobilizazio berri bat antolatu du datorren astelehenean, hilak 11, Amara Berrin, Kaleko Afari Solidarioak banatzen diren ordu eta leku berean. Hiriko hainbat eragile antifaxista eta antirrazista batzen dituen plataformak... [+]

2024-11-08 | Hala Bedi

Errota Zaharra auzo elkartea

“Arrazoi eta interes askok eraman gaituzte oraingo egoerara, baina kaltetuak bizilagun guztiak gara”

Gasteizko Errotako (Koroatze) auzoan izan diren manifestazio "anonimoek" kolokan jarri dute auzokoen arteko elkarbizitza. Azalera atera dituzte ere hauetan parte hartu duten partidu politiko batzuen eta beste kide batzuen izaera faxista eta arrazista.

2024-11-08 | Xabier Letona Biteri

“Atera ala hil”, Gaza iparralderako Jeneralen doktrina

Israelgo armada urria osoan bereziki gogor aritu da Gazako iparraldean, eta egunotan ere azken urteko erasorik gogorrenak egiten ari da bertan, ehunka pertsona hilda, gehien-gehienak zibilak eta tartean hamarnaka ume. Herritarrei Gazako hegoaldera joateko agindua eman diete... [+]

2024-11-08 | Olaia L. Garaialde

Bilboko Etxaniz Suhiltzailearen anbulatorioko sexu-transmisiozko infekzioen zentroa “gainezka” dagoela salatu dute

Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariak esan du langile eta informazio falta dagoela, itxaron zerrenda “luzea” dela eta estigmatizazio “handia” dagoela.

Eguneraketa berriak daude