«Herria da pastorala zer den esatelo epailerik onena»


2021eko uztailaren 23an
PIER PAUL BERZAITZ
«Herria da pastorala zer den esatelo epailerik onena»
Pastoralak gora egin duela eta, ezagunak egin zaizkigu sujeta, errejenta, eta satanak hitzak. Baita pastoralgileak ere. Idazleetako bat Pier-Paul Berzaitz da. Baina orain hogei urte ere Hegoaldean izan zen Guk taldeko pianojole gisa. Donostian, urriaren 17an A. Oihenarten omenez Muskildi herriarekin izen bereko pastoralean oinarritutako ikuskizuna eskainiko dutela eta, berarekin solasaldi lasaia izateko parada aurkitu dugu.
ARGIA. Guk taldearekin hurbildu zinen euskal musikagintzara. Zein oroitzapen duzu garai hartaz?
P.P. BERZAITZ. Orain hogei bat urte hasi nintzen, baile soinuarekin, baina urte betera euskal musikaren bideari ekin nion, Beñat Sarasolaren bidez. Garai hartan Iparraldean ibiltzen ziren euskal kantariak ez ziren asko: Mikel Laboa, Benito Lertxundi, Jose Angel Irigarai eta Beñat Sarasola, Etxamendi eta Larralde eta Ospital eta Karrere. Bide horretatik jo beharraz jabetu nintzen Beñatek emaniko kantaldi batean eta berarekin hasi nintzen. Garai hartan idatzi genuen "Euskalduna naiz eta...". 1.969tik 1971ra bitartean kantaldi ugari eman genuen Hegoaldean. Eta orduan konturatu nintzen zein urrun zeuden Iparraldea eta Hegoaldea elkarrengandik.
A. Garai hartan euskal kantagintzak beste egoera bizi zuen.
P.P.B. Orduan kantaldiak txarrak izaten ziren eta jende asko hurbiltzen zen. Orain, aldiz, kantaldiak ederrak dira eta jende gutti hurbiltzen da. Garai hartako kantuak oso sinpleak ziren, sinbolismo errazekoak, baina jende asko hunkitzen zuten; ez ziren kanta landuak baina bai sentimendu handikoak.
A. Urte horiek igarota bakarrik hasi zinen kantari.
P.P.B. Ikasketak zirela eta, Guk taldea utzi behar izan nuen eta kanpora hiru urtez ikastera joan. Handik itzulirik. ez nuen gogorik izan berriro taldearekin aritzeko baina beraiekn ez dut arazorik izan eta beti gorde ditut harremanak.
A. Disko berriei bakarka ekin zenien.
P.P.B. "Han eta hor" diskoa izan zen neure lehen lana eta kantaldiak ematen hasi nintzen.Era berean besteentzat idazten ere aritu nintzen, Guk-entzat, kantarientzat... baina ez nion inoiz utzi euskal kantagintzari.
A. Nola hurbildu zinen pastoralaren mundura?
P.P.B. Hainbat ikusiak nituen: "Etxahun Barkoxe", "Iparragirre" "Pette Basaburu"... 1985ean Muskildin –ene herrian– "Oihenart" pastorala antzezteko lanak hasi behar genituen. Nik, garai hartan, zuberotar orok bezala, maite nuen pastorala, baina ez zuen enetzat erakarpen handirik. Kantu berriak egitea nahiago nuen. Baina pastoralaren mundua barrutik ezaguturik, horrelako herri ttipi batek horrenbesteko lana eginik, artzainak eta laborariak aktore ikusirik, herri batean ematea indar handia zuela sentitu nuen. Hortik aurrera oso beste begiz ikusi nuen pastorala eta ideia egin nuen haien idazteko: hortik sortu zen «Harizpe» izango zena.
A. Pastoralaren munduan sartzea erabaki zenuen, sorkuntzako sorkuntzako musikagintza utzirik?
P.P.B. Pastoraletan ere kantu herrien sorkuntzan aritu naiz. Orain pastoralean musika gehiago erabiltzen da. Gaurko gustuetara egokitu behar da. Gainera, pastoralean hitzek eta doinuek batasun bat osatzen dute eta, beraz, Iruriko Etxahunen moduan, pastoralgileak batzuk eta besteak sortu beharko lituzke, ez hitzetara mugatu.
A. Kontu jakina da pastoralgileen artean arazo ugari izan dela pastoralaren gaurkotzeaz. Zein da zure ikuspuntua?
P.P.B. Herriak kantuak atsegin ditu. Beraz, egungo ikuskizun bezala, gure antzerkiak joera herrietara egokitu beharra dauka: kantu ugari tartekatu, laburragoa egin... baina sustraitik urrundu gabe eta kalitateari ertsirik.
A. Baina "Harizpe" berrizaleegitzat joa izan da.
P.P.B. Ene ustez bi bide daude eta biak errespetagarri: lehena, musika guttikoa eta molde zaharrari loturik. Jendeak hori ere nahi du. Baina neure bidea bestelakoa da: kalitateari behatuta, ikuskizun osatua antolatzea, hots, funtsa errespetatuta, forma–espresionea, doinua...– egilearen esku gelditzen da. Sintetizadorea sartzea ez da aldaketa handia. Lehen txirulaz bakarrik jotzen zen eta egun jende orok onartzen du orkestra txikia. Azken mendeko funtsezko aldaketak, benetako iraultza, Iruriko Etxahune-k ekarri zuen: Liburu Saindu edo Bibliako sainduak utzi eta euskal pertsonaiak sujeta izateko hartuta batetik eta emakumeak sar erazita bestetik.
A. Ez ote dago mitologia gehiegi pastoralaren inguruan?
P.P.B. Bai, eta alde batetik ona bada ere, bestetik txarra da oso. Lehen aipatu bi bideentzat lekurik dagoela uste dut. Eta kritika mingarri asko egin izan da pastorala bere horretan utzi behar dela eta ukiezina dela aldarrikatzen dutenen aldetik. Baina mendeetan asko aldatu izan da. Gainera? antzezpena burutuko duen herriak onartu egin behar duenez gero, bera da pastorala zer den esateko epailerik onena; muskildiarrek arima sakona errespetatu dute eta funtsa gorde. Baina forma... hori da artistaren libertatea, bere sentimendua ezartzea; bere izpirituaz zipriztindurik gelditzen da, ez errejentarenaz. Herriaren arima da inportanteena, herriak izpiritu hori ontzat ematea.
A. Zein izan da, bada, gertatu den arazoa?
P.P.B. Gure "Harizpe" ez dela pastorala entzun izan da Zuberoan. Zer da pastorala? Ene ustez, lan artistiko bat, ikuskizun normal bat besteak bezalakoa. Berezitasuna herri batek ematean datza. Nik onartzen dut "Harizpe" ez zait gustatu, ez dut malte, baina ezin onartuko dut "Harizpe" ez da pastorala. Lehen bezala egin behar dela esaten duenak besterik egiteko gai ez delako dio.
A. Baina horren berri txikiak izanik, barregarria da horrelako borroka mendeak dituen ikuskirun bati buruz, legeak horren finkatuta dituenean.
P.P.B. Ni ez naiz egile heretikoa. Zergatik egingo du apaiz batek nik baino hobeki, nik ere betidanik ezagutu baldin badut pastoral mundua? Kritika bortitzak, mingarriak izan dira. Nork du pastoralaren legea eskuetan? Azken finean, azken iritzia ikusleak emanen du. Bestalde, kritikak ez dira aurrez-aurre egiten eta egitekotan, jendea minberatzen da oso, eta bere aurka zaudela pentsatzen du.
A. Zein begiz ikusten du jendeak pastorala?
P.P.B. Hi jarrera dira nagusi. Batetik, ohiturari jarraiki egunaren pasatzera joaten dira zuberotar zahar anitz. Giroak du garrantzia; beraz, egun osoko jaia da: orain trago baten hartzera, orain lagunekin eleztatzera, buelta antzezpena ikustera... Jokalariak ere bere martxan ibiltzen ziren garai batean. Hutsak arazorik gabe onartzen ziren. Bestetik, pastorala ikuskizun moduan ulertzen duen ikuslegoa: kalitatea exigitzen du eta kritikoa da. Bi ikusmoldeek dute lekurik eta biak dira aberasgarri.
A. Hala ere, pastoral mundua alde batera utzirik, herrien artean bada halako haserrerik.
P.P.B. Bekaizkeria handia dago Zuberoan. Muskildi ttipia ez da inoiz nabarmendu, baina egun euskal kulturgune nagusia da. Zuberoan tradizio aldetik, oihartizun handiko herriak izan dira, eta gaizki eramaten dute euskal kulturaren aitzindari egun, Muskildi Urdiñarbe ardatza izatea Zuberoan. Baina egoera hau urte gutxiren bueltan alda daitekeenez, umildade apur bat ere behar dugu bertakoek. Zer dela eta kulturgune nagusi bihurtzea? Pastorala eta beste ikuskizunak antolatzeke kontzientzia, lana eta jendearen arteko anaitasun handia.
A. Hegoaldeko euskaldunen partetik, ez ote da eman Iparraldearen eta batez ere Zuberoaren mitifikazioa?
P.P.B. Agian esnobismo apur bat ere eman da, artzain eta laborari "ezjakitunen" mundu bukolikoa ezagutzera etortzean. Dirudienez, bestalde, herri bazter basa horietan antzematen dituzte askok beren erroak. Baina Iparralde eta Hegoaldearen arteko harremanak bizteko ona baldin bada, ni konforme nago. Orain hogei urte Hegoaldera kantari joatean mugaz bi aldeetako euskaldunak elkartzearen beharraz jabetu nintzen eta orain, bigarrenez joatean –oraingoan pastoralarekin– behar hori inoiz baino nabarmenago sentitu dut.
A. Bestalde, jende asko hurbiltzen da, euskaraz mintzatzen ez delarik, Iparraldeko kultur berezitasunak ikustera. Ez al dago arriskurik pastorala eta maskarada ikuskizun turistiko edo folklorikoak bihurtzeko?
P.P.B. Horrelakorik bada, baina pastorala llaburtu eta espektakulu baldintzetan jartzen badugu, bizirik jarraituko du, egungo gizartearen beharretara egokiturik, baina errito aldetik duena errespetatuz. Azken finean, urtero dago berritasunik egiten diren ikusgarrietan.
A. Ez al da kontraesan nabaria Zuberoan, batez ere gazteen artean, euskarak beherantz egitea eta pastorala bezalako ikuskisun kulturalek gorantz egitea?
P. P. B. Gaxteak ostatuan direlarik, erdaraz mintzatzen dira, baina pastoral garaian euskaraz. Pastoralak euskara aitzin erazten du, euskal giroa indartzen; beraz, herriaren euskal nortasuna sendotzeko inportantea da horrelako kultur saioak antolatzea. Gainera, herri batean bide artistikoak jendea elkartu egiten du eta arazoak ahaztu egiten dira.

NORTASUN AGIRIA
Aita muskildar eta ama urdiñarbetarrekoa
Zazpi urte zituela elizako organoa ezkutuan jotzeagatik egurtzen zuen apaizak
Geroztik urte mordoa eman du herriko organojole moduan
Armadako korutik baztertua frantseseraz oso gaizki kantatzeagatik
«Aita seme laborari»rekin 200 kantaldi eman zituen Iparraldean
Ekonomia ikasketak Parisen egin zituen
Paben bizi da, eta astebururo Muskildira jaisten
Banketxe bateko langileak trebatzen, irakasle ari da lanean

Ritxi Lizartza
36-40


GaiezKulturaAntzerkiaAktoreak
GaiezKulturaAntzerkiaPastoralak
PertsonaiazBERZAITZ1
EgileezLIZARTZA2Kultura

Azkenak
2025-01-14 | Leire Ibar
Gernikako mugimendu feministak salatzailea babestu du Mario Lópezen aurkako epaiketaren lehen egunean

Gernikako saskibaloi taldeko entrenatzaile ohiaren aurkako epaiketa hasi da astearte honetan Bizkaiko Auzitegian. Fiskaltzak 14 urteko espetxe eskaera egin du, eta akusazio partikularrak hamazortzikoa, sexu abusuak leporatuta. Lópezen defentsak adierazi du entrenatzaile... [+]


Hilberria
Mixel Aire Etxebarren ‘Xalbador II’ zendu da

81 urterekin zendu da. Bere aita Fernando Aire 'Xalbador' bezalaxe, bertsolaria eta artzaina izan zen Mixel Aire.


2025-01-14 | ARGIA
Ikamak grebara deitu ditu ikasleak martxoaren 20an, “faxismoa borrokatuko duen olatua osatzea” helburu

Behar dugun hezkuntzarako, independentzia! lelopean deitu du grebara Ikamak unibertsitateetan, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan eta Lanbide Heziketan. Datozen asteetan iragarriko dituzte greba deialdiari lotutako mobilizazioak.
 


2025-01-14 | Leire Ibar
Libreki esan ahalko da Instagram eta Facebooken emakumeak “objektuak”, LGTBIQ pertsonak “gaixo mentalak” eta migratzaileak “gaizkileak” direla

Metaren buru den Mark Zuckerberg-ek adierazpen askatasunaren izenean eta erroetara itzultzearen izenean, immigrazioa, generoa eta sexu-orientazioa bezalako gaien aurkako zentsura kentzeko neurriak hartu ditu. Trumpekin elkarlanean arituko dela adierazi du eta... [+]


Oxfamen txostena
Munduko %1 aberatsenek urteko lehen hamar egunetan gainditu dute karbono isurien urteko kuota

Munduko populazioaren ia erdiak baino bi aldiz gehiago kutsatzen du aberastasun gehien pilatzen duen %1ak. Munduko aberatsenek hamar egunetan isuri duten kantitatera heltzeko, ia hiru urte beharko lituzke munduko aberastasunaren eskalan erditik behera dagoen herritar batek.


2025-01-14 | Euskal Irratiak
Urteko lehen maskarada eskaini dute Altzai-Lakarriko gazteek

Basabürüako ibar eskuineko gazteek lehen maskarada arrakastatsua eman dute igandean, Lakarrin.


2025-01-14 | Xuban Zubiria
Odolaren Mintzoa musika taldea
Badator agurra, mintzoak jarraituko du

17 urteko musika ibilbideari itxiera emango dio Odolaren Mintzoak hilaren 25ean Usurbilen eskainiko duen kontzertuan. Amaiera kontzertuaren inguruan egun osoko egitaraua antolatu dute. Bidelagun izan dituzten herriko taldeek hartuko dute oholtza: Rukula, Ameba, Viafara edota... [+]


2025-01-14 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Groenlandia: betiko inperialismo kolonialista berriro ate-joka datorkigunean

Pitzatu samar dagoen astakirten baten ateraldia bailitzan hartu zen –Europan batik bat, baina baita gainerako bazterretan ere– 2019ko abuztuan Donald Trump, AEBetako presidenteak Groenlandia erosteko azaldu zuen asmoa.


Pentsiodunek haien gutxieneko diru sarrerak SMIaren parekoak izatea eskatuko dute Eusko Legebiltzarrean

Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak herri ekimen legegilea aurkeztuko du Gasteizko ganberan. Apirilaren 24ra arteko epea ipini dute sinadura gehiago biltzeko, eta dei egin diete Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan erroldatutako 18 urtetik gorako pertsona guztiei. Hiru... [+]


2025-01-14 | Leire Ibar
Israelek Gazan zuzenean hildakoak 64.260 izan direla estimatu dute The Lanceteko ikerketa batean

Gazan 2023ko urria eta 2024ko ekaina artean Palestinako Osasun Ministerioak adierazitakoa baino %40 hildako gehiago izan direla azaldu dute The Lancet aldizkarian argitaratutako ikerketa batean. Zuzeneko heriotzak soilik hartu dituzte kontuan azterketan, hau da, bonbaz edo tiroz... [+]


Hezkuntza politiken “noraeza” geldiaraztea helburu duen taldea sortu du hainbat irakaslek: “Burokrazia jasanezina da”

HezkuntzArtea Irakasleen Elkargunea sortu du EAEko irakasle talde batek. Hezkuntza politiken “noraeza” salatu nahi dute, politika horiek etengabeko metodologia berrietan, “burokrazia ikaragarrian” eta IKTen “erabilera zentzugabean”... [+]


2025-01-14 | Sustatu
“Dragoi Bola” maratoia, atalak Makusin ikusgai jarriko dituztela ospatzeko

"Dragoi Bola" maratoia egingo da EITBren Bilboko egoitzan datorren larunbatean urtarrilak 18; 16:00etatik 21:00etara. Motiboa da Dragoi Bola euskaraz bikoiztuaren atalak Makusi plataformara iritsiko direla, euskaraz eta doan, ostiralero atalen batzuk gehituz joango... [+]


Asier Cabodevilla (AZ Ekimena)
“Auzoa indartzen segitzeko proiektua da Jantoki Herrikoia”

Iaz jarri zuten martxan lehenengoz Alde Zaharrean Jantoki Herrikoia. Auzokoak elkartu eta mahaiaren bueltan konpainian bazkaltzea da gakoetako bat. "Auzotarrak elkarren artean ezagutu eta komunitatea sortzea da gure nahia", azaldu du AZ Ekimeneko kide Asier... [+]


2025-01-14 | UEU
Naiara Martin Gomez
“Haurrak komunitateko parte direla aitortzeko helduak atzerapauso bat eman behar du”

"Nola sustatu haurren parte-hartzea ekintza komunitarioen bitartez" ikastaroa emango du otsailean Iruñean Naiara Martin Gomezek (Elgoibar, 1982). Pedagogian graduatua da eta Atxutxiamaika Saileko arduraduna. Izen-ematea irekita dago UEUren webgunean. Ikastaroaz... [+]


Instagrameko ‘Denuncias Euskal Herria’ kontuak sexu erasoen ia 500 testigantza jaso ditu azarotik

Indarkeria matxistari buruzko testigantzak jasotzeko Instagram kontua 2024ko azaroan jarri zuen abian emakume talde anonimo batek. Espainiako Estatuan Cristina Fallarás kazetariak abiatutako #Cuentalo egitasmoan oinarritu dira. Emakumeek, testigantza anonimoen bidez,... [+]


Eguneraketa berriak daude