Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

larunbata 2024ko abenduaren 21ean

Dantzaren historia bitan banatzen da: Argiaren aurretik eta Argiaren ondoren

2021eko uztailaren 28an

Juan Antonio Urbeltzekin euskal dantzei buruz
JUAN ANTONIO URBELTZ
Dantzaren historia bitan banatzen da: Argiaren aurretik eta Argiaren ondoren
Juan Antonio Urbeltzek, "Alakiketan" ikuskariagatik Bilboko Arriagan jasotako txaloak belarrietan ditu oraindik, baina bere bizitzaren ardatz nagusietarikoa ganora denez, ez du utzi arrakastak bere burua gaindi dezan. Urbeltzek buruan beste hainbat proiektu du. Horietaz eta bizitzaz gurekin mintzatu da.
ARGIA. Noiz sartu zinen dantzaren munduan?
J.A. URBELTZ. 1959 urtean, nik 18 urte nituen, eta orduan emaztea ezagutu nuen. Handik gutxira, 1964ean, hain zuzen, Argia taldea sortu zen eta konpromezua hasieratik hartu nuen. Balletaren lehenengo egoitza Groseko eskola publikoetan kokatzea lortu genuen eta handik San Telmo museora joan ginen. Hango baldintzak ez ziren aproposenak, dutxarik gabe eta abar, baina neri pertsonalki gustatzen zitzaidan gure lanerako. Gero Udalarekin mintzatzen hasi ginen, eta Aldapetan leku bat lortu genuen.
A. Zuk dantzatu al duzu inoiz?
J.A.U. Bai, nik lehenengo sei urteetan asko dantzatu nuen, baina gero, Argiarekin, dantzatzeari utzi nion, zuzendaritza aparteko gauza izan behar zela pentsatu bait nuen.
A. Zergatik?
J.A.U. Zuzendaritzak burua jartzea eskatzen dizu eta denbora asko hartzen du. Garai horretan ikasten hasi nintzen, eta nere emaztea ikaste prozesuan oso inportantea izan zen. Berak musika jo egiten du eta gainera izugarrizko intuizio musikala dauka. Doinuak partituretan jartzen hasi zen; nik bitartean urratsak ikasten nituen. Gero egindako lana taldeari erakusten genion eta jantziak eta dantzak prestatzen genituen. Taldeek beste modu batean egiten zuten dantza, gure estiloa berria zen eta horregatik arrakasta izugarria lortu genuen. Euskal Herrian folklore dantza taldeen historia bitan banatzen da: Argia taldea baino lehen eta Argia taldea ondoren. Beste dantza taldeek gure lanetik asko ikasi dute. Nere ustez, datu etnografikoez aparte, piperra eta grazia ere eman nizkion dantzari, indarra, alegia. Nik konprenitu nuen dantza ez zela haizean egindako marrazki geometriko soila. Hor barruan grazia eta sentimendua egon behar dira. Bakoitzak sentimendua bere erara ulertzen du baina denok dakigu zer gustatzen zaigun eta zer ez.
A. Argia taldeak biltzen duen jendea talde ezberdinetakoa al da?
J.A.U. Argia taldea da baina emanaldiak egiteko beste taldeak deitzen ditugu. Lehenengo emanaldian, «Irridaka» izenekoan, Goizaldi taldekoei komentatu nien ea gurekin zerbait egiteko gogoa zuten eta Iparraldetik ere laguntza jaso genuen; geroztik, hauekin "Zortziko" montatu genuen. Ikuskariari izen hau eman nion garai horretan zortzikoari buruzko liburua atera bait nuen.
A. Oso liburu polemikoa suertatu zen.
J.A.U. Polemikoa? Nik uste dut ezetz. Nere teoria ulertzea oso erraza da. Liburua «zortziko» zer den azpimarratzen hasten da, zeren beste ikertzaileek ez bait dute behin ere zer den esaten. Lehenik hitz batek zer esan nahi duen jakin behar dugu. "Zortziko" ordinal bat dela esatea oso erraza da, baina kasu batzuetan esanahi hori ez dator bat testuinguruarekin. Azkueren hiztegian «zortziko» hitzari ematen zaion hirugarren adiera "sota en el naipe" da. Baina hori ez da posible, zeren karta horren balioa ez bait da zortzi, hamar baizik. "Diccionario de Autoridades" delakoan begiratzen badugu, hala dio: sota kartetako figura da eta soldadua ordezkatzen du. Beraz, hitza ez dator zortzi ordinaletik baizik eta zortzi soldadutik. Gainera, doinuak ditugu, eta militarrak dira. Ez dago zalantzarik.
A. Zure teoriaren aurka agertu direnen arrazonamenduak baliotsuak izan al dira?
J.A.U. Uste dut jendea ez doala liburuaren aurka, pertsonaren aurka baizik. Eta aurka daude erantzunarik gabe geratu direlako. Borondate falta nabaritzen da, eta batez ere, jendeak ez du irakurtzen. Edo ez daki ongi leitzen eta ondo aztertu gabe kritikari ekiten dio. Nik nere teoria oso logikoa dakusat, are gehiago, logiko aduktiboa da. Sherlock Holmesen logika da. Orokorrean, zerbait aztertzerakoan, jendearen %98k arrazoiak ikusita bilatzen dituzte ondorioak; nik ez dut horrela planteatzen kontrako ikerketa erabiltzen dut, hau da, efektuetatik hasiz kausak bilatzen ditut. Nere lana eta ikerketak egiteko erabiltzen dudan eredu autodidakta eta semiologoek duten prozedura intelektuala antzekoak zirela ikusterakoan, harrituta geratu nintzen. Jendearekin "zortziko"a zer zen komentatzen hasi nintzen, eta norbaitek zerbait esango zuenaren beldurrez argitaratu nuen liburua. Nere lantxoak 154 orri ditu eta beste lan bat agertuko dut nere ikerketa zabaltzeko. Hamaika gauza dauzkat kontatzeko.
A. Eta noiz kaleratuko duzu liburu berria?
J.A.U. Agian datorren urtean. "FIautas y tambores: Música militar y de danzas en el País Vasco" izango da bere izenburua.
A. Beti gaztelaniaz idazten duzu. Zergatik?
J.A.U. Nere euskara oso traketsa delako. 22 urte nituenean aitarekin zerbait ikasten hasi nintzen. Afarietara joaten nintzen, Erran hau edo bestea zelan esaten zuten aitari galdetzera. Aditzak oso nahasiak ziren. Etxean mintzatzen naiz, baina idazteko gaztelania erabiltzen dut.
A. Zure curriculuma bukaezina da eta, besteen artean, zure parte hartzea hainbat erakundetan aipagarria da; Arantzadi Natur Zientzi Elkartekoa, Argiako zuzendaria, Donostiako Udazkenean Folk-aren alma materra. Nola da posible guztia egitea?
J.A.U. Hori ez da egun batean egiten. Lan hau egiteko 30 urte pasatu nituen eta hori ez da broma. Etxean 6.000 liburu eta 1.000 disko ditut, eta horrek inbertsio ekonomiko garrantzitsua suposatzen du. Hau nola egiten da? Borondatez, gauzak egunetik egunera pilatuz eta gaiak jarraituz egiten dira. Dena dela, ni bezalako jende asko dago.
A. Ikuskari bat eskenara eramateko orduan, ezinbestean bi faktore bildu behar direla aipatzen duzu.
J.A.U. Eskenan zerbait jartzeko bi gauza behar ditugu: sentimendua eta jakintza. Faktore hauek sinbiotikoak dira, eta biak baldin badituzu zerbait egiteko gai izango zara; eta biak ez badituzu zerbait ona lortzea ezinezkoa da.
A. Bilboko Arriaga antzokian estreinatu duzue "Alakiketan" eta oso arrakasta handia suposatu du. Pozik egongo zara, ezta?
J.A.U. Arriaga bi aldiz bete genuen eta hau espektatiba ona da, baina ganora izan behar dugu. Horregatik ez gara hasiko Alakitetan-en arrakasta segurutzat hartzen, zeren beste lekuetan ez gustatzea gerta bait daiteke, eta porrot handia izatea. Dena dela pozik nago, Arriagako ikuslegoa bi aldiz zutik jartzea benetan zaila da eta. Dantzatu zuten gazteei esker beroenak ematen dizkiet, egindako lanagatik. Gainera, guk egiten dugun ikuskari moeta eskenan ikustea besteak baino zailagoa da. Jendea aurrezagutza batekin doa opera edo antzerkira; esaterako, musika egilea nor den jakinda, aldez aurretik jarrera bat izan daiteke, baina "Alakiketan" moduko ikuskarietan publikoaren aldekotasuna lortzeko, inoiz ezagutu ez dituzten faktoreekin lan egiten dugu Erromeria eta jaietan jendearen faborea daukagu, baina eskenan mugak ditugu, eta emaitza hoberena lortzen saiatu behar gara; honetarako lehen aipatutako bi osagarrien sentimendua eta jakintza–sinbiosia oinarrizkoa da.
A. Diru~laguntza kendu dizuete, baina Euskadiko Balleta, aldiz, nahiko ondo babesturik dago.
J.A.U. Besteei ematearenak ez nau batere kezkatzen, neretzat ez da inolako iraina. Eskatzen dudan bakarra gure baldintzak oso moderatuak eta neurtuak direlarik, eztabaidatuak izatea da, ez ukatuak hasieratik. Besteei eman behar dietena eman diezaietela. Hala eta guztiz ere urtea salbatu ahal izango dugu. Benetazko ballet nazionala aurrera segitzeko bi faktore behar dira: dantzaren aktibitatea bultzatzea, hilean behin jaialdiak egiten esaterako; eta sormena mantentzea. Bi faktore hanek baldin badituzu ballet nazionala duzu, baina ohizko dantzetako ballet nazionala zer den ondo ulertu behar da, beste edozein ikuskarirekin parekaezina bait da. Ohizko dantzetako balleta ondo zehazturik badago, eta jendea sakonean hunkitzen badu, ezinezkoa da egunero emanaldi bat egitea, berehala erreko bait litzateke. Urtean 200 emanaldi antolatzen badituzu ezin duzu esan hori errentagarria denik, orain arte dantzaren alde egin dena erretzea besterik ez duzulako lortuko. Ballet nazionalak bere herrian 10 aldiz dantzatu beharko luke, eta gero nazioarte mailan antolatzen diren jaialdi nagusietara (Pragako Udaberria, Edinburgh) joan beharko litzateke, eta libre geratzen diren beste aldietan, dituen ezagutzak beste dantza taldeetan zabaltzen lan egin beharko luke.
A. Zeintzuk dituzu proiektu hurbilak?
J.A.U. Martxoan eta "Antropoetica" titulupean liburu bat plazaratuko dut , eta honen hitzaurrea Jorge Oteizak idatzi du. Euskal dantzen sinbolo sakratuei buruzko beste liburu bat oso aurreratua daukat eta agian oroimenez "Alakiketan" izendatuko dut. Udal batzuekin mintzatu gara hainbat gauza egiteko. Esaterako, Hernaniko dantzak edo Iztueta eta Errenaisantzako dantzak. Argia taldearekin ere XIX mendeko areto dantzei buruzko zerbait antolatu nahiko genuke. Proiektuak, beraz, ugariak ditut.
Amaia Nabaskues

NORTASUN AGIRIA
1 940ko urriaren 20an Iruñean jaioa
Bere etxean musika betí entzuten da, batzuetan rocka eta reggaea
500 doinu jarri ditu eskenan
Espainiako Irrati Nazionalean «De folk en folk» izeneko irratsaioa zuzendu zuen
Dantzari buruzko ehundaka hitzaldi egin du
Bere ikerketa eta proiektuak aurrera eramateko bere emaztearen laguntza ezinbestekoa izan du
28-32

GaiezKulturaDantzaEuskal Dant
PertsonaiazURBELTZ1
EgileezNABASKUES1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Mila euroko soldata artistentzat

Onintza Irureta Azkune

Frantziara eta Espainiara bidean

Aratz Gallastegi Sodupe

“Frustrazioa eragin dezake bularra ematearen onurak azpimarratzen dituen diskurtsoak”

June Fernández

Existentzia mugimenduan jartzea

Udane Barinagarrementeria Laka

Efemeridea: 'Argala' hil zuten Espainiako zerbitzu sekretuek lehergailuz Angelun, ETAko buruzagi historikoetako bat

ARGIA

Azkenak

2024-12-21 | Iñaki Lasa Nuin

Pagadiak

Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.

Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]

2024-12-21 | Roberto Alkarterri

Elkar mugituz?

Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.

Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]

2024-12-21 | Mikel Alvarez | Roser Espelt Alba | Jon Bernat Zubiri Rey | El Salto-Hordago

Gobernu berriaren aurrekontu neoliberal zaharrak

Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.

2024-12-21 | Horman Poster

Antigone edo Ezetzaren beharra

MULTIMEDIA - Antzezlana

2024-12-20 | Itsaso Zubiria Etxeberria

Lau egun eta istant bat

2024-12-20 | Xabier Letona Biteri

Israelek hildako 17.000 haur palestinarren izenak irakurriko dituzte Iruñean 30 orduz jarraian

Ekimena abenduaren 28an egingo da Iruñeko Baluarte plazan. Goizeko 11:00etan ipuin irakurketa antolatu du Yalak La diverxa Cris ipuin kontalariarekin eta, ondoren, 12:00etatik aurrera, BDZ (Boikota, Desinbertsioa eta Zigorra) ekimenak antolatuta egingo da irakurketa.

2024-12-20 | Nekane Txapartegi

Izartxoak *, arriskutsuak patriarkatuarentzat

Sistema kolonial kapitalista heteropatriarkala auzitan jartzen eta borrokatzen denean, gupidarik gabe erasotzen du bueltan. Eskura dituen tresna guztiak erabiliz, instituzioak, medioak, justizia, hizkuntza, kultura, indarkeria... boterea berrindartzeko, sendotzeko eta... [+]

2024-12-20 | Asier Blas Mendoza

Siriako Arabiar Errepublikaren amaiera

Siriako Arabiar Errepublikaren amaierak harridura handia sortu du, gertatu den moduagatik: azkar eta ia erresistentziarik gabe. Halere, ez da hain arraroa herrialdea suntsituta, pobretuta eta zatitua zegoela kontutan hartzen badugu. Aspalditik siriar gehienen ardura ez zen nor... [+]

2024-12-20 | Sonia González

DSBEren ‘humilladeroa’

Betidanik begitandu zait esanguratsuagoa han-hemenka topa daitezkeen guruztokiei gazteleraz esaten zaien modua: humilladero. Ez al da guruztoki edo santutxo izen nahiko light, zuri edo haragoko konnotaziorik gabekoa? Azken batez, bertatik pasatzen zen oro umiliatu behar zen... [+]

2024-12-20 | Hiruki Larroxa

Irribarre egin, murtxikatu eta isildu

Askok, Gabonetan, ilusioa baino alferkeria handiagoa sentitzen dugu familia-otordu eta -topaketetan pentsatzean. Baina aurreratzen dizuegu ez dela otordua bera kolektiboki deseroso sentiarazten gaituena, familia tradizionala definitzen duen normatibitatea baizik. Are gehiago,... [+]

2024-12-20 | Ainhoa Mariezkurrena Etxabe

Globo morean

Ztandap
Nork: Mirari Martiarenak eta Idoia Torrealdaik.
Noiz: abenduaren 6an.
Non: Durangoko San Agustin kultur gunean.

------------------------------------------------------

Laugarren pareta hautsi eta zuzenean, zutik eta beldurrik gabe interpelatzen du publikoa stand... [+]

2024-12-20

Zure herriko Baltasarrek ere ‘blackface’ egiten du?

2024-12-20 | Adur Larrea

Olentzeroren magia

2024-12-20 | Urko Apaolaza Avila

Kongo eta kobaltoa

Zertarako gaude prest konektatuta jarraitzeko?

Balio digu ilunabarrarekin azken erretratu hori ateratzeko. Edo istant batean ordaintzeko barrako zerbitzariari eskatu berri diogun marianitoa. Eta ze arraio, Levi’sak imitatu nahi dituzten praken atzealdeko poltsikoan ezin hobeto datoz. Horretarako ere balio du... [+]

2024-12-20 | Xalba Ramirez

Xabier Badiolaren gitarra: zaharra zena, berri

Xabier Badiola
Xabier Badiola
Gaztelupeko Hotsak, 2023

-------------------------------------------------

Ea, ba. “Gaur egungo musika” musika deitzen zaio erritmo kutxa elektroniko bat duen edozeri, eta, klaro, horrela ezin da. Lerro hauetan saiatu izan gara... [+]

Eguneraketa berriak daude