«Ia dena erabakita dago mahaian idaztera eseri baino lehen»

«Behi euskaldun baten memoriak» kaleratu du Bernardo Atxagak
«Ia dena erabakita dago mahaian idaztera eseri baino lehen»
Durangoko Azokan aurkeztu zuen "Behi euskaldun baten memoriak"; eta hurrengo liburua idazteko, "Iraultza Obaban", Obabari bukaera emango diona, Frantziako herri batera joan baino lehen berarekin hitz egiteko aukera izan dugu bere jaioterrian. Han Joxe Irazutzat ezagutzen dute, baina gehienontzat Bernardo Atxaga da.
ARG IA. Liburu guztiek ba omen dute beren historia. Zein da orain argitaratu duzun onena? Nola sortu zen?
BERNARDO ATXAGA. Ideia aspaldikoa zen, Gipuzkoako mendi etxe batean egon nintzenetik. Liburuan mendi etxearen izena, Balantzategi, errespetatu egiten dut. Garai batean behiak zeuden han eta handik hasi nintzen pentsatzen liburuaren erdiko historia behi batek konta zezakeela hobeto, beti ere ironia gehiago duela.
A. Zein oinarriren gainean eraikitzen duzu liburu hat?
B.A. Beti sistema berdina erabiltzen dut. Bertsolari batek esango lukeen bezala: almazena betetzea. Liburua idazten hasi aurretik gauza asko erabakita dauzkat, aurreidatziak, aukeraketak eginak, gogoetak eginak horren gainean, koadernoak apuntez beteak. Horren ondoren sortzen dana ez zait asko kostatzen. Aldez aurretik oinarritutako harrien gainean sortzen da. Asteasun beti esan da apostua zamarra jantzita irabazi beharra dagoela eta ez plazan, orduan ez dagoela aukerarik; harrijasotzailea edo aizkolaria edo dena dalakoa plazara atera baino lehen dena erabakita dagoela, apostua egiten denean, nola egiten den, zer aukera dauden, zer bide hartzen den. Liburuan ere mahaian idaztera eseri baino lehen ia dana erabakita dago. Apostua irabazia edo galdua dago.
A. Atentzioa deitu dit gazteentzako liburua izanik, zuberera sartzeak liburuan. Gaurko 15-16 urteko gazteei nahiko ezezaguna egingo zaie...
B.A. Gazteentzat egin dudala esan dudanean, honek ez du esan nahi oraingo gazte euskaldunentzat egin dudanik. Munduan idatzi diren beste gazte liburuen tankera edo haiek gogoan hartuz idatzi dudala esan nahi dut. Adibidez ekintza asko sartzen dira. Elkar hizketa asko dago eta gero azpitik ideologia bat dago, nik uste dut liburu hau politikoa dela. Ez da oraingo 15.000 gazte euskaldunei begira egina, baizik eta gazte literatura esaten den arlo horretan idatzitako liburua. Kasu honetan moja horrek liburuari beste hari surrealista, irreala, sartzen dio.
A. Klasikoa, atenporala izan nahi du liburuak...
B.A. Bai, hori da. Oso zaila da gaur egun, liburu gehienek ez dute urtebete irauten. Zorionez Euskal Herrian gizarte literarioa edo literaturak egiten duen lana Parisen XIX mendean egiten zuenaren antzekoa bilatzen dut. Liburuek gehiago irauten dute. Liburua atera eta segituan erosten duen jendea badago.
A. Lehen galdetu dizut zubererarena eta ez dakit erantzun didazun. Literaturan gutxien erabiltzen den euskalkia izango da seguraski...
B.A. Arrazoi askorengatik egiten da aukeraketa hori. Liburuak berak eskatzen du alde batetik beste pertsona bat sartzea. Testu horretan beste kolore bat sartu nahi nuen, bestela dena kolore berdintsuan ateratzeko arriskua ikusten nuen. Bi narratzaile nituen: behia bera eta bere barruko ahotsa. Baina bi kolore horiek nahikoa antzekoak ziren. Orduan moja bat sartzea pentsatu nuen, operetako moja bat, Zuberoako moja bat, Lourdes inguruan jaioa, Pauline Bernardette izenekoa. Gero konturatu gabe pertsonaia hori sartuz eta sartuz doa eta gero eta gauza gehiago esaten ditu eta pertsonaia nagusietako bat da. Aurretik erabakitzen bada hori kartoizko liburu bat aterako da. Hasierako zirriborroan nuen historia nagusia ez da azaltzen orain? ez da iritsi. Oreka lortuaz gero hor dago literatura ona. Bestela oso elkar hizketa mekanikoak aterako lirateke, oso aldez aurretik usaitzeko modukoak eta aspergarriak. Nik elkar hizketak hasi eta bukatu egiten ditut ziztu batean? ezin dut mantso idatzi. Horrela erantzun asko ustegabekoak dira idazlearentzat eta irakurlearentzat ere bai noski.
A. Frantsesaren pintzelada batzuk ere sartu dituzu liburuan. Gauregun inglesa da hizkuntza unibertsala...
B.A. Horrek zerikusia dauka idatzia dagoen tokiarekin. Parisen idatzi nuen eta liburu frantsesak irakurtzen ari nintzen. Beti horrek kutsatu egiten du. Bestalde frantsesa, nahikoa modu harrigarrian, euskaldunok ez dugu kontuan hartzen, bapatean anglofilia izugarria hartu dugu, Londres urrutiago dago eta Paris hiri zoragarria iruditzen zait eta euskaldunontzat gertu dagoena. Frantziako kapitala eta Afrikak Europan duen kalpitala da. Komeni zaigu handik begiratu batzuk ematera. Lekuari eskerrona agertzeko ere izan da. Gauza horietarako leiala naiz.
A. Iruditu zait asko erakusten duen liburua dela. Gazteek gerra ondorengo makisa ez dute ezagutzen...
B.A. Aipatutako arrazoien zerrendan, bata politikoa dugu. Beharbada ideia nagusia da oso harro ez dugula izan behar gure pentsakerarekin eta hoberena dela gauza gutxi sinestea, behia bezala piska bat eszeptiko izatea. Hori da ematen den ideia politiko nagusia. Gero baita ere oso garbi dago omenaldi bat Euskal Herriko historian gerran borrokatu zutenen alde.
A. Aipamen asto egiten dira: Troia, San Agustin...
B.A. Larzabal apaiza, Uztapide... Hor egiten dudana oso judua da. Singer edo juduak irakurtzen ditudanean bere izena, bere aitona aipatzen dira, familiaren etxea, bere auzoa, bere hiri hartan bizi zen judu poeta oso kaskarra. Hor dago harrotasun bat eta zibilizazio bat. Kultura bat zentzu oso zabalean hartuta. Hori oso gutxi egin dugu hemen. Horregatik memoriarik gabeko jendea gara. Harrigarria da hemen gerra bat pasatzea eta hain liburu gutxi izatea gerrako kontuez. Juduek hori izan balute, honez gero biblioteka eta biblioteka osoak izango lituzkete bakarrik gai horrekin. Beste liburu bat nahikoa politikoa atera nuen, baina hau ere politikoa dela uste dut, disimulatuagoa baina politikoa dudarik gabe.
A. Zein dira zure maniak idazterakoan?
B.A. Liburu mordoen artean ezkutatu behar dut. Gero objetu batzuk ditut beharrezkoak, erloju hau adibidez. Hau galtzeak astebeteko atzerapena ekarriko luke nere lanean. Eskuz idatzi behar dut ordenadoreak ez didalako informaziorik ematen. Garbira pasatzerakoan konturatzen zara orrialde bat txukun-txukuna dagoela, horrek segurtasuna adierazten du. Orrialde mantxatuak, tatxatuak, gorriz egindako zuzenketa askorekin, segurtasun gutxi adierazten du eta aztertu eta begiratu behar dela esan nahi du. Beste batzuetan letra azkarra baina nekatuta dela antzematen da. Informazio hori ez da ordenadorean lortzen. Idazle gaztea denborarekin konturatuko da horretaz.
Joxemi Saizar
Pamiela argitaletxe nafarraren gazteentzako den Tamaina txikia sailean sartzen da Atxagaren azken lana. (Argazkia: Joxe)
45

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakATXAGA1
PertsonaiazATXAGA1
EgileezSAIZAR2Kultura