Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko azaroaren 29an
Florentino Goiburu eta Patxi Iraola Bertsolari Egunean txapeldun
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Urtarrilaren 13an Donostiako Victoria Eugenia antokian ospatuko den Bertsolari Egunak Gipuzkoako bi goierritar omenduto ditu: Florentino Goiburu eta Patxi Iraola. "Horiengandik zenbat ateraldi, ziri eta ditxo entzun eta jaso ote dugu?" esango digute bertakoek. Lege zaharrekoak dira, mahaikoak, Goierritik gutxi mugitu diren bertsolariak. Beren bailaran jorratu dute hazia eta denboraren poderioz hainbat gazteren maisu, laguntzaile eta bultzatzaile gertatu dira. Horretan bat datozelako omendu nahi dituzte. Egin duten lana eskertzen zaielako jarriko dituzte gailurrean, eta egun horretan, bertsoak dioen bezala «beraiek izango dira presidente».
1933an jaioak dira biak, Patxi Iraola Zaldibian eta Florentino Goiburu Idiazabalen. Iraola, ateraldi handikoa eta erantzule zuzena. "Bertsoen dotorezia bestearen arrazoiari zuzen eta egoki erantzutean" datzala dio. Ziri-sartzaile aparta berriz Goiburu, zorrotza, zomorroa. Goierritik kanpo gutxi aritutakoak, etxekoen errespeto guztia jaso dute ordea, egungo gazteek maisutzat dituztela. Kopa eta trofeo gutxi irabazitako parea, trofeorik maitagarriena belaunaldi berriengandik jaso dute. Horra hor Ordiziko Kultur Etxean mantendu dugun elkar hizketa hasteko aitzakia bikainena:
P.IRAOLA. Abantaila handia du. Hizkuntza gobernatzen ikasten du batetik, bertsoaren teknikak eta egiteko erak bestetik. Guk honelakorik ez genuen izan, gure gisa nolabait hasi eta ahal genuen moduan aritzen ginen.
F.G. Hori bai, berezko duenak lehen bezala orain ere
P.I.- Lehen ere ez ziren denak ezpal berekoak. Bertsolari denek dute zerbait diferente. Batzuk umoretsuak, besteak txispa, beste batzuk serio antzekoak, hori beti izango da.
F.G. Zerbait erantsi nahi dizut: Eskolan ikasitakoa berezkoa baino lentoagoa ez ote da?. Zepai zena eta, batak bukatu orduko bestea hasi eta azkarrago aritzen ziren ordukoak. Eskolan ikasi duten hauek buruari buelta gehiago ematen diote, bertsoa ona egingo dute baina.
P.I. Arrazoi duzu, oso azkarrak ziren, etorri azkarrekoak eta, poto bat edo beste egiteari ez zioten inportantziarik ematen, ez dut uste konturatzen zirenik ere. Orain teknika osatuagoaz ari direnez gehiago begiratzen diote.
F.G. Bere lana egiten grazia ederreko bertsolariak ziren lehengoak, jendeari irifarrea eragiteko primerakoak.
P.I. Nik orain ere Zepai entzutea nahiago dut, haren ganzak esateko era, bizitasun hura...
F.G. Dena entenditzen zen orduan. Gaur ordea askotan dudan igoal geratzen gara gu.
P.I. Zepai horretan aparteko bertsolaria zen
F.G. Orain hala esaten da, entzulea gosez utzi behar dela, bertso gehiegi ez dela kantatu hehar, baina Uztapide zenak asko kantatuta gosez utzi zuen jendea behin baino gehiagotan. Hori da inportantea, asko kantatu eta gosez, ezin aseturik uztea. Uztapidek jendea gozatu eta bereak ere gozatu egiten zuen. Gauza honetan gaur baino sailtasun gehiago zegoen.
P.I. Jendea orduan kultura aldetik gertuago bizi zen, denak baserri giroan, bertsotan ere herriko gorabeherak kantatzen ziren eta den-denek parte hartzen zuten, izugarri gozatzen zen ganza hauekin. Gaur jendea askoz ere banatuago bizi da. Orain bertsolari talde oso ona dator eta poza ematen dit, baina beldur piska bat ere bai, ez bait dakit gaur edo bihar entzulerik izango duten. Honetan bertsolari eskolak lan oso inportantea egiten ari dira, bertsozaleak sortzearen aldetik eta.
P.I. Maila bateko bertsolari gutxi ziren. Horiek gaur izango balira ere onak izango ziren. Zenbat izango ziren ha? Zepai, Txapel, Uztapide... Zepai izugarri gustatzenl zitzaidan, orain ere haren saioak entzuten gustora aritzen naiz; poto eginda ere harek beti joskera egokiko zerbait esaten zuen.
F.G. Uztapideri entzun nion nik: "Zepai bertsolari ona da oso, orain hona etorri denez gero nabarmentzen da atzeratu egin dela, bere moduko asko ez du kantatzen aritzeko eta txarrekin aritu behar horretan. ..".
F.G. Berez datorrena, era batera edo bestera gaztetan hasitakoa izango da. Orain plazara irtetzea beste gauza bat da. Ni mendian artzai gisa aritzen nintzen. Berez bertsolaria denari nahiz berak ez ondo kantatu, tankera laister antzematen zaio. Gero entzutearen poderioz, buruan gordetzen genituen bertsoak, batipat onak zirenak.
P.I. Bertso ona behar du izan hor buruan gordetzeko eta ez da sekula ahazten. Bertso papera eta holakoetan aukera izugarria izaten zen. Ordiziko ferian bazen bat bizkaitarra, beso motza, izugarrizko bertso sorta ekartzen zuena. Kantore oso ona! Bertsoak kantatzen zituen eta saldu gero. Beti erosten genion papera. Bestea ere bazen, Bernardo Txirristaka, begi bakarra, harek berak jartzen zituen bertsoak, erdaraz eta euskaraz nahasian, galtzaundi doinuan...
F.G. Guk ere egin izan ditugu honelakoak, nahiz erdaraz gutxi jakin...
P.I. Batean hasten zen:
Lo menos tengo cien millones hori diru jakinian y los billetes del banco cojo zilarrezko kofrian tengo pueblos enteros Malaga aldian tengo dos mil molinos gau ta egun lanian tengo un gran piano bizkarran gainian porque alli dormia lastozko ohian
F.G. Plaza gutxi egindakoak gara gu, txapelketaren bat, Loiolan eta. ..
P.I. Orain dela urte batzuk, lehentxeago, txapelketa nagusiaren hasieran, hortxe piskat aritua naiz Bizkaian pare bat, Nafarroan eta. ..
F.G. Goierrin gu batere jardun gabeko plazarik ez da izango ordea.
P.I. Afaritan eta asko ere. ..
F.G. Bertsotan aritu hehar duenak beharrezkoa du astean pare batetan edo aritzea. Lizaso zaharrak esan ohi du erdoildu egiten dela makineria bestela.
P.I. Tabernatik plazara asko aldatzen da, eta plazan hasi behar duenak han entsegatu behar du, astean saio bat eginez gero hobe, eta bi eginez gero gaizki ez.
F.G. Fernando sariarekin hasi ginenean astean saio bat egiten genuen eta bentaja ikaragarria izaten zen hura. Bertsolari onarekin egun batean arituz gero hurrengo egunean gauzak errazago etortzea edo nabaritu izan diot nere buruari.
P.I. Artean errota martxan edo...
F.G. Bertsolari onarekin aritzea hobe, hari beti hartzen zaio eta zerbait. Bertsolari zahar batek esaten zuen: ``Bertsolari onekin jarduten naiz eta pozik baina beste erdiko-erdikoekin lan txarra jartzen zait". Bertsolariak bere arrastoa egiten du nonbait...
P.I. Uztapidek ere esaten zuen bestalde herrietan izaten diren sasi-bertsolari horiekin jardun egin behar zela edukitzen zituztela hitz batzuk beste inork erabiltzen ez zituztenak, beti zerbait ikasten zaiela...
F.G. Uztapidek zuen sasoiarekin edozeinekin arituko zen ondo.
Gu ere zeozer esaten arituak izango gara... Gorriak ikusitakoak gara gu ere, Mendizabal gaztea hasi berria zenean, bazkaritan ginela, atrako bat medio eraman gintuzten, eta badakizu, horiek egurra eman egiten dute.
F.G. Garai bat izan zen bertsoak kantatzera joan eta beti nortasun agiria eskatzen zutena.
P.I. Franco bizi zen artean ez zen berriketarik, badakizu, beldur piskat pasatakoak gara gu.
P.I. Kantatu ere izugarri egiten da orain, egun berean bi plazatan eta gai beretsuak igoal, askotan gogo gutxiz aritzen dira. Bertso txarrak kantatzea horrek ekar dezake. Neronei ere gertatu izan zait, pasatako gaiak behin eta bitan kantatu beharra. eta sakondutakoak gehiago sakontzen lan zaila izaten da. Gai bat askotan ibiltzea ez da ona bertsolariarentzat.
F.G. Gauza berriak ateratzeko gaiak kanbiatzea beharrezkoa da.
P.I. Orain, egunero, periodikoa leitua egon behar badaezpada ere. Lehen garai batean holakorik gabe ibiliko ziren baina...
F.G. Horregatik esaten dut batere bertsotan egin behar duenak jakinduria izatera behartuta dagoela. Ni horretara nago, bere denbora hartu behar da, ez dago beste bueltarik.
P.I. Hor Amurizak esan duen bezala, jendea zahartu egin da. Berak dioen moduan lan egitea zaila da oso ordea.
F.G. Bera bezalakoentzat eta...
P.I. Neretzako hera punta-puntakoa da, kategori ikaragarria du.
F.G.Hoberenetakoa da.
P.I. Bertsolari bezala gehiago ere badaude, Lizaso bera bertsolari ikaragarria da, Lopetegi, eta honela esaten hasiz gero luza daiteke lista.
P.I. Artzantza zer moduzkoa da, hori ez dut probatu?
F.G. Ona seguru asko, bere gisa bertsoak pentsatzeko. Xalbador zena landuko zen artzantzan aritzen zela.
P.l. Gero ere nabarmentzen zitzaion bakarrik gehingo landu zela.
F.G. Lagunekin ona zen, baina bakarkaka askoz ere hobea. Zepai zena berriz lagunekin hobea zen.
P.I. Gu ere hitzetik hortzera binaka jarrita egiten ditugu saio mardulenak.
F.G. Neretzat horixe da bertso saio hoberena, binaka.
P.I. Kantatzeko ere bai.
F.G. Entzuteko ere hoberena.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Mikel Garcia Idiakez
#2
#3
Danele Sarriugarte Mochales
#4
#5
Euskal Irratiak
#6
Jenofa Berhokoirigoin
Azkenak
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Gaindegiaren 20 urteko argazkia
Euskal Herriak biztanlerian, energian eta pobrezian gora egin du, CO2 isurketetan eta elikagaien kontsumoan behera
Hogei urte bete ditu Gaindegiak, Euskal Herriaren garapen sozial eta ekonomiko iraunkorrerako Behategiak. Horren harira, denbora horretan Euskal Herriak esparru horietan izan duen garapenaren berri ematen duen azterketa aurkeztu dute, eta datuok Europar Batasunekoekin konparatu... [+]
2024-11-29
Irutxuloko Hitza
Donostiako musika teknikari ezagun bat salatu dute hainbat emakumek, sexu jazarpenagatik
Atzo hasi ziren zabaltzen Iñaki Castro musika teknikariaren kontrako salaketak '@denuncias_euskalherria' kontuan, eta dagoeneko dozenatik gora emakumeren testigantzak bildu dira.
Komunikazio libreago baterantz
Azaroaren 21ean Errenteriako Torrekuan eta Badalaben egon nintzen "Komunikazio libreago baterantz trantsizioan" izeneko jardunaldian.
2024-11-29
Euskal Irratiak
Eguberriko merkatu solidario, etiko eta euskaltzale bat Baionan
Lau egunez idekia izanen den merkatu bat antolatzen du Plazara kooperatibak euskararen aldeko beste hamar bat eragilerekin –horien artean ARGIA–.
2024-11-28
Leire Ibar
Tolosan Ertzaintzak pilotakadaz zauritu zuen gaztearen kasua artxibatu dute, biktimak deklaratu aurretik
Epaileari nahikoa izan zaio azaroaren 27an Ertzaintzak egindako deklarazioa kasua artxibatzeko. Erabakiaren aurrean helegitea aurkeztuko duela adierazi du Xuhar Plataformak. “Xuharrek ez du begia galdu, Ertzainak begia galduarazi dio”, salatu du mugimenduak.
2024-11-28
Julene Flamarique
Bi presa kendu dituztenetik, izokina Bidasoatik Baztanera heltzen hasi da
Hobekuntza horiekin izokinak eta beste espezie migratzaile batzuek erruteko eremu optimoak lortzea eta bizirik irauteko aukerak handitzea espero da. Europako funtsekin finantzatutako jarduera da, Life Kanturibai proiektuaren baitakoa.
2024-11-28
Leire Ibar
Jasotako isun bakoitzeko helegiteak aurkeztu dizkio Ernaik Eusko Jaurlaritzari, guztira 133
Epaiketa prozesua abiatu du ostegun honetan gazte antolakundeak. 2023an egindako bi ekimenen ondorioz 290.500 euroko zigor ekonomikoa jarri dio Eusko Jaurlaritzak. Ekonomikoki "ito eta desagerrarazteko" mekanismoa dela salatu du Ernaik.
2024-11-28
Jenofa Berhokoirigoin
94 urteko emakume bat hil dute Gasteizko IMQ Igurko zahar-etxean, eta gizon bat atxilotu
Adinekoen egoitzako egoiliarra da asteazken gauean hildako emakumea. Larriki kolpaturikoa ospitalera eraman zuten, baina bertan hil zen emakumea. Bertako egoiliarra den 68 urteko gizon bat atxilotu dute, indarkeria matxista leporaturik.
2024-11-28
Leire Ibar
Nabarmen igo da antsiolitikoen eta depresioaren aurkako botiken kontsumoa gazteen artean
Hego Euskal Herriko gazteen osasun mentalaren egoera “kezkagarria” da, Gurea Geroa atari digitalak egindako txosten batek agerian utzi duenez. Inkestaren arabera, gazteen erdiek ondoez emozionala pairatzen dute, eta hamarretik seik pentsamendu suizidak izan dituzte... [+]
2024-11-28
Urko Apaolaza Avila
“Petronorrek eraldaketa hitza darabil, baina enplegu suntsiketa besterik ez dugu ikusten”
Petronorreko langileek borrokarako eguna izan dute osteguna. Enpresa batzordeak deituta, lanuztea egin dute eta Barakaldoko BECen elkarretaratu dira, konpainia urteko batzarra egiten ari zen tokian. Salatu dute diru publikoa jaso arren "enplegua suntsitu" besterik ez... [+]
2024-11-28
Julene Flamarique
‘Feminizketak’ seriea eta ‘Ikusgela’ proiektua: aurtengo Rikardo Arregi Kazetaritza sarien irabazleak
Asteazkenean banatu dituzte Rikardo Arregi sariak, Andoainen. Kazetaritza Saria Berria-n argitaratutako Feminizketak elkarrizketa sortak jaso du, eta Komunikazio Saria Euskal Wikilarien Kultura Elkartearen Ikusgela proiektuak. Ohorezko mugarria Ana Galarraga Aiestarani eman dio... [+]
Munstro aplikazioak izaki beldurgarriak batzera eramango gaitu puzzle joko frenetikoan
Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.
2024-11-28
Zigor Olabarria Oleaga
Jakes Bortairu eta Dominika Dagerre militanteak atxilotu dituzte Baionan goizaldean, eta eguerdian askatu
Urtarrilean salmenta espekulatibo bat salatzeko ekintza egin zuen Arberoa Lurra eta Etxebizitza kolektiboak, eta horrekin lotuta egon daitezke atxiloketak. Goizeko seiak aldera atxilotu dituzte, "atea kasik hautsiz eta esku-burdinak segidan ezarriz", Ostia sareak... [+]
2024-11-28
Jon Torner Zabala
Gehiago Gara jaia egingo dute Antzuolan, hil diren haurrak “bizipozetik” gogoratzeko
2024-11-28
Jenofa Berhokoirigoin
Frantziak “immunitatea” aitortu dio Netanyahuri, Libanoko su-etenaren truk
Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk "immunitatea", hau da, babes politikoa duela adierazi du Frantziako Kanpoko Aferen ministroak. Israelgo Haaretz eta Maariv komunikabideek jakitera eman dute Libanorekin adosturiko su-etenaren baldintzen artean zuela... [+]
Eguneraketa berriak daude