Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

larunbata 2024ko azaroaren 30ean

Bidaiarik luzeena

2021eko uztailaren 23an

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Martin Ugalde idazleari elkarrizketa.

Martin Ugalderen nobela berria: "Itzulera baten historia"
Bidaiarik luzeena
Martin Ugalde idazle oparoaren estraineko euskal nobela kaleratzeko prest dute jadanik Elkar-ekoek. Okasio honetarako hogeitabost urtetan bizi izan zuen exilioa hartu du gaitzat, gurasoen hitzetatik soilik Euskal Herria ezagutu eta Venezuelatik bueltan datorren hamar urteko neskatxa baten gertaeretan funtsatu duela kontakizuna.
"Zumaian gela bat eman ziguten lo egiteko. Hurrengo egunean dendora izan zen jarraitzeko. Mundakan bi hilabete egon eta zas!"
exilioa, present beti. Gogoetak burrunban datozkio Martin Ugalderi, ahazten ez den arrangura hori, burmuinean korapiloa, eteten ez den irudia...
"Venezuelan erdal liburuak egin nituen asko, oso gordinak, exilioko jendearen kasu gogorrak gehienak. Zergatih ez nituen euskaraz egin atzerriko gauza gogor horiek? Zergatik ez nituen han bizi-bizian ezagutzen nituen kontuak, nere lagunenak, exiliokoak, nola izan ziren kontatu? Horren ordez kanpokoak hartu nituen beti. Euskaraz ez nuen ardurarik izan honelako gauzak, tristeak eta gogorrak, esateko. Nahigabe jo nuen beste hizkuntza batera, landuago eta errezago zena neretzat. Orain konturatzen naiz euskaraz euskal arazoak bakarrik egin behar ditudala. Hona etorri naizenean euskaraz egin ditut euskal arazoak".
Euskadi ezezagunera itzulia
Kanpora begira jartzen ditut begiak. Hondarribiko itsas-adarraren baretasuna oinpean ikusten dudala Martin Ugalderen hitzak itsasoaz bestaldera naramate, Venezuelara. Bere azken nobela, "Itzulera baten historia", oraindik orain Elkar-en labeetan aurkitzen dena, euskaraz idazten duen lehena, hastera doa:
"Orain dela bi urte Iruñeako Ateneo Saria irabazi nuen, exiliatuen ipuin batez, tankera honetan idazten nuen aurrenekoa bera. Halaxe, saria jasotzera joan eta bazkal ostean geundela esan zidan batek: zergatik ez duzu exilioari buruz nobela idazten? Momentu horretan etorri zitzaidan, eta lehengo kapitulua osatzen du liburu honetan ipuin hark, hasiera da".
Rosa Chacón, Venezuelara joandako exiliatuei herriratzen lagundu zien neskame zahar eta andre sakonaren errealitatea isladatzen du liburuaren lehen ipuin-kapitulu honek, garai bateko militarren golpe sasoiak gogoratuz hainbat euskaldunek hezur-mamitan bizitako gertaera garratzen inguruan tajuturik dagoena.
"Batek asmatzen ditu gauza asko batez ere gertatzen direnak. Neskame hori esaterako egitazkoa da, eta nobelan babesten duen familia horretako gizona ere bai. Pertsonaiak kohesio bat izan dezan hau da biderik errazena. Benetako pertsonai asko daude hor sartuak. Beraiek ez dira konturatzen, e! Sortze lanetan sortu baino gehiago gauzak aldatu egiten dira, idazleari komeni zaion modura, eta hor sentitzen naiz askatasunarekin. Beti ere etikaz jokatuz noski ze nik ere gauzak gogortasunez idazten baditut ere etikaz".
Lehen egunak beraz, Euskal Herriko estanpa buruan eta eremu ezezagun bati aurre egin behar horretan kokatzen du Martin Ugaldek Santurtziko euskaldun familia bat, zeinaren baitan gauzatuko duen kontakizun osoa.
"Zer gauza dira exiliatu baten buruan errepikatzen direnak hango bizimoduan? Hara doana ez da sekula konforme, beti pentsatzen du egun batzuk izango direla, eta hain urruti izaki hilabete batzu, eta asko jota bi urte. Hori denak. Ilusio horrekin joaten dira. Horrek esan nahi du bat geratzen dela bere herriaren argazki batekin, lagunak, etxea, eliza, tabernak... hor geratzen da, eta argazki hori horitzen joaten da, eta askotan ez datiru gero zer. Gauza faltsua da batek gordetzen duena. Ez da gauza bera gertatzen seme alabekin. Han jaioak dira, edo oso txikitan joan dira. Ailagatzen da momentu bat ez dutela ulertzen gurasoek erakusten dien Euskal Herria, faltsua hori ere. Ondorioz batzuk hangoak egiten dira. Beste batzuk, nobelan bezala, semeak hona bidaltzen dituzte gurasoak han geratzen direla dirua egin bitartean".
Gurasoen asmoei jarraikiz seme-alaba zaharrenak Euskal Herrira itzuliko dira "Itzulera baten Historia" honetako segidako pasartean, alabak hartzen duela aurrerantzean gertaeren haria Hari tristea, mingarria. Normalean exilioa tratatu izan den heroikotasun horretatik urruntzen bait da gure protagonista gaztea, hamar-hamaika urtetako neskatxa gaztea –Martin Ugaldek bere semea hona ekarri zuen adinekoa–, Venezuelako giroa, kultura, hizkuntza. jendea ezagutzen hasten den momentuan erabat harrotza zaion beste eremu batetara joan etorrian.
"Berriro bidaltzen dituzte ez dakiten toki batetara. Izugarria da! Familiakoen arteto liskarrak ezagutuko dituzte: aitaren aldeko familia batetik, amaren aldekoa bestetik, frankista bata, abertzalea bestea. Familia guztia munduan zehar zatituta dagoela ezagutuko du gure protagonistak izebak erakusten dizkion fotoak medio. Bestaldera pasako da osaba bat ezagutzera, han beste lehengusu batzuk, haiek frantsesez hitzegiten dute..." haurra hor doa, ulertzen ez duen gauza askoren zurrunbiloan, mundu nahaspilduan. "Hau zer da!" batez adierazten du bere ezinegona gure neskatxak halako batean: "Lehen Eusko Etxean Gora eta Gora Euskadi, Venezuelako eskolan Viva el Bravo Pueblo, Frantzian Marsellesa...",
eta hementxe justu egiten du alto gure Martinek. Ez digu gehiago kontatu nahi nobela,
"ez dut gehiago esango familia horren buelta ze bestela dena galduko du eta argitaratzen denean. Mundu izugarria da, tristea. Batzutan gauzak konpontzen dira:, baina bestetan ezin dira konpondu, ezin dira konpondu! Espero ez diren gauzak ere gertatzen dira: gurasoak azkenez bueltatzen dira... baina isil nadin!".
Ipuinez osatutako nobela
Botza altxatzen du:
"Nik pasa ditut ederrak bai!",
nobelako itzuleraren pare-pareko hainbat istorio bere buruan kolpatzen direla. Orrialdetxo hauetan baino bere historia handia idazten denerako gordetzea nahiago dituenak. Jarrai dezagun liburuarekin beraz.
"Kapitulu bakoitza ipuinak direla iruditzen zait. Hobe dela uste dut, kapitulu osoak, beren dinamika dutenak, eta gero lotura onak, nik hori oso ondo begiratzen dut. Hurrengo nobela ez dut honela idatziko hala ere. Hau lehengoa izan bait da. Buruan daukadan bestea ez da kronologikoa izango, nobela bizia egin nahi nuke, ipuinetan egiten dudan bezala, mugimenduaz, euskara biziaz, esaldi laburrez baliatuz, oraingoan ere honelaxe egin dut".
Hara hemen horren esplikazioa:
"Neri gramatika ez zait sekulan gustatu. Hizkuntza jakin behar da, baina puskatzeko! Eta nik puskatu egiten dut. Estiloa ere latinoamerikanoen eragin handikoa dela uste dut. Puntuatzea da klabea: askotan koma batekin ere borrokatu egiten dut, e! Nik dena han ikasi dut, hogeita bost urtez egon naiz eta. Borroka bizian idazten dut, eta eskerrak aingeru guardakoa dudan nere gauzei azken errepasoa emateko. Ez al dakizu zein den? Xalbador Garmendia".
Itsas-adar bare-barea begi aurrean. Luzez agurtu dugu Martin Ugalde. Aszensorean sartu eta "agur" batez bagoazela besoa luzatu digu: "Etor zaitezte, etor zaitezte! Aitaren kuadroa erakutsi behar dizuet". Etxean sartu gara berriro...
J.J. Petrikorena
Martin Ugaldek ez du exilioaren alde heroikoa kontatu nahi izan, alde tristea baino.
"Orain konturatzen naiz euskaraz euskal arazoak bakarrik idatzi behar ditudala".
44-46

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakUGALDE2
PertsonaiazUGALDE2
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Donostiako musika teknikari ezagun bat salatu dute hainbat emakumek, sexu jazarpenagatik

Irutxuloko Hitza

Tuterako alkateak aurrekontuak aurkeztu ditu talde neonazi baten abestiarekin

Xabier Letona Biteri

“Konplexutasuna agertzeko lekua da literatura, ez lezioak ematekoa”

Danele Sarriugarte Mochales

Zuekin nahi dut

Uxue Apaolaza Larrea

EAJ, PSE eta PPk mendietako gurutze katolikoak babestu nahi dituzte “euskal kultura eta ohituren parte” direlako

Axier Lopez

“Hezkuntzak izan behar du patxadatsua eta geldoa”

Mikel Garcia Idiakez

Azkenak

2024-11-30 | ARGIA

2025ean “larrialdi linguistikotik indarraldirako bideari ekiteko beharra” aldarrikatu du Kontseiluak

Euskalgintzaren Kontseiluak Larrialditik indarraldira adierazpena plazaratu du Euskararen Egunaren atarian. 2025a euskararen normalizazio eta biziberritze prozesua “noranzko egokian jartzeko urtea” izango dela adierazi du. Bide horretan, lehen eginkizuntzat jo dute... [+]

2024-11-30 | Sugoi Etxarri | Intza Gurrutxaga Loidi

Zergatik Durangora joan abenduaren 7an?

Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]

2024-11-30 | Basilika

Klub Kutun #08: Garrasika

MULTIMEDIA - Basilika

2024-11-29 | Xabier Letona Biteri

Iruñerriko hondakinak bilduko dituen Imarkoaineko gunea %33 garestitu da

Iruñerriko Mankomunitateak Imarkoaineko Hondakin Zentroaren proiektuaren aldaketa onartu zuen ostegun honetan eta, horren arabera, azpiegitura 2026ko urtarrilaren 21ean hasiko da lanean.

2024-11-29 | Mikel Serrato

Aramaixo dantzan

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-11-29 | Xabier Letona Biteri

Tuterako alkateak aurrekontuak aurkeztu ditu talde neonazi baten abestiarekin

Estirpe Imperial da talde neonazia, besteak beste ezagun egin dena erabiltzen dituen letra faxista eta arrazistengatik.

2024-11-29 | Jon Torner Zabala

Zorroztasun historikoaren izenean: dragoiak bai, bikingo beltzaranak ez

2024-11-29 | Axier Lopez

EAJ, PSE eta PPk mendietako gurutze katolikoak babestu nahi dituzte “euskal kultura eta ohituren parte” direlako

Gipuzkoako Batzar Nagusietako Kultura Batzordeak, EAJ, PSE eta PPren aldeko botoekin, azaroaren 22ko bilkuran erabaki du Eusko Jaurlaritzari eskatzea azter ditzala “euskal kulturan hain esanguratsuak diren” gurutzeak eta haien inguruko “ohiturak”... [+]

2024-11-29 | Beranduegi

5x06: Nire semearen aita Benito da

MULTIMEDIA - Beranduegi

2024-11-29 | ARGIA

Abenduaren 2an eta 3an ARGIAn jai egingo dugu, Euskararen Egunarekin bat eginda

2024-11-29 | Pikara Magazine | Gasteizko BDZ taldea

Boikota Israelgo datilei (eta datil horiek saltzen dituzten supermerkatuei)

Israelek gosea erabiltzen du palestinarren aurkako gerra-arma gisa, eta nekazaritza-produktuak mundu osoan merkaturatzen ditu.<

2024-11-29 | Gedar

Etxebizitzarako eskubide unibertsala aldarrikatu dute Iruñean

Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Harituk antolatuta, manifestazio bat izan zen ostegun arratsaldean Iruñeko Alde Zaharrean. "Etxebizitzaren negozioaren aurrean, eta hura sustatzen duten politikarien aurrean, etxebizitza eskubide unibertsalaren benetako defentsa... [+]

2024-11-29 | Estitxu Eizagirre

EH Bizirik sarearen manifestazioa martxoaren 22an Gasteizen

“Indarrak batuta soilik lortuko dugu makroproiektuen oldarraldi hau gelditzea”

EH Bizirik sarea makroproiektuen aurkako plataformen elkargunea da eta martxoaren 22an manifestazio nazionala deitu du Gasteizen: "Lekuko borrokez gain, esparru zabalagoan lan egitea ezinbestekoa dela jakitun, manifestazio honek sare osoari eragiten dien puntuak izango ditu... [+]

2024-11-29 | Xabier Letona Biteri

Gaindegiaren 20 urteko argazkia

Euskal Herriak biztanlerian, energian eta pobrezian gora egin du, CO2 isurketetan eta elikagaien kontsumoan behera

Hogei urte bete ditu Gaindegiak, Euskal Herriaren garapen sozial eta ekonomiko iraunkorrerako Behategiak. Horren harira, denbora horretan Euskal Herriak esparru horietan izan duen garapenaren berri ematen duen azterketa aurkeztu dute, eta datuok Europar Batasunekoekin konparatu... [+]

2024-11-29 | Mikel Iturria | Eibar .org

Komunikazio libreago baterantz

Azaroaren 21ean Errenteriako Torrekuan eta Badalaben egon nintzen "Komunikazio libreago baterantz trantsizioan" izeneko jardunaldian.

Eguneraketa berriak daude