«EEBBek irabaz dezakete, baina bere amaieraren hasiera daiteke»

Francisco aldecoari elkarrizketa

FRANCISCO ALDECOA
«EEBBek irabaz dezakete, baina bere amaieraren hasiera daiteke»
Madrildarra bada ere jaiotzez, bere sendia arras ezaguna da Algorta inguruan, eta bera ere bertan bizi izan zen hamazortzi urte arte. Ondoren Madrila abiatu ikastera eta bertan igaro ditu hogei urte, duela hiru urte Algortara itzuli zen arte. Euskal herritartzat zuen bere burua eta Euskal Herrian bizitzeko gogoa baita ere. Bere espezialitateari heldu eta egun nazioartekoak dakarkigun zenbait arazo eta fenomenotan murgildu gara.
ARGIA. Ezinbestekoa zaigu abuztuaren hasieratik mundua dantzan jarri duen arazoari, Persiar Golkoko arazoari eskusartzea. Aipatu izan duzu Estatu Eatnen partehartrea petrolioaren prezioa mantentzeto besterik ez dela. Nahikoa al da aipatutako arrazoia arazoa ulertzeko?
FRANCISCO ALDECOA. Ez noski. Nik uste 1985etik 1989ra nazioarteko sistemak funtsezko eraldakuntzak jasan dituela. Nazioarteko orden berri batean sartu gara. 1 987aren bukaeran arma estrategikoez sinatutako akordioaren data edo 1989ko azaroan Berlingo Harresiarena izan daitezke 1945etik l985a arte iraun izan duen Gerra Hotzaren amaiera datak. Baina batez ere superpotentzien aroaren amaiera da eta orain beste potentzia handi batzuek ere badute zeresanik, Europa–eta ez Alemania bakarrik–etaJaponen modukoak adibidez. Lehen mundua bi zatitan banatzen zen, eta faktore estrategikoak zirela eta bi estatu erraldoiak zati bakoitzean gertatutako guztiaz erabakitzen zuten. Gaur egun ez, eta gainera beste faktore batzuk agintzen dute, ekonomikoak, ekologikoak... Hori bai, segun eta nazioarteko pentsamenduaren ze teoria erabili emaitza desberdinak izango ditugu. Geure ikuspuntutik, Teoria Internazionalaren ikuspuntutik alegia, gertatzen ari diren aldaketa guztiak prozesu beraren emaitza dira; irakiar krisiak badirudi ez duela lekurik prozesu horretan, baina badu, finean gatazka hori Ipar-Hegoaren arteko harremanetik sortutako gatazka dela deritzot eta.
ARGIA une honetan EEBBak Golkoan petrolioagatik daude batezere, ez?
F.ALDECOA. Bai, hori argi dago. Eta are zehatzago, helburua ez da Kuwait berreskuratzea edo Irakek Kuwait utz dezan–hemen esaten den bezala–, helburua petrolioaren horoikuntza zihurtatu eta bere prezioa mantentzea da. Lehengaiek sorterazitako gatazka da, Ipar-Hegoaren arteko gatazkaren oinarrietariko bat. Eta noski Kuwait berreskuratu nahi dutela, baina horrek baliozkoa izango zaie aipaturiko helburua bermatzen duen heinean.
Madrilen jaioa - Berrogeitabat urte. Neguriko sendi batekoa. Zientzia politikoetako Doktorea eta ekonomista Nazioarteko Harremanen Katedratikoa UPV/EHUn UPV-EHU ko Ordenakuntza Akademikoaren Erretoreordea . Ehun argitalpenetik gora idatzirik. «Tiempo de Paz» nazioarteko aldizkariko zuzendaria. Bidaiatzea du gustokoenetarikoa.
Nazioarteko Zuzenbidea bost axola zaie eta hau eta beren lehenengo helburua kontrajartzen badira, helburua da beti lehena haientzat. Mendebalde eta Ekialdearen arteko arazoa konpondu da baina oraindik nazioarteko harremanak konpontzeke duen arazorik larriena hor da, Ipar-Hegoaren arteko desoreka larria alegia. Izugarri dramatikoak diren egoerak eraginda Venezuela, Peru eta abarretan populazioa kalera ateratzen ari da jatekoagatik. Mendebaldeak Hegoarekiko daraman politika mendebaldeak berak zabaltzen dituen baloreekin kontrajarria dago. Ipar-Hegoaren arteko harremanak aldatzen ez diren bitartean ez da posible demokraziarik Hegoan
ARGIA. Eta nondik edo nola etorri behar dute aldaketa horren lehendabiziko urratsak?
F.ALDECOA. Nazioarteko orden berri batetik. Apurka erlazio berri batzu sortuz Hego eta Iparraren artean. Eta Irakekoa norabide horretan eman beharreko pausu bat besterik ez da. Emandako erantzuna desproportzionatua iruditzen zait gaur eguago nazioarteko sistemaren egiteko moduak zalantzan jartzen dituelako. Zer esanik ez Irakek buruturiko inbasioa Nazioarteko Zuzenbidearen aurkakoa dela baina azken hamarkadan horrelakoren batzu burutu dituzte EEBBek eta ez da ezer gertatu, horra hor Panama –modu berberean gaitsezteko inbasioa–edo Nicaraguakoa, non EEBBek La Hayako Nazioarteko Epaimahaiaren gaitsezpena jaso zuten, eta abar.
ARGIA. Egungoa ikasirik ez dirudi, bada, Mendebaldea edo Lehen Mundua deitzen den hori oso prest dagoenik aldaketarako, ez?
F. ALDECOA. Bai, nik uste dut baietz. Ez dago oso jarrera ona EEBBetako gaur egungo gobernuari dagokionean, baina horrek ez du esan nahi hurrengo gobernuek ere berdin egingo dutenik. Eta Irakeko kasuan ikusi ez bada ere, Europako jarrera oso desberdina dela uste dut. EEBBn harremanak laguntza jaso behar duen estatuaren portaeraren arabera egiten dira, baldintza politikoek izugarrizko zama dute. Europak EEEren (Europako Elkarte Ekonomikoa) bidez bideratzen ditu harreman horiek eta hamabi estatuk akordio bat sinatzen dute hirurogitamar estatu laguntzeko, askoren artean egindakoa da eta ez bakarrik besteen portaera politiko zehatzak gustokoak direnean.
ARGIA- Eta zeintzuk izan behar dute eraldakuntza horren hasieraren sujetoak?
F.ALDECOA. Herrialdeak eta gizarteak, noski; eta nire ustez hori ematen ari da. Europa eta EEBBen jarrera desberdina da, bakoitzaren gizarteak desberdinak direlako, Europan erdimailako klaseak eta sektore publikoak ugariak dira, segurantza soziala... EEBBetan klaseen arteko desberdintasunak oso handiak dira, ez dago sektore publikorik... Sasoi baten pentsatu izan da EEBBak eta Europa berdinak zirela eta hori ez da horrela, hemengo eredu politiko- ekonomiko-soziala guztiz desberdina da, ikustea besterik ez alor ekonomikoan ematen den borroka. Gainera Europako ekonomia funtzionatzen hasi denean, EBBetakoa ez funtzionatzen hasi da.
Badira zenbait autore iparamerikar eta progresista hasi direnak esaten EEBBak atzerantza doazela, hots, oraingo mobilizazioarekin adibidez epe motzera zerbait irabaz dezaketela baina epe luzera porrotaren hasiera dela. Urte bete egiten badute han, akabo EEBBak. Nik ere aspaldidanik pentsatzen dut hori. Desproportzio izugarria dago helburu militar eta posibilitate ekonomiko eta politikoen artean, eta horrela jarraituz gero XVI. mendean Espainiari, edo Sobiet Batasunari edo beste potentzia handi batzuei bezala gertatuko zaio. Epe motzera irabaz dezakete ekintza militar zentzugabeko batez, baina hori amaieraren hasiera litzateke. Euren ekonomiak ezin du mantendu horrelako egoerarik denbora luzez.
ARGIA. Hortxe da baita ere palestindarren arazoa. Nahiz eta hau konpondu Palestindar Herriaren arazoa konpondu ezik zonalde bura beti izango da lehertzeko moduan.
F.ALDECOA. Onera baldin badoa, besteen bidea ere berbera izango da, eta aldrebes. Nik uste dut pentsatzen joan behar dugula Irak ez dela Kuwaitetik joango, eta lortu behar dena da irakiar espantsionismoa geldieraztea,.hots ez dezala beste inor inbaditu. Nik uste dut gerra hasiz gero arabiarrek bat egingo dutela eta arabiar gobernuek edo onartu egin beharko dute euren herrien mobilizazioa edo porrotera joango dira. Baina espero dut gerrarik ez gertatzea ze arazoa larritu besterik ez litzateke lortuko.
ARGIA. Badirudi beraz blokeoaren bidea nagusituko dela.
F. ALDECOA. Izatekotan bahikuntzarena. Blokeoarena ez dut poliki begiratu baina hemen egiten ari dena Nazio Batuen Erakundearen erabakiaren interpretazio bat da, besterik ez. Ez dut erabakia irakurri baina uste dut ez duela indarraren erabilera aipatzen baizik eta «neurri proportzionalen erabilera», oso gauza desberdina.
ARGIA. Prentsa asmatzen ari da orduan blokeoarena eta abar?
F. ALDECOA. Asmatzen ez baina bai esajeratzen. Eta zergatik? Estatu Batuek indarra erabili nahi dutelako eta Segurtasun Batzordeak ez. Hemen ez dira atera baina adibidez nazioarteko prentsan Perez de Cuellar bera agertu izan da indarraren erabileraren aurka. Hemen gehienaz ere hizki nimiñotan agertu dira horrelakoak. Benetan uste badugu arazoaren muina Ipar-Hegoa gatazka dela tiroekin ez dugu ezer konpontzen, joan gaitezen benetan arazoaren muinera.
ARGIA. Irakekoa utzirik goazen berriro ere superpotentzietaraino. Gerra Hotzaren amaierarekin badirudi kkBBak geratu direla indartsu eta benetaho superpotentzia bakarra.
F.ALDECOA. Ez, ez. Ez dut uste gorantza doanik, aldrebes. Hara joanez gero igarri egiten da hark ez duela funtzionatzen, inoiz baino txiro gehiago daude... Sobiet Batasunean boterearen birmoldatze bat izan da eta horrek arazoak ekarri dizkie, edozein botere birmoldatzeak ekartzen duena, baina perestroikari esker hanka onez sartuko dira XXI. mendean eta EEBBek oraindik euren perestroika egin behar dute, eraldakuntza sakonaren beharra dute. Gainera Sobiet Batasunean aldaketak etorri badira ez da izan barne arazoengatik baizik eta nazioarteko orden berriagatik, Orden horren arabera nazioarteko aktoreek jarrera desberdina erakutsi behar dute, eta Sobiet Batasuna hasi da horretan dagoeneko eta arazoa da EEBBak oraindik ez direla hasi.
ARGIA. Nazionalismoek Sobiet Batasuna porrotera eramango ei dute.
F.ALDECOA. Edo aldrebes, arazo historiko eta latz hori aurrera eramaten eta nazionalismoek duten barne indarra barneratzen asmatzen badu sekulako indarra hartu dezake. Onartuz gero, eta nazionalismoek nahi izanez gero integratzen badira, oso indartsu atera daiteke.
ARGIA. Eta nazionalismo horiek integrazio hori nahi ez badute?
F.ALDECOA. Ba konpondu beharko dute modu baketsu eta ondo erarnandako negoziazio batzuen bidez, armak erabili barik, orain arte nagusiki egin duen bezala.
Xabier Letona

"Euskal herritarra sentitzen naiz eta Euskal Herriarekin kontaktua galdua neukan. Horregatik etorri naiz berriro".
Irakiar krisiari emandako erantzuna desproportzionatua iruditzen zaio Aldecoari.
24-28

GaiezPolitikaNazioarteaBesteak
PertsonaiazALDEKOA3
EgileezLETONA1Politika