Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

asteazkena 2025eko urtarrilaren 29an

"Borroka armatua egotea guztion erantzunkizuna da"

2021eko uztailaren 28an

Ximun Haranekin elkarrizketan.

Ximun Haran, Ipar Buru Batzarreko kide
"Borroka armatua egotea guztion erantzunkizuna da"
Ximun Haran berriki eratu den PNVko Ipar Buru Batzarreko kide da eta Iparraldeko bizitza politikoan aspaldidanik diharduena.`Enbata aldizkariaren fundatzaileetariko bat eta bere garaian frantses Estatuko pilota txapelduna. Gaur egun `Ager aldizkari eta mugimenduaren partaide izanik, Iparraldeko bizitza politikoa ongi ezagutzen duen gizona dugu.
ARGIA.–Azken hogei urteotako Iparraldeko bizitza eta egungo bilakaeraren jabe ere bazara...
Xirnun Haran.–Beste asko bezala ahal nuena egiten aritu naiz, baina sentimendu eta amorru askoz. Euskal arazoari buruzko lan hau ez da mugimendu politikoen eskutik etorri, ideologiaren eskutik. Ni gaztetan pelotan aritzen nintzen eta honen bitartez jaso nuen euskal kultura galtzen ari zenaren sentimendua. Lehen beste garai bat zen, pelota partiduaren ondoren bazkaria egiten zen eta amaieran abestu egiten genuen. Zuberoan pelotara jolasten nuenean jendeak izugarrizko kantak abesten zituen, sarritan bakar batek zekizkien abestiak. Ni ez nintzen ez militante ez abertzale, baina abesti haiek jaso eta diskoak ateratzeko ideia izan nuen. Magnetofoiaren lehen uneak ziren, Stutgartetik kontrabandoz ekarri nuen aparailu batekin. Laupabost disko egin nituen, partiduen ondoren herriko jendearekin geratzen nintzen abestiak jasotzeko eta mikrofonoaren aurrean abestu nahi izaten ez bazuten, zertxobait eran eta gero lortzen nuen. Egungo abeslari askok, Mikel Laboak, Benito Lertxundik..., abesti haiek hartu dituzte. Dendariek ez zituzten saldu nahi izaten eta ehundaka saltzen nituen nik, Hendaiako farmazian.
A.–Zu frantses Estatuko pelota txapeldun izan zara. Garrantzi handikoa da kirol hau zuretzat.
X.H.–Bai. Niretzat ulertezina da abertzaleak pelotaz ez intersatzea. Pelota oso barneratu da herrian eta nire abertzale kezkak mundu honen bitartez sortu ziren. Nire partidurik garrantzitsuena Ogetaren aurkakoa izan zen, 45-35 bera uarretik zela. 49-50 irabazi zion. `Ager' aldizkarian atal bat du gu gai honetaz, pelotar eikin batera dagoen testuinguru guztia isladatzeko. Aldizkarian pelotaren etorkizunaz arduratzen gara. Adibidez niretzat Tolosa eta Erretegiren arteko finala oso da grabea. Ospe handieneko txapeleketan, partidu bakarra jokatuz neurtzen dira. Hori ezinezkoa da. Farregarria da partidu bakarrera jokatzea. Sakoneko arazoak daude hor.
A.- `Euskaltzaleen Biltzarra', `Enbata'... ziren garai hartan ezta?
X.H.-`Euskaltzaleen Biltzarra' erakunde ona, lasaia zela ikusi nuen eta hala sartu nintzen ni ere, deseuskalduntze prozesoa geratzeko erakunde ona zela ikusiaz. Baina ekintza politiko bat egiteko unea zela pentsatu nuen, euskal abertzaletasun tradizionalaren propagandarako. Horretarako Telesforo Mouzon ikustera abiatu nintzen, eta berak Michel Labeguerie ikustera joateko esan zidan. Honek, pozez hiru pertsona bebar zirela aipatu eta Aita Lartzabalengana jo genuen. Hirurok sortu genuen `Enbata'aldizkaria. Hirurogeigarren hamarkada honetan lehen euskal errefuxiatua etorri Iparraldera eta haiek berehala `Enbata'ra hurbildu ziren. Aldizkari izatetik mugimendu izatera pasa zen `Enbata'. Momentu honetatik aurrera gure mugimendua errefuxiatuengandik erabat desbideratua izan zen. Abertzaletasunaren inguruan Iparraldean sortzen ari zen guztia ETAren alde erabili zuten. Mugimendua erradikalizatu zen, bi tendentzi sortuz. Batzuk Iparraldeko mugimendua sortu nahi zuten, eskubi aldekoa zen herri txikietako jendea kontutan hartuz eta besteek ez zuten ikusten ezin zela ukabila altza eta eskopetarekin joan. Mugimendua deuseztatu zen baina gero beste pertsona batzuk bereganatu zuten, pentsamendu baten hedaketarako, beti ere ETAren aldekoa. Gu ez ginen sartu bertan. Aldizkarian, sortu berria zen Euskal Gobernua oso gogorki isladatzen zen eta ezinezkoa zen traidore hitza erabili, ez bait zuten Hegoaldeko egoera ezagutzen.
A.–Orduan kaleratu zon `Ager'...
X.H.-1981ean aldizkari baten egitea bururatu genuen. Bere helburua Hegoan gertatzen zena azaltzea zen, Hegoadeko Gobernuaren gauza onak, partiduen gauza onak. Normalki PNVren kolaborazioarekin egin dugu lan, normala den bezala, Gobernuaren gauza onak kaleratzen bait genituen, bere estratejia.
A.–Eta zer da egun 'Ager'?
X.H.–Aldizkaria ekintzen gunea da, baina bere inguruan beste bi egitura sortu ditugu. `Euskal Elkargoa' 1970ean sortu zen, Burgosko Prozesoa zenean. Mundu guztiko komunikabideak ziren Iparraldean eta jendeak edozer erantzuten zien euskal erresistentzi mugimenduari buruz. Kazetariei gauzak argitzeko aldizkari bat atera genuen, Txillardegi, Monzon e.a.ekin. Gerora, eta nire ideia izan zenez, berriz jaso nuen, 'Euskal Elkargoa' berpiztuz. Orain prentsareiko harremanak eta Iparralde eta Hepoalde arteko harremanak zaintzen ditu. Adibidez Euskal Gobernuaren diru laguntzak bideratzen ditugu, aste kulturalak antolatzeko... Baina zerbitzua eskaintzeko arloa besterik ez da. Bestetik egitura profesionala eratu dugu, `Hegoa', Barneko euskaldunek, nekazariek beste aldean zer gertatzen zen ez zuten ezagutzen, ez zuten erlaziorik. Elkarte eratu honek Hegoaldeko beste batekin harremanak gordetzen ditu, `Hirukoitz' elkartearekin. Nekazarien kooperatiba batek zerbaiten beharra badu, guk bideratzen dugu. Nekazari ministrariak, Jose Manuel Goikoetxeak asko laguntzen digu.
A.-'Ager' euskal federazio europa, zalearen alde agertzon da. Zer esan nahi duzue?
X:H.–Aukera politiko bat bada, abertzale batentzako helburua Euskal Herri birbatua da, baina nola lortu da kontua. Batzuk armen bitartez diote, baina nola? Nik ulertzen dut ETAk guda irabaztea pentsatzen duela, baina honetarako gero eta handiago eta garrantzitsuago diren ekintzak burutu behar dira. Baina beti tiroz ari da hiltzen, ez dago eboluziorik. Guretzat, borroka armatuak ezin du aurrera egin eta oraingoz garapen baketsuaren alde ezin diezaguke lagundu, ekonomia altetik... Borroka armaturik ez bada Iparraldeko indar demokratikoa besterik ez da geratzen, baina ehuneko hamarra gara soilik. Nola barneratuko dugu Hegoaldea? Gure ustez Europako erabaki bat izanen da. Nahi edo ez, ez dugu beste aukerarik. Ez da herritarren erabaki bat izango, agintariena baizik. Europa elkartuaren ondoren, beraiek erabakiko dute. Guk, eta zuek berdin, ez zenuten sartu nahi genuen edo ez erabaki. Nolabaiteko autonomia gordetzearren borrokan diharduten errejiorik dagoen begiratuko dute Europako elkartasuna egiten ari direnek. Orduan ehuneko hamarra baino askoz-garrantzitsuago den kopurua dela ikustean, Hegoaldeko laguntzarekin zazpiak bat egiten lagunduko dute. Guk federakuntzaren Europagatik egiten dugu apostu. Baina federakuntza bai Europa mailan baina baita ere Euskal Herri mailan. Muga bat galtzen hasia da, muga geografikoa, baina beste bat dago. Orain ari gara bestea baino askoz garrantzitsuago den beste muga ezagutzen, mentalitatearena. Nahiko ezberdinak gara (bigarren hizkuntzan, bazkaltzeko orduan, kirolean...gu afrantsesatuak eta zuek espainolizatuak.) Bizkaitarrengandik menderatuak izango ote garen aipatzen dute zenbaitzuk hemen.
A.–Nola eta zein epetan emango da barneraketa eta nola ulertu herritarrek ez dutela onespenik emango, agintarien erabaki hutsa izango dela?
X.H.–Estatuek indar eta botere gutxiago izango dute, batipat 1993 ondoren. Une kontretua noiz emango den ez dakit, agian 10 edo hogei urte baina ziur iritsiko dela. Agintariek erabakitzea ez da zilegi, baina ba ote dago beste biderik? Guk zazpi Drobintziak batuko dituen erreilo autonomiko hat egiteko indarra dugu. Iparraldean gu soilik ordezkatzen gaituen instituziorik ez dugu eta hori gertatzen denean, Euskal Gobernuak zuzenean gurekin hitz egin ahal izanen du. Ez dut hau nola egingo den ikusten, ez dugu mediorik. Baina Borroka armatuarekin 50 urte barru, era berean izango ginateke.
A.–Nafarroaren kasuan berdin izango al da?
X.H.–Nik uste Natarroarekin errezago izango dela. Erabaki hau sozialisten esku dago zati haundi batean, ados badira gehiengoa lirateke. Nafarroa ez da Euskal Komunitate Autonomoan sartu, nafarrek nahi izan ez dutelako. Nahi badute sar daitezke. Espainiako konstituzioak aukera hori jasotzen du bere baitan.
A.–Ipar Buru Batzarra Iparraldeko PNV dela esan al daiteke?
X.H.–Bai, bai. Gu eta adibidez Iparraldeko EA sortzearen arteko. ezberdintasuna, beste denak Frantziako Estatuan erregistraturik daudela da, eta gu ez. Guk ez dugu elkarterik osatu, gu PNV gara, Iparaldekoa. Arabako Buru Batzarra Araban lenaren era berean.
A.-70.harnarkadan abertzaleak hainbat taldetan banatu egin ziren Iparraldean eta orain aldiz batasun garaiak direla dirudienean, zuek sortu zarete, nola ulertu hau?
X.H.–Alderdi denak hasiera batean bihotzez sortzen dira baina gero ideologiak sartzen dira. ETA 1963 arte, uste dut, ez zen sozialistatzat aurkezten. Gazteengan ezker konplexua bat dago, jatorrak izateko ezkertiarrak izan behar direla pentsatzen bait dute. Orain aldatua gertatzen da ideologia hau, Ekialdeko herriekin eta Frantzian bertan sozialistekin diren istilu guztiak ikustea besterik ez dago eta. ETAK ideologia marxista barneratu zuen gehienbat eta `Enbata' mugimenduaren barruan gauza bera egin zuten. Baina Iparraldeko lana ahantzi zuten horrekin batera. Gaur egun EAk eta Euskal Batasunak indar gutxi dute Iparraldean eta EMAk du soilik jende kopurua eta egitura, talde serioena da. EA adibidez Aberri Egunetan batasunaren alde agertzen da. Beno, normala da bestela beraiek 30 pertsonekin ezingo luketelako Aberri Egunik eratu. Eusko Alkartasunekoak EMAkoen parasito izanaz soilik iraun dezakete. Gure lana erabat ezberdina da. Ez dugu daukaguna baino hots gehiago sortu nahi. Piskanaka-pixkanaka garatu nahi gara, ez bapatean hauteskundeetan... Alderdien batasuna errespetozko araudi bat onartzen bada izanen da garrantzitsu.
Hegoaldean lehia boterea bereganatzeko da, hemen aldiz ez. Ipar Buru Batzarra sortu badugu, bertako politikaren sinplifikazioa lortzeko izan da. Nik uste bi alderdi geratu beharko liratekeela Iparraltean. Iparraldeko abertzaleon artean ezker aldeko eta erdi aldeko alderdi bana geratuko dira. Eta hauek EMA eta PNV izango dira.
A.–Zergaitik ez duzue Iparretarrak ETA bezain beste kritikatzen?
X.H.–Nik esan dut Hegoaltean gertatzen dena ezin dudala kritikatu eta ezin dut alderdi bat edo ekintza bat kritikatu. Baina orain PNVko kide naizenez, Hegoaldean ETA kondenatu behar badu alderdiak, egiten du. Nik, Iparraldean egin dituzten hutsak besterik ez dizkiet kritikatu, esan bait dut ETAren zereginak abertzaletasunaren loratzea geldierazi duela Iparraldean. Hegoaldean bada alternatibarik; autonomia duen Gobernua. Ez da litzatekeen onena noski, baina badago garatzeko aukerarik.
Iparraldean aldiz gauzak askoz ere latzagoak dira eta gazte batek, bere aberriari, hizkuntzari... eginiko guztiak soegitean, borroka armaturako bidea hartzen badu, adorea duela onartu beharra dago. Ezin dugu kondenatu, baina errefuxatu egiten dugu. Kondenatu epaileek egin behar dute. Gure etxeko jendea da. Eta bide hau aukeratu badute, agian gure erruz ere izan da. Haur bati euskal dantzak irastea ere arriskutsua da, euskal sentimendua barneratu eta egoeraren larritasuna ikustean, auskalo gero zein bide aukeratzen duen eta. Denok dugu horren erantzunkizuna. Abertzale giroan Iparretarrakekoak errefuxatuak direla pentsatzen du poliziak, baina ez da hala. Adibide bezala esan dezaket, egunotan prentsan kaleratu den kasua.- Panpi etxe bat erretzeagatik gartzelan da eta orain epaileek jipoi ekonomiko ederra luzatu diotelarik, eustal abizena duen Pariseko banketxe bateko zuzendari batek hots egin zidan telefonoz. Epaia harrigarria zela adierazi eta Panpi ekonomikoki laguntzeko zerbait egin beharra zegoela esan zidan.
A.–Beraz, zein da zure ustez Iparraldeko etorkizuna, Departamendu Erregioa lortzea bidea litzateke?
X.H.–Hemen edo iraultza egiten da edo Iparraldea instituzionalizatzen da, eta garbi dago iraultzak porrot egin duela. Departamendu Erregioa eskatzeko auzian, kontutan izan behar da alderdi nagusiak ez luketela nahiko, abertzaletasuna garatuko litzatekeelako. Mitterrandek ere 1981ko hauteskundeetan eskaera honen alde ekingo zuela zioen, baina gero ez zeun agindua bete. Eskaera hau programetan jartzea erreza da, lortzea da zaila eta hori da egin behar dena.
B. ARTOLA

"Europaren euskal federazio baten alde dihardugu."
Ximun Haran 'Ager' aldizkariko lankide da.
Borroka armatuaren bidea artu dutenek adore omen dutela dio Ximun Haranek.
8-11

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakEAJ
GaiezKomunikabidPrentsaAldizkariakAger
PertsonaiazHARAN1
EgileezARTOLA3Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Lanbide Heziketako praktikak arazo-iturri izaten ari dira

Mikel Garcia Idiakez

Eskola kirola vs klubak eztabaida, pil-pilean

Mikel Garcia Idiakez

Deepseek AA txinatar harrigarria (eta bikaina euskaraz)

Sustatu

Ikasleen gurasoez kokoteraino dauden irakasleak (eta alderantziz)

Mikel Garcia

Efemeridea: Jose Maria Quesada hil zen, errepresio frankistaren ondorioz hildako lehen etakidea

ARGIA

Azkenak

2025-01-29 | Euskalerria irratia | Pello Argiñarena

Martintxo Etxauri: “Sare toxikoen aurrean Mastodon dugu alternatiba”

Mastodon, gizarte sarea eta mikroblogintza zerbitzua da. Eugen Rochko alemaniarrak sortu zuen 2016. urtean. Software librean oinarritzen da. Azkenaldian, norbanako eta erakunde frankok bertan saretzea erabaki dute. Elkarren artean komunikatzen diren egitura independeteez... [+]

2025-01-29 | Mikel Garcia Idiakez

Eskola kirola vs klubak eztabaida, pil-pilean

Kirol klub batean aritu nahi duen haurrak ez duela zertan Eskola Kirola egin dioen epaiari helegitea jarriko dio orain Gipuzkoako Diputazioak. Umeak nahi duen kirola aukeratzeko askatasuna batetik, helburu hezitzaile eta integratzaileak bultzatzen dituen eredua bestetik,... [+]

2025-01-29 | Sustatu

Deepseek AA txinatar harrigarria (eta bikaina euskaraz)

Albiste bihurtu da Deepseek adimen artifizialeko sistema txinatarra azken egunetan. Zabaldu denez, eredua askoz merkeagoa da garapenean eta kontsumoan, baina Claude edo ChatGPT iritsi diren mailara jauzi bat egin du. Gainera, lizentzia libre eta doakoaz banatu dute... [+]

2025-01-29 | Urko Apaolaza Avila

Guardianek labea itzaltzea agindu du teknikariak iritsi baino lehen, sindikatuek salatu dutenez

Asteazken goizean goizetik Guardianeko dozenaka langile elkarretaratu dira Laudioko lantegiaren aurrean, eta inguruko enpresatako beharginak ere batu zaizkie elkartasunez. Guardianek asteazkenean labea itzaliko duela adierazi du eta hori oztopatzeko asmoz bildu dira. Enpresa... [+]

2025-01-29 | Julene Flamarique

Euskal Herriko II. Ekotopaketak aurkeztu ditu Jauzi Ekosozialak

"Ekologismo berria indartzen jarraitzeko eta aldaketa posible egiteko" helburuarekin antolatu dituzte. Arrasaten burutuko dira, martxoaren 28an eta 29an.

2025-01-28 | ARGIA

3x17: Azken 10 monarkak

MULTIMEDIA - Oroimen Histerikoa

2025-01-28 | Julene Flamarique

Nafarroako Emakume Gazteen kontrako Sexu Indarkeriari buruzko I. Azterketa

Erradikalizatzen ari den matxismoari aurre egiteko fokua gizonengan jartzea proposatu dute

Sexu-erasotzaile gehienak biktimaren inguru sozialekoak direla eta “kaleko bortxatzaile mamuaren ideiatik” aldendu beharra dagoela nabarmendu du Nafarroako Emakume Gazteen kontrako Sexu Indarkeriari buruzko I. Azterketak. Ikerketak gazteengan jarri du arreta,... [+]

2025-01-28 | Leire Ibar

La Cumbre Donostiako Udalaren esku uzteko eskatu dute elkarte memorialistek

Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]

2025-01-28 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

DeepSeek

Txinari inbidia: gerra komertzialak adimen artifiziala du izena

ChatGPT ez da dagoeneko "hainbesterako". Lehiakide biziago, eskuragarriago eta merkeago bat jarri zaio parean AEBetako eta mundu mailako liderrari: enpresa txinatar baten eskutik ikusi du argia DeepSeekek. Dantzan jarri da mundua, eta ez espresuki onerako. Mikrotxipen... [+]

2025-01-28 | Onintza Irureta Azkune

Erizain indigenek herri zapalduentzat ekitatezko osasun zerbitzua aldarrikatu dute

2025-01-28 | Leire Ibar

Greba mugagabea hasiko dute Guardianeko langileek

Laudioko lantegiko zuzendaritzak astelehen honetan jakinarazi dio enpresa batzordeari behin betiko itxiko duela enpresa. Urtarrilaren 29an abiatuko dute ixteko prozesua. Egun berean egingo dute elkarretaratzea langileek eta ostegunean hasiko dute greba.

2025-01-28 | Julene Flamarique

Turismoaren erregulazioa Baztanen: ostatuak kontrolatzeko plana onartu dute

Plan berriak Baztango bailara lau zonalde historikoetan bereiztea proposatzen du. Ostatu turistiko berriak irekitzeko araudia ere hartuko du bere gain, definitutako hiri iraunkortasun adierazleen araberakoa izango dena.

2025-01-28 | Mikel Aramendi

ANALISIA

Myanmarreko gerra baretzea ez da albiste ona batzuentzat

Duela hamar egun, urtarrilaren 18an, sinatu zen Txinako Kunming hirian Myanmarren agintean den Junta Militarraren eta Myanmarreko Nazio Aliantza Demokratikoaren Armada (MNDAA ingelesezko siglaz) matxinatuaren arteko su-etena. Ez da 2021eko estatu-kolpearen ondotik sututako gerra... [+]

2025-01-28 | Julene Flamarique

Autoeskolaz kanpo gidatzen ikasteko aukera planteatzen ari da Espainiako Gobernua, autoeskolak aurka

Eredu berriak ikasleek milaka euro aurreztea ekar lezake. Autoeskoletako irakasleek plana kritikatu eta errepideetan sor daitekeen arriskua mahaigaineratu dute. Neurri berriak “milaka irakasleren enplegua arriskuan jartzen duela” ohartarazi dute.

2025-01-28 | Mikel Garcia Idiakez

Lanbide Heziketako praktikak arazo-iturri izaten ari dira

Sistema duala abian da ikasturte honetan Hego Euskal Herriko Lanbide Heziketan, eta eredugarri saldu duten arren, arazotsua izaten ari da hainbat zentrotan: ikasle guztiek derrigorrezko praktikak egin ditzaten enpresak bilatzen “gorriak pasatzen ari dira” irakasleak,... [+]

Eguneraketa berriak daude