Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2025eko otsailaren 16an

«Egungo bideak izugarrizko krisi ekologiko batetara garamatza»

2021eko uztailaren 28an

Antxon Azkonarekin elkarrizketan.
ANTXON AZKONA
«Egungo bideak izugarrizko krisi ekologiko batetara garamatza»
Ingurugiroaren lanetan buru belarri sartuta bizi da Antxon Azkona. Hainbat ikerketa lan burutzen du altiro, Euskal Herriko ibaien egoera dela, kutsatura, ingurugiroa eta ; gizakiaren arteko harremanak gaien inguruan besteak beste. Ingieneritza ikasia, munduan zehar luzez ibilia, egungo gizartearen kezka nagusia omen denaz, ekologiaz, maisu azaldu zaigu.
Ekologiari buruzko gaietan jakitun delarik medikuaren papera har dezan eskatu diogu Antxon Azkonari eta gizarte honek pairatzen duen gaitzaren diagnostikoaz eman diogu hasera solasaldiari: «Izugarrizko pulmonia doula; denboraldi luzea pasa beharko du konpontzen, eta noski, ohean sartu beharko da oso lazeralo». Badago esaera zahar bat zeinak esaten duen hemendik 100 urtetara oso ondo ezagutuko dugula gure burua eta ezagutu ondoren gure ispiluak iruti arras kezkagarria aurkeztuko digula. Irudi horren ardatzak gero eta argiago ageri zaizkigu.
Krisi ekologiko latz batetan murgiltzen ari gara; zer gerta daiteke?
Sartzen ari garen krisi ekologiko honetan ez da leherketa bat egongo, basamortuak ez gaitu inguratuko, hau da, ez dira baso guztiak erreko kolpez edo ez gara denok kiskalduko tenperatura igotzen delako. Hemendik 20, 30, 40 urtetara klimaren aldaketa etorriko da piskanaka, ondorioz euriteak aldatu egingo dira, baliteke itsasoa ere piskanaka gorantza igotzea, itsasoko errekurtsoak muga batera helduko dira, arrolioa bukatzen joango da baina arrolioa bukatu baino lehen egin dugun inguruaren esplotazio bortitzak garapen ekonomikoa behera eta behera eramango du, ez da posible izango amaigabeko hazkuntza batetan jarraitzea eta ezin badugu hazkundean jarraitu ekonomia krisian murgildutako ekonomia izango da; era berean, herri garatuetan populazioa beherantz joango da, eta aldiz hirugarren munduak gorago eramango du populazioa eta horrek krisi ekologikoaren egoera larria areagotu egingo du...
Klimaren aldaketa ainatu duzularik, egun jasaten ari garen lehortea nola ulertu behar dugu?
Begira, aldaketaren iragarpena 1974ean egin zen zientifikoki; harez geroztik geologikoki nahiko ondo aztertuak daude lurraren tenperaturaren aldaketak zeintzuek korrelazio izugarria daukaten C02ren pilaketarekin. Ikerketa haiek ziotenez, honela jarraituz gero, tenperatura 1,5 gradutan igo behar zuen epe honetan. Hau ez da honela izan, ze tenperatura 0,4-5 igo baita pasa den urtera arte, eta kasualitatea, aurten, 1,5 igo da. Beraz, badirudi tiroak hortik doazela.
Hemen 1.200 metro kubiko ur jasotzetik 900era pasatu garenez izugarrizko bronka sortu da, batipat Bizkaian. Zergatik? Orain arte ikusi da euri asko egiten zuela hemen, eta euri asko daukagunez, %l0a hartu izan da, hau da, Araban kokatuta dagoen territorio hori, Ulibarri Ganboa eta Zadorrako urtegiak, industriari emateko eta elikatzeko. Eta beste urak zertarako erabiltzen ditugu? Gehien bat gure kutsadura diluitzeko. Territorioaren zati txiki baten gain fidatu izan gara eta euria %40ean erori denean, urak beste zatietatik hartu ezin direnez, hor sortu da arazoa.
Gure ur zikinen ikertzen lan dezente egina zara egoera hobetzeko inolako aukerarik antzematen al duzu?
Uraren gehiengoa izugarri kutsatua dago eta ez du balio elikapenerako.Saneamendu planak oso atzeratuak daude bestalde. Plan batzuk badaude: Ibaizabal goi aldean depuradore bat jarri da, Gasteizen ere badabil, Gipuzkoan ez dago ezer eginik...
Agente ekonomiko askok jokatzen du afera honetan. Adibide bat jarriko dizut: herri bateko urak maula bateraino garbitzeko edo Europan onartuak dauden mailaraino garbitzeko PIBaren %1,8 edo 2 gastatu behar da eta momentuz hemen %0,2 a baino gastatzen ez gara ari. Europan bestetik 250 pezeta ordaintzen da ur metro kubikoa eta hemen 30 edo 25 pezeta. Gastatzen ez den neurriak ematen dizu sistemaren efikazia. Zer pasatzen da? Ura prezio horretan jartzearekin industria berari ura garestitu egiten zaiola pilo bat...
Orohar nola dakusazu Euskal Herrian kutsa. duraren arazoa?
Euskal Herriak eraso ekologiko izugarria jasan du batipat arrantzu aldetik behatuta. 200.000 tonelada harrapatuz jardun gara urteetan; horrek esan nahi du proteinatan populazio osoa elikatzeko adina ateratzen zela. Guk elikapena ziurtatuta geneukan arrantzutik ez nekazaritzatik. Honen porrotak izugarrizko jipoia eman dio gure ekonomiari. Nekazaritza hartu beharrean oinarri gisa pinua eta papeleratan ipini dugu gure lurraren etekinak ateratzeko bidea. Nik ez dut esaten pinua nekazaritza baino txarragoa dela, nik nahiago dut pinuz ikusi Euskal Herria dena gariz beteta baino. Guk pinuak lantzen ditugu beste herriak garia lantzen duten bezala, pinua guretzako uzta bat da, eta egia da garia jarriz gero ekologistek ez luketela deusik esango. Ona da? Txarra da? Honaino heldu gara, honetan sustatu dugu gure ekonomia:
Zer esan nahi da? Planifikatu behar dela serioski gure papera munduan zein den. Gure ekosistemaren kaleak, ibai guztiak kutsatuak, populazio dentsitate izugarrizkoa, erosioa sortzen ari gara mendietan, pinua dela-ta sutearen problemak... Guzti honen aurrean non mugatu populazioaren kopurua? Jendearen kontsumoa? Ekosistemaren zeintzu zati geratu behar dute ikutu gabe? Horra hor kakoa.
Hondakin texikoen errealitatea botidanik azaldu zaigu ixilpeko bezala ezkutuko gaia. Ezagutzen al dira Euskal Herrian sortzen eta biltzen diren hondakinak?
Ezagutu ezagutzen dira egun Euskal Herrian sortzen diren hondakinak. Non kokatu gertatzen da problema, ze kokatu nonbait kokatu behar dira bestela erreketara doaz eta. Hor betikoa planteatzen da: inork ez du nahi bere alboan honelako zabortegi bat kokatzerik. Eta oso kuriosoa da, ze adibidez Arabako nekazariak–adibide bat jartzekotan–erabilizen dituzte intsektilkariak, belarrilkeriak, pozoinez beterik dituzte euren soroak; produktoak erabiltzen dituzte baina "neri ez zaidezu hona ze nik ez ditut ilusi nahi ere" esango dizute eta beraiek ari dira askotan produktoekin. Gure gizarteko beste kontraesan bat. Arrazoia daukate batzuetan ez dutenean nahi? Beno, bai... eta zer? Fabrikan dagoen langileak ere zera esan dezake: "nere lanpostua kontserbatzelo berdin zait kutsatzea".
Nere eritziz horren ordenazio bat behar beharrezkoa da, kritika guztiak eginez gaurko produkzio moduari, baina egin egin behar da. Eta inork ez dauka bestelako soluziorik gainera. Hondakinak pilatu baino ez dugu egiten, ez dakigu zer egin... pilatu. Ezabatu? Ez dakigu ezabatzen.
Beste arazoa zaborrena da. Badirudi zaborrak gero eta iteago gauzkala...
Non kokatu gure zaborrak? Askotan zaborraren berziklaia aipatzen da, baina hori teorikoagoa da praktikoa baino. Gaurko gizakia zabor ekoizlea da eta hor planteatzeko gaia da noraino jarrai dezakegun honenbeste zabor ekoiztuz eta pilatuz. Gure garapenak zuzenbide bat darama eta zuzenbide horretatik atera nahi izanez gero ohitura guztiak aldatu beharko lirateke, eta horreri ez zaio ikusten irtenbiderik.
Bide honek izugarrizko krisi ekologiko batetara eramango gaitu. Amaigabeko hazkundea ezingo da izan ekonomiaren motorra gehiago. Konpetentzia ezingo da izan gizakiaren motorra, eta hau honela ez bada gizakiaren mitoak goitik behera aitatu beharko dira, teorizazio berri bat etorri beharko litzateke ekologiaren aldetik, ekologiaren aldetik diot orain lehen ez genuen ezagupena daukagulako.
Imaginatu al dezakegu hondakinik sortuko ez duen industria ekoizpenik?
Amaigabeko energia bat bageneuka teorian bai, baina gizakiak ez du amaigabeko energia bat erabiltzeko heldutasunik eskuratu oraindik. Zer geratzen zaigu bien bitartean? Gure ekosistemarekin konpontzea, daukagun teknologiarekin eta lan gutxiago eginez nahiko ondo bizitzea.
Bestetik, demokrazia sistema guztiz aldetu beharko litzateke aipatu duzun industria mota hori bideratzeko. Azken finean demokraziak ez ditu inoiz gehiengoaren interesak ordezkatzen, indartsuen interesak baino, eta hauenak oso berehalako interesak dira: etekinak lortu, errendimendu arinak.
Ekologia ekonomiaren menpe agola diozu, baina ez al da alderantziz ulertu behar?
Bai, baina hazkuntza oso sakratua da sistema honetan. Orain arte zer filosofia gauzatu da? «Hazkuntza posible ez bada itxura egin dezagun posible dela». Orain ikusi da birplanteatu behar direla oinarri hauek. Alde honetatik behatuta tristea izan da herri sozialistek euren planteamenduak alde batera uztea; inoiz baino gehiago behar genituenean porrotarekin etorri zaizkigu.
Ekologia ekonomiaren menpe erori da itxuraz baina alderantziz da. Gaurko ekonomiak sinistarazi digu autonomoki funtzionatzen duela baina hori gezur handi bat da, horren atzean truke bat dago eta materialen eta energiaren truke benetako hori ekologiarekin zer ikusi osoa dauka ze errekurtsoak naturatik ateratzen bait dira eta horiek agortzen badira ekonomia guztiak porrot egingo du. Hor dago kakoa.
Guzti honen aurrean ba al dago ekologia mailako teorizazio orokerrik edo gai puntualetan soilik jokatzen da?
Ekologiaren teorizaziorik badago munduan baina nahiko mugatuta zientzia edo zientzialari batzuetara. Teoria hori ez da pasatu mugimendu sozial konkretu batetara. Ekologiak esaten du hondamenera goazela, honela ezin dugula jarraitu... Bigarren pausorik ez da eman halere: nola eraiki daiteke gizarte bat ekologikoki zentzuduna, oreka batetan bizitzea posibilitatuko diguna? Hori ez da eratu.
Indar ekologistak halere gero eta jende gehiago erakartzen dutela antza, ez da?
Ez dakit bada...Europan premiazkoa ikusi dute superbibentziarako ez dela industria beharrezkoa baizik eta ekologia sano ba edukitzea; hemen berriz ez gara heldu kontzientzia horretara; hemen inork ez du planteatu ezarrita gauden zuhaitzaren adarra zerratzen ari garela. Ekologistek ez dute behar adina teorizatu, eta Euskal Herrian kasu, problema politikoak beste errealitate batek monopolizatzen ditu.
Gizarte berri baten atarian gaudela esan ohi da. Susmatzen al duzu halakorik?
Bai, baina hori ez da sufrimendurik gabe egingo. Gizakia ez da elementu arrazional bat; gure arrazonamendu kapazitatea erabili beharko genuke irrazionaltasun hau ulertzeto bezala gidetzeko, eta orduan egingo dugu falta den hirugarren iraultza, iraultza ekologista. Gaur egun ezagutzen dugunarekin nahikoa da gizakiaren %15a lanean ipintzea mundua mantentzeko; beraz, absurdoa da gure populazioa ez kontrolatzea, gure kontsumoa ez kontrolatzea eta gure ekintzarekin ekosistema toperaino esplotatzea. Nik espero dut aurrera egingo dugula, baina hemenk 20 urtera bitartean izugarrizko jipoia hartuko du
Hamaika kezka bere gain hartuta bizi da, ikus dezakezuenez, Antxon Azkona. Ingurugiroaren azterketa zientifikoak egiten ohitua errealitatearen krudeltasuna ondo baino hobeto ezagutzen du. Baina ez daki, ez daki..."astakeria batizango da gizakia zuzentzeko egingo dugun hurrengo teorian ekologia ez onartzea. Gizonak hiru jipoi hartu ditu bere historian: lehendabizikoa, Galileok lorra ez dela ludiaren zentroa aitatu zuelarik; bigarrena, Darwin-ek bere legea aurieztearen ondorioz; eta hirugarrena, ekologiak gizakiari lege batzuk daudela eta horren menpe dagoela esaten dionean. Hirugarrena kostako da irenstea oraindik ere bigarrena irentsi gabe dagoenean". Gure benetako irudiaz jabetzen garenean hasiko omen gara gizaki berri baten sortzen...
A.GOSTIN J.J.PETRIKORENA X.MAKAZAGA
27-30

GaiezGizarteaIngurugiroaEkologiaKutsadura
GaiezGizarteaIngurugiroaEkologiaEkologia
PertsonaiazAZKONA1
EgileezGOSTIN1Gizartea
EgileezPETRIKOREN1Gizartea
EgileezMAKAZAGA1Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Bukele diktadorea da, baina milaka pertsonaren bizimodua askoz hobea da egun duela hiru urte baino”

Maria Ortega Zubiate

“Hezkuntza sailburuaren determinismo teknologikoak kezkatzen gaitu: bai ala bai sartu behar da, modu akritikoan”

Mikel Garcia Idiakez

Efemeridea: Joxe Arregiren gorpua sekretuan hilobitik atera eta torturaren froga bilakatuko ziren argazkiak egin zizkioten

ARGIA

Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

dantzan.eus

Guk geuk, geure erara

Larraitz Fagundez Osa

Azkenak

2025-02-16 | Artedrama Arte Eszenikoen Plataforma

Autokarabanie

MULTIMEDIA - Antzezlana

2025-02-15 | Iratzar Fundazioa

Abertzaletasuna. Aita hil, bai ala ez?

MULTIMEDIA - solasaldia

2025-02-14 | Inaxio Mendizabal Arrese

Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]

2025-02-14 | Xabier Letona Biteri

Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.

2025-02-14 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".

2025-02-14 | Xabier Letona Biteri

AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]

2025-02-14 | Udane Barinagarrementeria Laka

Emeadedei + Mahl Kobat

Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]

2025-02-14 | ARGIA

Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]

2025-02-14 | dantzan.eus

Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]

2025-02-14 | Parean Elkartea

Sustraietatik eraldatuz

MULTIMEDIA - dokumentala

2025-02-14 | Sustatu

Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]

2025-02-14 | Euskal Irratiak

David Gramond

“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]

2025-02-14 | Gedar

Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.

2025-02-14 | Aiaraldea | Txabi Alvarado Bañares

Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.

2025-02-14 | Xabier Letona Biteri

Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]

Eguneraketa berriak daude