"Susmoa dut zentait autore zahar oso azkar hilobiratu ote ditugun"

Joxe Austin Arrietari elkarrizketa.

"MINTZOEN MINTZAK", JOXE AUSTIN ARRIETAK KALERATU BERRI DUEN 3. POESIA LIBURUA
"Susmoa dut zentait autore zahar oso azkar hilobiratu ote ditugun"
Zazpi liburu dira dagoeneko Arrietaren lumatik agertutakoak, poesiazkoa azkenengoa, duela urte bete edo burutu zuena eta "Mintzoen mintzak" izenburupean Elkar etxeak oraintsu ekarria. Euskal poesigintzari erreferentzia frango egiten dator, hala molde zahar nola berriari.
Zumetaren ilustrazio batez apaindutako 115 orrialdetako liburua dugu "Mintzoen mintzak". Iragan mendeetarik abiatu eta Axular eta Lizardirekin batera, Artze eta Juaristiren erreferentziak irakur daitezke besteak beste, euskal poesiak urteetan zehar eman duena nolabait gogoratu asmoz.
Euskal poesigintzaren inguruko jorraketa sakona entseiatu du Joxe Austin Arrietak, nolabait ere zenbait autore zaharrekiko, batipat Lizardirekiko, maitasuna agertzen duelarik. Halaber, poesiaz sentimendu frango azal daitezkeela azaldu nahi izan du idazle donostiarrak burutu berri duen lanarekin, gai politikoak ere barne direlarik.
ARGIA.–Zein izan da liburu hau gauzatzeko jarraitu duzun bilakaera?
J.A. ARRIETA.–Liburu hau bi kolpetan egina dago, orain dela bi urte bata eta igaz bestea. Aipaturiko bigarren kolpe honetan dexente aldatu nuen hasierako asmoa, poema mordo bat errespetatu baldin badut ere, berri asko gehitu dudalarik. Gerora aipatuko dugun "Mintzo zaharra" eta "Mintzo berria"ren arteko egituraketa bigarren garai honetakoa dugu.
A.–Liburuan zehar egiten dituzun euskal literaturarekiko erreferentzi ugariekin, poesiak nolabaiteko ordenamendu bat behar duela esan nahi duzu?
J.A.A.–Idazle guztiek saio edo liburu berri bat gauzatzeko orduan beti ere erreferentziekin jokatzen dugu, literatur erreferentziei buruzko birkokaketa bat hain zuzen ere. Behar bada liburu honetan aurrekoetan baino nabariago da jokaera hau.
A.–Zer dela eta da joera hau hain nabaria?
J.A.A.–Gure ziklo poetikoetan zenbait autore zahar oso azkar hilobiratu ote ditugun susmoa dut, eta ni Lizardiano peto petoa naizenez, Lizardiren berrirakurketa bat, birkokaketa bat burutu dut.
A.–Nola azalduko zenuke liburuaren zatiketa?
J.A.A.–Aintzin solasa delako lehen zatian, hitz poetikoaren betiko bilaketa, norberaren barrunbeetara bueltatze bat gauzatzen da; ixiltasunetik hitz poetikoaren sorreraren fenomenologia txiki bat egiten da.
Mintzo zaharrak dena delako honetan, gure tradizio poetiko zaharraren, edo ez garaikidearen (nahi baldin bada), errepaso bat dago, nere buruaren kokatze bat. Poesiaren basoaren barrenako gorabeherak lirateke hauek, lupaz edo konplizitatez irakurriz gero aipamen guztiak identifika daitezkeelarik.
A.-"Mintzo berria" delakoaren barruan jokaera ezberdina azaltzen duzu zenbait autorekiko, batzuk maitekiroz eta beste batzuk gorrotoz.
J.A.A.–Poesia ere, zergatik ez, izan daiteke polemikarako, liskarrerako barrunbe bat. Badakit zenbaiti ez zaizkiola egokiak iruditzen egiten ditudan gorabehera horiek, baina nere ustez poesia errealitate mota guztietara iritsi daiteke, eta bide hau jorratuz, terreno ezberdinetara ailatzen saiatzen naiz. Zenbait poemen bitartez kokapen ideologikoa ere ematen da, ez soilik estilistiko edo literarioa.
A.–Bai, aipaturiko erreferentzi literarioez gain, beste hainbat erreferentzi ere badakarzu: Mikel Laboa, Txomin Iturbe...
J.A.A.–Badaude sinbolo batzuk, bakardadetik poemagintzaren esparru teknikotik harantza piskanaka hedatuz doazen zirkulo konzentriko batzuk, errealitatea besarkatu edo birkokatu nahian, eta zirkulo konzentriko horietan nere era guztietako sentimentuetara ailegatzen naiz; sentimentu horien artean atal bat, inolaz ere erriprimitu nahiko ez nukeena, erreprimituko banu ideologia dominanteari amore emango bait nion, abertzaletasunarena da. Poesia azken finean, danetarako hurbiltze bat da.
A.–Eragin nagusienak aitortuko al dituzu hala ere?
J.A.A.–Euskal poesia zale den irakurle euskaldunak segituan atzemango duen bezala, bi dira erreferentzi nagusiak : "Etiopia"ren aipamena batetik eta "Marinel Zaharrak" eta "Marginalia"ren irakurketak eragindako gogoeta eta jarrera hartze literario, ideologikoaren inguruko gogoeta. Baina ez hizkera politiko baten bitartez, baizik eta poesiaren beraren bitartekoekin hurbiltze edo jarrera hartze bat.
A.–Erabilitako hizkuntz poetikoari dagokionez, nola lortu duzu 'mintzo zaharra' eta euskara 'modernoaren' arteko oreka?
J.A.A.–Ez dakit orekarik ba ote dagoen, baina nik uste dut bai nigan eta bai beste lankide askorengan hizkuntzaren kalitatearekiko ardura zentrala dela ezinbestekoa. Zuk aipatu duzunari dagokionez, bi hizkuntza mota horien arteko nahasketa, segun eta zein den erreferentzia, are nabariago da, askotan XVI. mendeko bizkaiera zaharra gaur egungo edozein poetak erabiltzen duen hizkuntzarekin nahasirik azaltzen bait da. Dena den, hizkuntza mota guztiak erabili daitezkeela deritzot, unean unerako hizkera berria egokituz.
A.–Konposaketa teknikei dagokienez, ugaritasuna da nabariena: hitzjokoak, bertso libreak, prosa, tipografia desberdinak, collageak...
J.A.A.–Nik neuk ere orain hitz bitan esateko ez dakit gogoratuko dudan zein izan zen erizpidea, baina arrazoia duzu, denetarik dago. Dena den konstante bat mantentzen saiatu naiz, hizkuntza beraren sonoritatea hain zuzen ere. Ikuspegi horretatik sartuko lirateke, hitzaren beraren erakarpena, hitzen durundioen arabera eginiko hitzjokoak... Azken batean poesia badakigu zer den, zehazki definitzen ez bal din badakigu ere; nik beti pentsatu izan dut poesia literatur generorik mastikagarriena dela, ozenki irakurtzeko egina, aipaturiko durundioetaz gozatzeko.
A.–Beharbada ugaritasun honek liburuaren osotasuna zertxobait puskatzen du?
J.A.A.–Badago nolabaiteko bilakaera bat, aukeraketarako hurbiltze bat badago. Baina gorabeherak baldin badaude ere, ez naute gehiegi kezkatzen, nere ustez liburuak nolabaiteko haria bait du, egiturazko batasuna baduela deritzot. Hari horretan elementu ezberdinak jartzeak ez nau horrenbeste kezkatzen, barruko gogoetaren hari baterakoia puskatzen ez duen bitartean behintzat.
MIKEL ARRIETA
Idezleak dituen literatur erreferentziei buruzko birkokaketa egiten saiatu da. Nagusien artean, "Etiopia", "Marinel zaharrak" eta "Marginalia" aipatu dizkigu.
Joxe Austinen aburuz, poesiak errealitate mota guztietara heldu beharko luke, eta polemika eta liskarretarako barrunbe gisa ere aurkezten dizkigu bere liburuko zenbait pasarte.
64-65

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakARRIETA3
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur
PertsonaiazARRIETA3
EgileezARRIETA4Kultura