"Poztasunez ikusi genuen Gerra Haundiaren sorrera"


2021eko uztailaren 23an
Marc Legasse historiagile eta idazleari elkarrizketa.

MARC LEGASSE
"Poztasunez ikusi genuen Gerra Haundiaren sorrera"
Marc Legasse, historiagile eta idazle, alemaniarrak Iparraldean sartu zireneko lekukoetarik bat izan zen. Oso hurbiletik bizi izan zituen beraz lau urtez iraun zuen okupatzaileen aurkako borroka. Bere hitzetan, Francoren aurkako guda galdua zelarik, berriro ere esperantza sortzaile bilakatu zen Gerra Haundia, betire irabaziz gero Euskadiren errealitatea aldatuko zelakoan.
ARGIA.–Nola ikusi zenuten Munduko II. Gerratearen sorrera?
MARC LEGASSE.–Nik bizi nuen giroa Hendaiakoa zen, finean bestaldeko euskal giroa. Eta galderari erantzunez, eta harrituko zaitu, poztasunez ikusi genuen gerra haundiaren sorrera, ze guretzat Espainiako gerraren amaierak –39an gertatu zena–, euskaldunon askatasun itxaropena itotzea suposatu zuen. Gauzak honela, jadanik mundu mailako gatazka antzematen zelarik, euskaldun nazionalistek pentsatzen genuen Hitler erortzen bazen Franco ere eror zitekeela berarekin.
A.–Non zinen zu sasoi hartan, zertan?
M.L.–Ni Hendaian bertan nengoen lehen esan bezala. Gogoratzen dut asko joaten ginela Hondarribira txalupaz, eta han marinelekin mintzatzen eta antzeman zitekeen aurrerago esan giro hura, larritasunezkoa hein haundi batean, baina, bestalde, gerra haundia irabazi zitekeelako esperantza ernaldua zen.
A.–Nola erreakzionatu zuten euskaldunek?
M.L.–Egundoko poztasunez eta tristura latz batez era berean, ze Frantziak ahal zuen guztia egin zuen ez sartzearren: Austria sakrifikatu zuen kasu, bestalde ikusten zuten ez zezaketela deusik egin Poloniaren alde... Frantzia oso gogo txarrez sartu zen gerra honetan, 'Berlin irabazi behar da' eta honelakorik batere sentitu gabe, ez, itxoiten pentsatzen Maginot lerroak babestuko zituela, petroleoa eta kenduz Alemania segituan galduko zelakoan.
Eta honela sartu ziren alemaniarrak hemen. Hori nazionalistontzat egundoko derrota izan zen, eta 39an piztutako esperantzat beste behin ere itotzen ikusi genituen 40an. Gogoan dut, garai hartan, Donibane Lohitzuneko barku askok hemen errefuxiaturiko hainbat eta haiabat euskaldun Ingalaterrara eraman zituztela. Beste zenbaitek, 37an bestaldetik etorriak, 300 gizonetako brigada bat osatu zuten, eta Irujok, Parisen exiliatua zen Eusko Gobernuko ordezkariak, harremanetan jarri zituen erresistentziarekin ikurrinaren atzean alemaniarren aurka borrokatzeko, baina protesta egin zuen enbaxadore espainiarrak esanez espainolak zirela eta azkenez eskatu zitzaion De Gaulleri bandera frantzesaren azpian hartzeko atzerritarren legioaren barne, eta hala izan zen, De Gaullek Irujori agindu ziolarik irabazteko eguna iristen zenean ikurrinaz eta brigada gisa onartuak izango zirela, gerora, 44an gertatu zen legez.
A.–Alemaniarrekin kolaboratu zuten euskaldunei buruz zer diozu?
M.L.–Bazen jende bat erabat desesperatuta zegoena zeintzuek esaten zuten alemaniarrek gerra irabazi zutela eta nola hala gaztainak sutatik atera behar zirela. Bazegoen alemaniarren artean jakintsu talde bat euskadunak arraza puru eta selektotzat jotzen zituena, euren arrazaren hobekuntzarako esperimenduen egiteko aproposak alegia, eta hortarik sortu ziren estraneko harremanak, eta nik dakidanez, Arabako diputatu izan zen Landaburuk gutun bat egin zuen Euskadin Alemania bat egiteko proposamenaz. Hor 6-7 pertsona inportante ibili ziren, Ajuriagerrak idatzi gutun ospetsu hartan hankak geratu zizkien arte. Halere batzuk jarraitu zuten, eta gerra bukaeran, gauza jakina den bezala, Goienetxe historiagilea espetxeratua izan zen hiru urtez kolaboratzailetzat hartuta. Halere esan behar da kontatu batzuk izan zirela eta ez zutela inongo eraginik ukan euskaldungoaren artean.
Halere, orain arte ez da honelakorik aitortu, ez dela deusik pasa esan da, orain hasi dira onartzen PNVtik, eta hori oso inportantea da, ze egon zen jende batengan intentzio bat alemaniarren eskutatik Euskadirentzat zerbait lortzeko –Eusko Gobernukoaren eritzia azkenez aurkakoa izan bazen ere– Asmo bat bazegoen Euskadi separatzeko jende batengan, eta horrek ez buru ez hankarik ez zuen, Francori alemaniarrekin tratu bat medio puska bat kendu?
MARTIN IRAZGOITI
24


GaiezGizarteaHistoriaII. Mundu g
GaiezGizarteaIdeologiakFaszismoa
PertsonaiazLEGASSE1
EgileezIRAZGOITI1Gizartea

Azkenak
2025-01-31 | ARGIA
Ikus-entzunezko Argia Saria: EITB Kultura

EITB Kultura telebista saioak jaso du Argia Saria euskal kulturgileen lana bistaratzeagatik, Euskal Herriko txoko guztietako proiektuak telebista publikora ekartzeagatik, eta egiten duten kalitatezko ikus-entzunezkoagatik. Saria Leire Ikaranek eta Kerman Diazek jaso dute, Berde... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Interneteko Argia Saria: Oroibidea

Galtzaileen herri ondarea sarean jartzeko erakunde publiko batetik egindako ahaleginagatik, ahots gabeen ahotsa entzuteko aukera emateagatik, eta batez ere, Nafarroak aitzindari izaten segi dezan oroimen historikoa berreskuratzeko bidean, Interneteko Argia Saria Nafarroako... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Banatu ditugu euskarazko komunikazioaren 2025eko Argia Sariak

Sei sari banatu ditugu aurten: ikus-entzunezko saria EITB Kultura telebista saioari eman zaio, prentsako saria Irutxuloko Hitza Donostiako hedabideari, entzunezko saria BaDa!bil podcastari, interneteko saria Oroibidea bilatzaileari eta komunikazio kanpaina onenaren saria Altxa... [+]


2025-01-31 | ARGIA
ARGIAko lantaldearen mezua: Mundu ilunean, ARGIA gehiago

Onintza Irureta Azkunek egin du hitzartzea ARGIAko lantaldearen izenean:

"ARGIAko komunitatea osatzen duten milaka lagunetako batek berriki adierazi digu batzuetan ARGIA iluna dela, barruak mugiarazten dizkion albiste gogorrak daudela. Lan ona egiten dugula, baina... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Prentsako Argia Saria: Irutxuloko Hitza

Prentsako Argia Saria Irutxuloko Hitza-rentzat izan da, eskuin muturraren igoerari egindako jarraipenagatik eta talde erreakzionarioen benetako aurpegia erakusteko kalean hor egoteagatik. Aurten 20 urte beteko ditu Donostiako hedabideak. Aizpea Aizpurua, Andrea Bosch,... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Urteko kanpaina onenaren Argia Saria: Altxa Burua

Seme-alabek lehen mugikorra izateko adina atzeratzeko eskolaz eskola egindako lanagatik eta lortutako emaitzengatik, ikastetxeak mugikorrik gabeko arnasgune izateko borrokagatik, kanpaina onenaren Argia Saria guraso elkarteek osaturiko Altxa Burua ekimenarentzat izan da... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Merezimenduzko Argia Saria: Ene Kantak

Hamabost urteotan gazteenen artean euskara sustatzeko egindako lanagatik eta lortutako arrakastagatik,  Merezimenduzko Argia Saria Ene Kantak proiektuarentzat izan da. Saria Nerea Urbizu, Fermin Sarasa eta Jesus Irujok jaso dute.


2025-01-31 | ARGIA
Entzunezko Argia Saria: BaDA!bil podcasta

Entzunezko Argia Saria BaDA!bil podcastak jaso du, Hiru Damatxo ekoiztetxeak ekoitzitakoa, eta Gerediaga elkarteak eta EITBk finantzatutakoa. Podcastak kulturgintzan dabiltzan lau mahaikidez osaturiko bost mahai inguru jaso ditu Durangoko Azokaren bueltan. Saria jaso dute Amets... [+]


Calexit, Kaliforniaren independentzia bilatzen duen ekimena

Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.


Estatuaren biktimek Chivite lehendakariari eskatu diote egon dadila euren aitortza ekitaldian otsailaren 13an

Estatuaren biolentziaren biktima gisa onartzeko 125 eskaera egin zaizkio Nafarroako Gobernuari 2023an eta 2024an. Horietatik 41 onartu dira. Egiari Zor eta Torturatuen Elkarteak ongi baloratu dute egiten ari den bidea.


'Arizona' antzezlana
Muturrekoa, muturreraino eramanda

Arizona
Aktoreak: Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola..
NOIZ: urtarrilaren 26an.
NON: Berrizko Kultur Etxean. plazan.

-------------------------------------------

Arizona eta Mexiko banatzen dituen muga zaintzera abiatu da Idahotik Margaret (Aitziber Garmendia) eta George (Jon... [+]


Betiereko Wagner

'Tristan und Isolde' opera

Bilbao Orkestra Sinfonikoa. Zuzendaria: Erik Nielsen.
Bilboko Operaren Abesbatza. Zuzendaria: Boris Dujin.
Eszena zuzendaria: Allex Aguilera.
Bakarlariak: R. Nicholls, G. Hughes Jones, M. Mimika, E. Silins, C. Daza, D. Barcellona, J... [+]


2025-01-31 | Euskal Irratiak
Ramuntxo Labat-Aramendi
“Duintasunez arituko gira; Ahetzeko herriko etxearen egoera egonkortu nahi dugu”

Lehen itzulitik bigarrenera, auzapezgotzara jauzi egin zuen Ramuntxo Labat-Aramendi abertzalearen zerrendak. Erdiespena "xinaurri lanari esker" egin zela uste du Labat-Aramendik. Ahetzen zerrendak bozen %44,39 lortu zuen urtarrilaren 12an eginiko behin betiko bozketan... [+]


Zestoan euskararen erabilera handitzea helburu, aisialdia doan baliabide urriko haurrentzat

Zestoan (Gipuzkoa), 2024ko irailaz geroztik, baliabide ekonomiko urriko haur eta gazteak bost kultur eta kirol ekintzen artean bat aukeratu, eta horretan doan aritu daitezke. Udalak dirulaguntzen araudia berritu du, haurren aisialdia eskubide bat dela argudiatuta. Aldaketarako... [+]


“Yoga onkologikoa xamurtasunean eta errespetuan oinarritzen da”

Prozesu onkologikoetarako tresnak lantzen ditu Paula Barrio yoga onkologikoko irakasleak: “Gorputzarekin eta lesionatutako zonaldearekin konektatzen dugu”.


Eguneraketa berriak daude