Amaia Lasa: "Emakumearen mundu ikuskera eta bizitza ez da aski landu literaturan"


2007ko otsailaren 21ean
Amaia Lasari elkarrizketa
PAMIELA ARGITALETXEAK KALERATU BERRI DIO "MALINTXEAREN GERIZPEAN" PROSA LIBURUA
Amaia Lasa: "Emakumearen mundu ikuskera eta bizitza ez da aski landu literaturan"
Bederatzi urte pasatu dira Amaia Lasa Alegriak ."Nere Paradisuetan" argitara eman zuenetik. Ondoren New Yorkera abiatu zen, eta Nikaraguara segidan. Bertan urte batzu egin eta gero itzuli zen Getariara berriro, eta Ertamerikako itzalpea gogoan idatzi du "Malintxearen gerizpean".
Itsasoa kasik etxean sartzen zaio Amaia Lasari Getariako kaiaren gainera, bidaia luzeetara gonbidatuz bezala ur zabaletako zurrunbiloetatik barrena nabigatzera. Hantxe lotu genuen elkarhizketa berarekin, New Yorken pasatuetakoaz eta ostean Managuatik berrehun kilometroetara dagoen herri batetan igarotako hiru urteetaz solasean, betiere Pamiela argitaletxeak argitara eman berri duen "Malintxaren gerizpean" liburua aitzakitzat hartuta.
Zortzi kontakizun dakarzkigu Amaia Lasak bere laugarren liburu honetan, poetisa nikaraguar baten hitzaurre gisakoaz lagunkiro aurkeztuta. Bertan aurkituko dituzu Nikaragua inguru duten hiru kontakizun, Harlemgo emakume beltz batena bestea, eta lau Euskal Herriak ematen dioela gaia.
Malintxearen gerizpean izkiriaturikoak
Getariara itzuli ondotik ere Nikaraguako itzalak hartua jarraitzen zuen Amaia Lasak.
"Iraultza baratzen ari den herri batetako bizikizunak ez dira erraz eranzten, eta are gehiago urteak igaro eta bertan biziki lan egin ondoren; ez ditut sekula ahaztuko, inola ere!" mintzo zen.
Gaizki deituriko 'Latinoamerikako Literatura' irakasten zuen han, sandinisten gobernuak antolaturiko osasun kanpainetan ere parte hartu zuela.
Hortik datorkio hain zuzen "Malintxearen gerizpean" izenburua liburuari. Malintxea, nikaraguar zuhaitz ezagun bat da, sinbolikoa bertako tradizioan, eta nolabait haren gerizpeak babestuta ekin zion idazketari, kontakizunok bilakatzen direlarik batik bat mami nagusia.
"Gero, badu beste erabilera bat malintxe hitzak, liburuan bertan aipatzen dudana. Malintxe Hernan Cortesekin ezkondu edo lotu edo egin zen printzesa azteka izan zen. Ordudanik, atzerritarrenganako halako lilura berezia daukaten aberrikideei malintxistak deitzen zaie".
Nikaraguako emakumeen gaurko bizimoduaren nolakoa erakusten digu Amaiak.
"Uste dut hango egoeraren islada nahiko bereziak idatzi ditudala, eguneroko bizitzan gertatzen diren pasarteak, iraultza egiten ari den herri bateko egunerokoak. Begira, Malintxeren madarikazioa ipuinean bada, adibidez, aberrikide baten eta atzerritar lagun baten arteko laneko hizketaldia, niretzat behintzat adierazgarria: kanpotarrak, osasun kanpaina batetan daudela, medikuntza alorreko arazo, traba eta makina bat eskazia ezinegonaz jasaten ditu, honela edo bestela eginez gero hobe leudekeela esanaz, aberrikideak hainbat eta hainbat urteetako borrokari hortzak estututa aurre egiten dihardutela adierazten dion arte. Ez da gure iraultza, sandinisten iraultza da huara".
Leihotik itsasora begira
Bestalde, arestian aitatu dugunez, liburuko zortzi ipuien artean, nolabait Euskal Herria inguru edo kokagune dutenak dira lau.
"Egia da jarrera ezberdinez idatzi ditudala horiek. Prosa poetikoaren saioen antzera esango nuke. Besteak eguneroko bizitzako kontu berezietan oinarritzen baldin badira, hauetan berriz, kanpora begira baino nire barrura begira bezala idatzi ditut".
Lauetatik hiruk itsasoan aurkitzen dute osagai amankomuna, Amaiaren ingurunean poetikotasunerako bide suposatzen duena: "Ez zen kaiua", "Getariako balea gorria" eta "Itsasoak maitatzen zuen baratza" dira lekukoak.
"Mario Benedettik esaten zuen, beharbada topiko modura baina, Hegoamerikako literatura exteriorista dela eta Europakoa intimista. Agian hango gaiak jorratu ditudanean halako zerbait gertatu zait... Ez dakit, egia da beharbada emakumearen kezkak interiorizatzeko joera izan dudala beste hauek idazteko orduan. Hurrengoan heltzeko gaitzat jo beharko dut hemengo emakumearen prolematikaren azalpena... Dena den uste dut oraindik ere intismismoa gazki ulertua dagoela, ezin esan bait daitebe gai intimoak gai sozialak ez direnik".
Emakumea ipuinetako protagonista
Gizonezkoen ausentzia ezaugarri nabarmentzat jo liteke "Malintxearen gerizpean", emakumea bait da erabateko protagonista, bai izatez eta bizitzez bai eta izenez ere, apenas bait dira gizonezkoak "Nayito" ipuineko mutikoa eta beste zenbait ezik.
"Emakumeen arazoekin oso sentsibilizaturik nago, emakume eta feminista naizen neurrian. Arrazagatik eta gorputzeko azalagatik baztertuak diren pertsonekiko bezala, sexismoagatik gutxietsiak garen emakumeengatik apostu egiten dut. Gainera, uste dut, literaturan zehar ere emakumearen mundu ikuskera eta bizitza ez dela aski landua izan, eta horren aurrean nire saiakera konkretua da".
Horrez gainera, nikaraguar gizartean emakumearen partaidetza aktiboaren agerpena erakusten digu neurri handi batean, ez iraultzaren garapenerako bere eginahaien garrantzia bereziki azpimarratzearren bakarrik,
"berez emakumea gizarteko arazo eta ekintza guztietan present dagoelako. Akaso, konstatazio soziologiko bat da era berean. Gerrila garaian emakumea haurdun egon, hilerokoa ukan eta edozer gauza, eta gerra egin du; bake garaia etorri da eta herrira itzuli da etxera lanera, zelaietara kafea ebakitzera. Errealitatearen konstatazioa da emakumeak bi iraultza egiten diharduela etengabe. Baina hori baino gehiago, funtsean, emakumearen mundua oso deigarri eta inspirazio leku zaidalako idatzi ditut kontakizunak".
Poesiarentzako lekua gordez beti
Prosa poetiko gisan deitu dei daitekeen ipuinetako saioa salbu, badira kontuen amaiera bietan poema bana: iraultza garaian gosea pairatuei eskeinia bata, eta "Rita" kontakizuneko Harlemgo protagonista beltzari bestea. Biak bere garaian idatziak, narrazioetako apunteak jasoak zituela, baina artean burutzeko besterik ez zeudela. Poesigile bezala ezagunago den Amaia Lasak ez dio denbora guzti honetan batere idazteari utzi, ez eta poesiari ere, "Egan"en duela kaleratu zirenak ditugula kasu.
"Gogoratu nahi nizan bai eta ere, Nikaraguan poesia asko idazten dela Ernesto Cardenalen ondoren poesia egiten dutenen gehiengoa emakumeak dira, nagusienak: Gioconda Belli, Rosario Murillo edo Mariluz Meneses. Liburu honetarako sarrera ere poetisa lagun bati eskatu nion, Mariana Young-i. Txiki izeneko neska batek itzuli zuen gaztelerara, eta bere horretan atera nahi izan nuen, gaztelera hitz egin eta idazteko duten modu xarmangarri hori mantentzearren... Baina tira, irakurri baino antzerkia egiten dute gehien bat, herri antzerki moduan, medio gutxiz, bapateko asmakizunetan... batez ere historikoa, nazionalista".
Beste hainbat proiektu ere badu eskuartean, "berriro ere intimismoaren bideak gehiago urratu nahian edo", baina freskuago oraindik Rosa Luxenburgok bere garaian izkiriatu zituen gutunetatik interesgarrienen bilduma.
GORKA ARRESE
Kattalin, alabak, gertutik jarraitu zuen solasaldia. "Asko irakurtzen dut. Nik ere idatzi egingo dut".
48-49


Gaiez\Kultura\Argitalgint\Argitalpena\Liburuak\Literatur l
Gaiez\Kultura\Literatura\Argitalpena\Narratiba
Gaiez\Kultura\Literatura\Idazleak\LASA1
Pertsonaiaz\LASA1
Egileez\ARRESE1\Kultura

Azkenak
Donostiako kaleratzeak Stop plataformak iruzurrezko alokairuen aurkako kanpaina bat abiatu du

Plataformak gida bat aurkeztu du maizterrek iruzurrezko kontratuak dituzten ala ez egiaztatu dezaten.


2024-10-21 | Bertsozale.eus
Alaia Martin Etxebestek irabazi du Eibarko lehen final-laurdena
Lehen final-laurdena izan da larunbatekoa. Saioa irabaztearekin batera, finalaurrekoetara sailkatu da Martin. Igandean izango da hurrengo saioa, Errenterian.

2024-10-21 | Behe Banda
Barra warroak |
Eutsi, banarama eta

Ez galdetu zergatik, baina sarritan pentsatu izan dut kalte egiten diguna onartzeko erraztasun handia dugula. Erraztasuna, edo agian, beharra. Azken batean, dikotomia nabarmena planteatzen duen auzia da beharrarena: bere kausaren aurka egin dezakezu, ala hezur eta guzti irentsi... [+]


Txaro Marquínez, Zaintza Araba-ko kidea
“Alarma soziala sortzea leporatu digute; ez, alarma egon badago, ez dugu guk sortu”

Arabako zahar egoitzen egoera lehen planora pasa da berriz ere azken asteetan. Zaintza Araba elkarteak Gasteizko Arabarren eta Laudioko San Roque erresidentzietako egoiliarrei ematen zaien tratua salatu dute, hainbat senideren testigantzak jaso ondoren. Langileen lan-baldintza... [+]


Euskal Herriko tomate agroekologikoek %38,6 CO2 gutxiago isurtzen dute Almeriako tomateek baino

EHNE Bizkaiak bultzatutako azterketaren emaitzek baieztatu dute eredu agroekologikoan ekoiztuak diren tomateek berotegi efektuko gasen isurketan, eta batez ere energia kontsumoan, inpaktu txikiagoa dutela eredu agroindustrialean ekoiztuak diren tomateekin alderatuta. Honetan,... [+]


Une baten eternitatea

Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia da, animalia gutxi izango baita Lurrean itxura ahulagoa edo kalteberagoa duenik. Horrez... [+]


2024-10-21 | Garazi Zabaleta
"Haziak" liburua
“Liburuarekin jendea animatu nahi dugu haziak ekoizten hastera”

Hazien munduan buru-belarri ari dira urte askotatik Miguel Arribas Kelo eta Marc Badal, Haziak liburuaren egileak. Hazien ugalketari buruzko azalpen praktikoez gain, elementu historiko, ekonomiko, politiko eta kulturalak jaso dituzte; beraz, baratzerik ez dutenentzat ere... [+]


2024-10-18 | ARGIA
Langile bat hil da Lizarran, biltegi batek eztanda egin ondoren

56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.


Beldurra espazio komun gisa

Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]


Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]


Sinwarren hilketaren ondoren, gerrak bere horretan jarraitzen du

Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]


2024-10-18 | Ahotsa.info
Azken hiru urteetan altueratik erorita Nafarroan 10 langile hil direla salatu dute

LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.


Marcos Maceira, A Mesa pola Normalización Lingüísticaren presidentea
“Oso zaila izango da galiziera leheneratzea PPren hizkuntza politika ez bada zuzentzen”

Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]


Eguneraketa berriak daude