Jose Allende: "Ingurugiroa Ahazteak Bortxa Gehiago Dakar"
Lore bakar batetan posatzen ez den erlea dugu Jose Allende. 'Zentral nuklearren kokatze politika' barazko tesia egitenz gain, lurralde antalokuntza, ingurugiro eta energiarekin erlazionaturik doazen gaietan oso aditua. 1974. urtean burruka antinuklearrean burubelarri murgildurik, egun Bibon, Sarrikoko fakultatean ekonomiako klaseak ematen ditu. Algortako bere teilatondo xarmangarrian, energia nuklearretaz inon aurki ez daitezken liburu mordo baten artean topatu dugu. Egunen batean euskara ikastea itxaroten du. Egun, zabor edo hondakinen inguruan eramaten ari den politika aztertzen dihardu. Ekonomian espezializaturiko doktorea izateaz gain, inguragiro eta energi nuklearraren arloetan gauza asko argitaratu ditu.
Denboraren poderioz, jende hau ingurugiroaren egoera tamalgarriaz jabetuko da eta aurrerago, jadanik eragipen handiko senitarte horiek desagertzerakoan, Batzorde horren partaideak horren alde hasiko dira burrukatzen. Kontzientziazio kolektibo hau gero eta gehiago barneratuko da beste pertsonen baitan eta honela partaideen kopurua ugarituko da, ehun mila pertsoneteko manifestaldiak egitea posible izan arte hain zuzen ere.
Lehen esan dudan legez, 'Euskal Herriko Itsasalde Ez Nuklearraren Babespenerako Batzorde'-tik beste mugimendu eta batzorde antinuklear autoktono batzu jaioko dira; hauek, Euskal erriko zenbait herri eta eskualdeetan sustraituko dira ifar baten atzetik abiatuz: Euskadiren aldeko nukIearizario eza alegia.
Sorreraren garai haietan gu ez ginen ekologista bezala definitzen, zeren eta kontutan eduki behar da, orduan zegoen 'ekologista'-ren arketipoa edo eredua hippyen gisakoa zela (eta itxura honen plazaratzean hedabide desberdinek partehartze handia izan zuten). Ni, kritika honen-aurka borrokatu nuen, are eta gehiago oraindik, nuklearizazio arazoaren nazioartekotasunaren aurka ere borrokatuz.
Estatu espainolera ailegatu zen lehen 'eguzkia', lehenbizi Euskal Herrira heldu zen, baina berehala muzin egin genion gorri eta hori kolorez bait zetorren... ezinezkoa zen kolore hauek onartzea. Bai Dinamarkatik e ta Alemaniatik arazoa internazionalizatzeko proposamenak izan genituen baina ez genuen joko horretan murgildu izan nahi. Gure asmoa, burruka propio hura nortasun berezi batez ornitzearena zen, honela herri baten ohitura eta nortasuna aldarrikatuz. Hura oso garrantzitsua zen guretzat. Gure helburua objetibo berexi batzuen aurka joatea zen, arazoa internazionalizatuz ez gindoazen inora. Honen adibide dugu, Lemoizko zentral nuklearraren aurka mobilizatu ziren ehun mila pertsona. Niré ustez nuklearizazioaren arazoa zentzu zabalean hartu izan balitz, jendearen erantzuna ez zen hain ona izango.
Honekin ez dut esan nahi internazionalismoaren aurka noanik, ez eta gutxiago ere, baina bai faseak errespetatu eta gauzak piskanaka eta bakoitza bere garaian egin behar direla. Honelako borrukan ezin daiteke garbia, zintzoa eta gardena izan... batez ere arerioa oso boteretsua eta hedabide guziak bere eskuetan dituen artean.
Mugimendu antinuklear hauen zabalkundeari jarraiki, esan beharra dago perretxikoen gisara gero eta gehiago jaioko direla Itsasaldeko Babaspen Batzorde horrek guzi hauen zuzendari gisa agertuz. Mugimenduak herri mailan hedatzen diren einean, biztanlegoaren kontzientziazioa lortuko da. Inoiz ez da gatazkarik izan mugimendu hauen eta Batzordearen artean, koordinaketa eder batetan lan egin izan dugu beti.
1978-79. urteotan talde ekologista berriak jaioko dira, baina hauek ezin daitezke parekatu gaur egun duten antolakuntza mailarekin. Gernikakoa eta beste lau gunetan ditugun ekologista taldeak oso ongi daude baina hauek ekologismo 'deskafeinatu' eta bigun baten zuzpertzaile dira. Euskadik ordea, egun eskatzen duen ekologismoa maila gorengo batetan eta gogorrago jorratzearen alde apostu egiten du (ibaien kutsadura, ohianen ebaketa masiboa...). Gainera kontutan hartu behar da, hemen, ingurugiro kultura eta nekazal kulturaren arteko harreman sendoa oso sustraiturik dagoela. Euskadik beti izan du nekazal nortasun tinko bat eta egun, arlo guzietan egin den hondamen eta suntsipenaren aurrean hartu beharreko erantzun egokia ekologismo tinko eta gogor baten muinetan barneratzea izango litzateke. Oso ongi iruditzen zait ehizaren aurka eramaten ari diren mobilizapenak, baina hau ez da nahikoa, ez eta gutxiago ere.
Erandioko kutsaduraren arazoa orain dela hiru urte hasi da piska bat plazaratzen. Eusko Jaurlaritza bi legealdiotan ez da batere arduratu ingurugiroaren arazoaz. Gogora dezagun, gai hau Euskadik duen arduretatik nagusienetako bat dela. Gobernuaren bi legealdietako plangintzetan ingurugiroarena ez da inon ageri. Jaurlaritzaren plangintza ezaren ondorioz, ezin diezaiokegu gerora erantzukizunik leporatu, ez bait dira inon idatzirik ageri. Benetan, ingurugiroaren alorrean eramaten ari den politika lotsagarria da. Euskal Herrian ez dago gai honi buruzko kontzientzia politikorik. Politikoak beste ardura nagusiago batzuetan murgiltzen dira, naiz eta jakin Euskal Herria Europako gune guzietatik kutsadura gehien duenetariko bat dela.
Politika urri honi jarraiki, Eusko Jaurlaritzak azkenengo zazpi urte hauetan eraman duen bidea ikusi besterik ez dago. Beraien erantzukizunak diru laguntzak eskeintzera eta 'zuhaitz egunak' antolatzera bakarrik mugatu da. Ez du ezer ere egin.
Herri honetan aintzinarekiko analisia egitea beharrezkoa dugu. Betidanik eta herri honentzako prezeski, oroimen historikoak izugarrizko garrantzia izan du. Egun, ez da arazoaren inongo azterketarik egiten. Gai honetaz alderdi politiko guziek ez dute ezer ere egin, beste ardura 'nagusiago' batzuetan daude erroturik, eta jarrera hau ulerkorra beda ere, honek ez du esan nahi ingurugiroaren arazoa baztertu behar denik.
Ingurugiroaren aldeko salaketak hain ugariak diren arren, politikoek oso ongi dakite bi aste barru ahantziak egongo direla. Konponbidea, politikoek ingurugiro babespenerako kontzientzia aktibo batez jabetzean datza. Kotzientziazio hau jadanik estatuko beste eskualdeetan sustraiturik dago, Katalunian esaterako arlo honetan eta lurrralde antolakuntzan gu baino aurreratuago doaz. Politikoek ingurugiroaren babespenerako salaketa ugariak ahaztearen jarreraz, inplizituki biolentzia eta indarkeria gehiago sortzearen efektua dakarte. Biolentziaren aurka lanean badihardute ere, honelako ardurak ahaztean jendeak harmenik eta erantzunik ez topatzean, marginaltasunean eroriaz biolentzia gehiago sortaraztearen errudunak dira. Gainera, Euskal Herrian ez dago arazo nagusiak estabaidetzeko edo konfrontatzeko ardura haundirik. Egun, eztabaiden urritasuna nagusitzen da.
'Zuzenbidezko Estatua' deritzon honetan estatua berak ez du ardurarik zenbait gai bide legal eta zuzenetik bideratzeko. Garai hauetan, giza-eskubideak amets iheskor bat besterik ez dira. Adibidez, hor dugu Rainbow Warrior itsasontziaren kasua. Atentatu hartan pertsona bat hilik suertatu zen. Geroago argitu zenez, tartean frantsez ministrari bat zegoen, baina estatuak ez dio honi garrantzirik emango eta handik laburrera arazoa ia ahantzirik zegoen. Honelako jarrera lainotzen duen estatu batek ez du inongo eskubiderik inori ezer esateko bera bait da errudun nagusia. Jarrera hau niretzat, jasanezina egiten zait.
Lemoizko zentral nuklearra berriz ere martxan jarriko delaren burutazioa pentsaezinezko gauza bat iruditzen zait. Lemoiz martxan jarriko balitz, herri mugimenduek izugarrizko erantzun gogorra emango lukete. Lemoiz gaur egun, Euskal Herriak duen beste iturrin bat bihurtu da. Ez dut uste politikarien nahia herriaren erantzun gogor hori ezagutzea izango litzatekeenik Pentsa dezagun, une batez, martxan jartzen dela... Euskal Herriko herri guzietan aste bat barru orma guztiak pintadez azalduko lirateke.
Nire ustez, arazoaren konponbidea hautabide erantzunak ematean datza. Egunen batean, zenbait politikariei Lemoizen hil zirenaren erantzukizunak eskatu beharko zaizkie. Kondaira berak frogatu ditu herri mugimenduaren mobolizapenen egokitasuna.
Hor dugu ere edozein gai patazkatsu eztabaidatzerakoan, unibertsitateak duen partehartze urriaren arazoa. Unibertsitatea gai desberdinak eztabaidatzeko 'foro' bihurtu behar dugu beste nazioetan egiten den bezalexe. Hónela, eritzi eta ikuspuntu desberdinak sortaraziz, arazoak konpontzeko ahalbidea izango genuke.