Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko azaroaren 22an
"Francok Ez Zuen Gudarien Erresistentzia Handirik Espero‘’
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
"Frenteen fijazioa" deitzen dena ematen da hor. Abertzaleen aldetik bada Araban ofentsiba bat, Legution egiten dena. Ofentsiba honek Gasteiz hartu nahi zuen; baina ezin, eta frentea nolabait geratzen da Araba eta Bizkaiaren arteko mugetan. Ez zeharo, baina gutxi gora-behera hor dago.
Gipuzkoan gauzak ez dira horrela gertatzen. Gipuzkoan, karlistek eta militarrek ofentsiba bat egiten dute Nafarroatik etorriz, batez ere Irun eta Donostia hartzeko... Gero nazionalistek jarriko dute frente bat Oria ibaian, eta gero handik ere atzera egin behar eta muga geldituko da gutxi gora behera Deba ibaian, nahiz eta frankistek gero Ondarroa eta Markina aldera sarketa bat egin.
Militarki Iparraldeko frentea, "Frente Norte"a da ahulena. Ahulena, isolaturik dagoelako geografikoki, hau da, Erre publikaren eremuetatik zerbait igorri nahi badute aidez egin behar dute, abioiez, eta aidean frankistek zuten nagusigoa, muga aldetik Irungo muga frankisten eskuetan dago eta itsasuntziz edo abioiez egin beharra daukate Donibanetik Bilborako bidaia. Bilbo isolatuta dago. Ingelesek bakarrik mantentzen dute hari bat. Flota komertzial ingelesa da Bilborekin komunikatzen den baka rra, eta beti ere armadak gordeta.
Francok hartuko duen erabakia izango da Iparraldeko frentea irabaztea, gero han bildutako soldaduekin Madril, Katalunia eta Balentziako frenteak atakatzeko. Frankisten ustez, ikusita Euskadi nola zegoen, egun gutxitako kontua zen hau irabaztea. Gudariek egindako erresistentzia ez zuen inork espero eta Iparraldeko frenteak ere luze jotzen zuela ematen zuen.
Antezedenteak hartu egin behar dira ahal bada. Errepublika garaian, noizbehinka, gure nazionalistak eskuindarrekin joan ziren. Hor daukagu 1931ean "Minoria Vasco-Navarra" deitzen zena hor eskuindar eskuindarrenekin joan ziren Parlamentura eta problemak izan zituzten erligio katolikoa, Eleiza eta Vatikanoarekin konkordato berezia defenditzeagatik.
Hor ez da dudarik, politika aldetik, protagonista berberak, Agirre esatebaterako joaten direla ultraeskuindarrekin, gero Francorekin joango diren ultraeskuindarrekin. Beraz, ez zen horrelako inkonpatibilitate orokorra.
Beste batzutan aldiz, nazionalistak ezkerrarekin alineatuta agertzen dira. Frente Popularraren momentuan ezkertiarrekin alineatuta agertuko dira. Estatutoagatik. Baina, problema morala dela eta, delegazio bat bidaliko dute Erromara, beren postura esplikatzera: moral aldetik kristauak, baina abertzaleak eta demokratak izanda, fazismo eta nazionalismo española zer zen esan eta, Frente Popularrarekin batera hauteskundeetara joatea, kristau moral aldetik aizu zen galdetzera.
Ezkerrarekin badakite joan behar dutela zenbait kasutan, baina mitinetan eta komunikatutan argi agertzen da haiekiko zeukaten sentimendu bakarra gorrotoa zela.
Altxamendua gertatzen denean, batzuk berehala hartuko dute jarrera garbia: Irujok segituan hartuko du parte Errepublikaren alde. Araban, egia da, zenbait Uri Baru Batzar, eta Landaburu da horren adibide, momentu batean agertzen dira esanez «hori da gorrien eta fazisten arteko gerra española, gu ez gaitu printzipioz ikutzen, geldi gaitezen etxetan eta ikus dezagun zer gertatzen den». Hori zen lehendabiziko jarrera. Gero presioak izan zituzten militarren aldetik. Cero «manifestu» bat egin zuten ordena altxatuen aldetik zela eta hori defenditu egin behar zela.
Nazionalistek estali egin dute episodio hori eta gainera rehabilitatu Landaburu, exilioan. Bere liburua, «La causa del pueblo vasco», gerora egina, difunditu egin dute. Ez liburu honetan, eta ez sekula, Landaburuk ez du berriro altxamendua defendituko.
Hor momentu dudakor bat ematen da. Batzuren aldetik batez ere, eta PNVren historia osoak eta egoera politiko-erligiosoak esplikatzen duena. Gero, klaro, Francok ez zuen aukerarik utzi, nazionalistak afusilatzen ari ziren eta ez zen beste aukerarik geratu.
Egiten den lehendabiziko gauza «Comité de no intervención» delakoa da. Batzorde horren arazorik nagusiena zen Espainiako gerrak ez zezan Europa zipriztindu. Hor biltzen ziren Ingalaterra, Frantzia, beste estatu batzuk, eta batez ere Alemania eta Italia. Espainian gertatzen zena ez zela hedatzen ikusteko biltzen ziren. Hori zen problema nagusia.
Batzorde horretan, alde batetik Hitler gerarazi nahi zuten, baina bestetik ez zuten Hitler gaitzetsi nahi. Hori zen beraien kontradizio nagusiena. Batzorde honen politika, hala nola Frantziaren politika, anbiguitatez eta zinismoz beterikoa izango da. Denek zekiten hemen «Legión Condor» eta zebiltzala, baina ez zuten ezer esan nahi. Gernikakoa gertatu zenean Ingelesek ongi zekiten hor zer gertatu zen. Ongi zekiten beren kazetarien bidez eta bulego kontsularrak emandako informeen bidez. Hala eta guztiz ere Gernikako izena ez da aipatu izan sekula «Comité de no intervención» horretan.
Gernikaren garrantzi militarra askoz ere txikiagoa zen. Gernika bonbardatu zutenean gudarien frentea Lekeitio Markina aldetik dago. Emandako estakuru militarrak izan ziren Errenteriako zubiarena, moztu beharra zeukatela, Lekeitiotik eta markinatik errefuxiatu behar ziren unitateak isolatzeko edota hara errefortzurik bidaltzea galerazteko. Zubia ez zuten ikutu, eta ibaia ikusita garbi dago handik edonor pasa daitekeela, zubiz, zubirik gabe edo nahi den bezala.
Eman izan duten bigarren arrazoia da Unzeta eta Esperanza arma fabrikak Gernikan zeudela. Arma fabrika hauetan ez zen bonbarik erori ordea. Gernika berriz, herria, erabat txikitu zuten.
Baina garai haietan artean baziren balore batzuk, poblazio zibilari buruz, eta gero «hiri ireki»ak deituei buruz besteak. Bi hiri mota bereizten dira: itxiak, fortifikatuak, eta irekiak. Militar aldetik aizu da hiri itxi bat atakatzea. Hiri ireki batean ordea, ez bada kalez kaleko erresistentziarik, armadak, hango etxeak eta biztanlegoa ikutu gabe sartu behar du.
Gernika, dudarik gabe, hiri irekia zen. Ez zuen defentsa berezirik. Ametralladora bakar bat baino ez zuen, eta ez zen antiaereoa gainera. Bestalde unidade militar oso gutxi zegoen Gernikan. Komunikazio aldetik leku inportantea zen, baina ez horrelako triskantza bat justifikatzeko adinakoa. Ezin daiteke esan objetibo militarra zenik.
Bonbardaketaren teknika hor dago: bonba leherkariak aurrena, su-piztaileak ondoren eta ametrallamenduak hirigunea hausteko eta poblazioa akabatzeko. Seguruenik kolpe moral bat emateko aukeratu zuten. Gernika sinbolo bat zelako bonbaketatu ote zuten? Abertzaleen aldetik beti esan ohi da Gernika sinbolo bat zelako...
Nekez froga daiteke bonbaketa egin zutela euskaldunen sinboloa hauste arren. Dudarik gabe bazekiten Gernika zer zen euskaldunentzat, eta hori kontutan hartu zuten terrore operazio bat erabaki zutenean. Terrore operazioa dela bai. Gernika zer zen ondo zekitela bai eta ere.
Abioiek Gasteiztik, eta behar bada batzuk Losas haranetik, Burgosko iparraldetik, partitzen dira itsaso aldera. Itsasoan, Izaro ugartearen gainean buelta eman eta Hegoaldera joko dute Gernika atakatzeko.
Lehendabiziko abioiak bonba batzuk botako ditu jendea izutzeko, nahasteko eta errefuxiotan sar arazteko, eta ondoren abioiak uholdeka etorriko dira.
Teknika zera da: bada kaza bat, ,"Heinkel 51", gero bada bonbardero astun bat «Junker 52» eta gero badira kaza eta bonbardaketa elkarrekin egiten dituzten abioi berriak «Heinkel 111».
Uhin bat pasatzen da aurrena eta bonba astunak botako ditu. Etxeak goitik behera hausten dituzte, nahiz eta kanpoko paretak zutik gelditu. Zulatu egiten dituzte barrutik. Etxeetako zureria bistan geratzen da.
Ondoren bonba su-piztaileak etorriko dira. Bonba txikiak, aluminiozkoak, distiranteak... hauek erori eta piztu egingo dute sua dena kiskaliz.
Gero ametralladorak ibiliko dira, baserrietatik ateratzen den jendea, eta inguruan dabilen jendea, zuloetan sur arazteko.
Lehendabiziko abioia laurak aidera agertu zen eta bonbaketa zazpirak aldera amaitu zen.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#3
Lander Arbelaitz Mitxelena
#4
Mikel Garcia Idiakez
#5
#6
Larraitz Fagundez Osa
Azkenak
2024-11-22
Xabier Letona Biteri
Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko
Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]
2024-11-22
Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean
Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]
Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu
Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.
Gobernuak aurkeztu... [+]
2024-11-22
ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”
Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]
2024-11-22
Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da
Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]
2024-11-22
Onintza Irureta Azkune
Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute
Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]
2024-11-22
Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan
Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]
2024-11-22
Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin
Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]
2024-11-22
Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]
2024-11-22
Xabier Letona Biteri
Gemma Piérola
“Historiak ezin du ezikusiarena egin gu protagonista garen eguneroko arazo horien aurrean”
Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]
2024-11-22
Uxue Gutierrez Lorenzo
Añube
Elkar besarkatzeko musika
Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]
2024-11-22
Sustatu
Euskarazko esamoldeak baloratzen lagundu online galdetegi honetan
Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.
2024-11-22
Ahotsa.info
Saskien bidez Nafarroako euskalgintzari inoizko ekarpenik handiena egingo dio Errigorak: 230.000 euro
Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.
2024-11-22
Julene Flamarique
Voxen aurka Bilbon protesta egiteagatik auzipetutako zortzik ituna egin dute Fiskaltzarekin eta bat epaiketara joango da
Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]
Eguneraketa berriak daude