Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara,
jarrai dezagun txikitik eragiten.
Nikolas Xamardo, kazetaritzako irakasleari elkarrizketa
Nikolas Xamardo: "Amore ematea desagertzea da"
Nikolas Xamardo irakaslea ez da gizon publikoa, baina bai ezaguna hainbat girotan. Gasteizko zinegotzi ohia, HBren inguruko independienteekin batera zihoala. Mitxelenari esker (edo erruz) Filologia Fakultatetik bota zuten, eta beronen erruz (edo esker) Kazetaritzan sartu zen. Toki-Eder ikastolan gertatutako hainbat istilutan protogonista, eta gauza guztien gainetik, nazionalista. Galegoa eta galegista da euskaldan nazionalista.
GALDERA: Unibertsitatetik hasita, nola dakusazu PNNen oraingo borroka?
ERANTZUNA: Oraingo borrokak, nolabait, ustekabean harrapatu gintuen, ez genuelako uste orain hemen honelako indarrik zegoenik. PSOEk, eskumako partiduak baino argiagoa, listoia gero eta baxuagoa ipini digu, eta gu guztiok pasaerazi digu listoia, lehenago doktoregoa eginez, eta gero oposaketak. Dena den, bestaldetik, ez zen harritzeko, 87 hemen bertan dugulako, eta irakasleak deskontent daudelako, eskolak eta ikerketak batera eraman behar izan bait dituzte.
GALDERA: Nola laburtuko zenituzke EHUn ematen ari diren jarrerak?
ERANTZUNA: Alde batetik, 87an edo 92an baztertuta geratuko den jendearen arazoa bakarrik ikusten dutenak daude, beste arazorik ikusi gabe, eta bestaldetik, EHUk ezaugarri bereziak dituelako errealitatea ikusten dutenak, hau da, planteamendu nazionalistak, eta autonomistak, egiten dituztenak, kontu soziala ahaztu gabe. Hala ere, giro honetan, errealitatetik kanpo bizitzeko joera dagoen mundu teoriko honetan, produziotik urrundua, posible izan da borroka planteatzea, kontratu laborala eskatuz, aintzinako eskaera zena, bestalde.
GALDERA:Zu ez zara PNN, titularra baizik. Zure lankideen artean jarrera bera ematen da?
ERANTZUNA: Normalean ez, azken finean, gai pertsonala da, baina baita ideologikoa eta politikoa. Numerarioek ez dute gehiago laguntzen, irtenbide indibidualetarako joera dutelako. Eta gauza bera gertatu zen lehenago OHO eta BBBn. Irtenbide pertsonaletarako aukera ematen zen heinean, irakasle borrokak desagertuz joan ziren. Kolektibo hori, funtzionari bihurtuz, integratu zuten. Nik, egia esan, ez dut gauza handirik espero kolektibo honengandik, irakasle eta batez ere intelektualengandik.
GALDERA: EHU bi kanpusetatik ezagutzen duzu, lehen Gasteiz eta orain Leioakoa. Bata eta bestearen arteko diferentziarik nabaritzen duzu?
ERANTZUNA: Fakultatea sortu aurretik egon nintzen ni Gasteizen, CUAn (Colegio Universitario de Alava), Fakultatearen oinarria izan zena. CUA, frankismoaren filosofiaren eredua zen. Hau da, unibertsitateak hiri handietatik urrundu (Leioa esaterako), eta gero desmasifikatu eta deszentralizatu, bildu zezakeen indarra ahultzeko asmoz, garai hartan (68an) ikasleak bait ziren borroka antifrankista zeraman kolektiboa.
Geroago, bi pertsonaia nagusi etorri ziren, Fakultatea eratzeko planteamenduaz, Mitxelena alde batetik, eta Fernandez de Pinedo bestetik. Mitxelena, garai batetan, Salamancan eta Gasteizen egoten zen, aldi berean, eta bietan kobratuz. Fakultatea prestatzeko kamarilla batetaz baliatu zen, bere morroien artean, Endrike Knorr zegoela.
GALDERA: Bi kamarilla diozu, baina oso diferenteak ziren. Nola heldu ziren akordio batetara?
ERANTZUNA: Pinedoren kamarilla organizatuago zegoen Mitxelenarena baino, azken honek daukan izakeragatik batez ere. Akordioa izan zen bi kamarillen artean pastela banatzea, zati bat PCErentzat eta bestea nazio nalismo kontserbatzailearentzat. Bada egia batzu oso erreakzionarioak eta besteak marxista konbentzionalak (marxismoaren forma zaharra dute eta) zirela, baina batu ziren beste talde aurrerakoagoak baztertzeko asmoaz.
GALDERA: Zenolako egoera politikoak posibilitatu zuen bi talde hauek pastela banatzea?
ERANTZUNA: PNV hegemonikoa zen, eta gainera Mitxelenarekiko lilura zegoen garai hartan, ez bakarrik eskumatarren artean, ezkertiarren artean ere bai. Lilura hura apurka apurka desagertu zen, batez ere berak egiten zituen deklarapenagatik, baina baita jendea Mitxelenaren benetako ideologiaz konturatzen joan zelako. Pinedoren kasuan, luzerako operazio sakonagoa eman zen, ezkertiarrak EHUtik uxatzeko egin zen operazioa nere ustez. EHU sortu zuen akademizismoak, lortu zuen ezkerreko pertsonaiak kanpoan uztea. Intelektualki kapazagoak izan zitezkeenak, akademikoki baztertu zituzten.
GALDERA: Orduan, EHUren sorreran nazionalismo eskumatarra eta «ezkertiar» antinazionalistak sartu ziren?
ERANTZUNA: Horrela da, ezkertiar apurtzaileak baztertu ziren. Pinedoren proiektuak nolabait irabazi zuen, marxismo zahar eta, batez ere, antinazionalista sartuz EHUn. Mitxelenak, bere aldetik, ez zuen eskolarik sortu, berak daukan izakeragatik, baina pertsonaia batzu sartu zituen. Pertsonaia hauek beraien abertzalismo antifrankista saltzera sartu ziren. Faktura pasatu, eta zegokien titulazioa ren arauera, lanpostu batzu eskuratu zituzten. Karmele Rotaetxeren kasua da, esaterako, edo Endrike Knorr, Patxi Goenaga, Ibon Sarasola, eta beranduago Pello Salaburu. Guzti hauek egin zuten Euskadin, beste leku batzutan nazionalista espainolek egin duten paper bera.
GALDERA: Eta ideologia ezkertiar apurtzaileak eman dituen pertsonekin zer gertatu zen?
ERANTZUNA: Unibertsitateak ez zuen permititu, salbuespenak salbu, jende interesgarria baina oso markatua, barruan sartzea. Egia da ere, beranduago, Txillardegi eta Apalategi bezalako pertsonak, sartzea lortu dutela, baina beranduago. Lehen aipatutakoak aldiz, hasieratik sartu ziren, bedeinkapen guztiekin.
GALDERA: Zuk Gasteizetik alde egin behar izan zenuen, eta extrainio da gero Leioan sartu ahal izatea, ezta?
ERANTZUNA: Horiek dira bizitzaren paradoxak. Gasteiztik joan behar, Mitxelenak injustoki talde batzuri froga bereziak inposatu zizkigulako, eta gero, bere morroia den Pello Salaburu Leioan sartzeko berak bultzatu zituen baremo aldaketekin, niri ere sartzeko bidea zabaldu zidan. Handiagoa omen zen Salaburu sartzeko enpeinua, ni kanpoan lagatzeko gogoa baino. Beraz, Salaburu eta Mitxelenari zor diet Leioan egotea. Paradoxak.
GALDERA: Zu galegoa zara, eta galegista, baina hemengo nazionalismoarekin ere konpromezu politiko (eta linguistiko) sendoa hartu duzu. Nola eraman duzu prozesu hori?
ERAINTZUNA: Lehenengo eta behin esan behar dut nazionalismoaren kontzientziarik ez dudala eduki Euskadira etorri arte, orain hamabi urte. Gure etxean beti mintzatu gara galegoz, eta galegistak izan gara, baina niretzat aspektu funtsezkoena ez zen naionala, klase kontzientziarena baizik. Hori zen kontraesana. Nire esperientzien arauera gehiago sentitzen nuen klase borroka, baina Euskadira etortzean, eta batez ere Gasteizko Martxoaren 3ko gertaerek, konpromezu politiko sendoagoa hartzera bultzatu ninduten.
Gero hemengo ezkertiarrez interesatu nintzen, eta Burgosko epaiaz, eta orduan erabaki nuen alde batera utzi behar nituela kontu teorikoak, eta ekintzetara pasa. Klase arazoa ahaztu gabe, arazo nazionala ulertu nahi izan nuen, etengabeki harritzen ninduelako.
GALDERA: Zeintzu izan ziren kontzientzia hartze horretatik zinegotzia izateraino eman zenituen pausuak?
ERANTZUNA: Hasiera batetan Euskadiko Ezkerrarekin konektatu nuen, Mario Onaindiarekin konkretuki. Lan praktikoak egiteko eskaini nuen nire burua, kartelak pegatu etabar, intelektualismotik askotan errealtatea ez bait da erraz hartzen. Baina posizioak dekantatzen joan ziren, eta alde egin nuen. Honela konektatu nuen Herri Batasunarekin, Altsasuko Mahaian sortu berria zela. Udal hauteskundeak heldu, eta independienteak aurkeztu ginen, HBk bultzaturik. Honela hartu nuen kontaktua organizazio arazo konkretuekin.
GALDERA: Orduan erradikalizatu zenituen zure jarrerak, politiko eta pertsonalki?
ERANTZUNA: Politikoki bai erradikalizatu nintzen, baina pertsonalki ez, nire izakera berbera izan zen. Politikan, eta arazo konkretuen aurrean, ikusi nuen gutxiagotán egiten nuela paso, eta gehiago sartzen nintzela problematan.
Nik handik konklusio bat atera nuen. Ez duela merezi instituzioetan egoteak, ezta udaletxeetan ere. Ez baldin baduzu atzetik izugarrizko mugimendua, eta dena kontrolatuta instituzioetan, ez da egon behar. Nik uste dut bihotzez, Gasteizen ez dagoela behar bezalako dinamika, udaletxean aritu nahi izateko. Bestela engranaia legalak irentsi egiten zaitu, eta harrizko gonbidatuaren papera egiten da. Sortu behar dena zera da, base mugimenduak, eta borroka mekanismo propioak sortu.
GALDERA: Horixe da, hain zuzen, gaur eguneko arazo bat, paso egiten dela, eta militantismoa «demoda» dagoela, ezta?
ERANTZUNA: Hori horrela da, eta burgesia ezertan ere aldatu ez den bitartean, gauza berberak esaten bait ditu, ez du lehen zeukan oposizioa aurkitzen, jendea erosteko ahalmen izugarria eduki duelako. Guztiok etsi egiten dugu, neurri batean edo bestean. Eta burgesiak ez du gauza berririk esaten. Berak jasotzen duen indarra, mugimendu alternatiboetatik jasotzen du, ekologistak, nazionalistak etabar, beraren barnean integratu eta gero. Baina burgesiak, berez, ez dauka indarrik, dekadentea da.
GALDERA: Ezagutzen zaituten guztiek, daukazun gizon gogor eta biolento ospea ezagutzen dute. Nondik datorkizu ospe hori?
ERANTZUNA: Gizarte honetan, eta gehiago gu gabiltzan giroetan, nik baloratzen ez dudan portaera kodigoa dago, kontsentsu kodigoa, modu onekoa. Gauza handiak lepoan esaten dira, eta aurretik zurikeriak. Eta putadak edo egiteko, beste pertsona batzu ordaintzen dira. Nik uste dut ednetaz argitasunez, eta gogortasunez, beharrezkoa bada, mintzatu behar dela, guante zuria erabiltzen dutenek ere, beti bait dute present bortizkeria. Heurek bortizkeria legalki erabiltzen dute, eta horren bidez erreproduzitzen dute sistema.
GALDERA: Orduan, aho komunikaziorako ere bortizkeria erreibindikatzen duzu?
ERANTZUNA: Pertsona batek, politika diferentea egin behar duelako konstzientzia badauka, guzti hori kontutan eduki behar du. Eten, bestearen diskurtsoa eten, eta interbenitu. Ez bakarrik zarata-politika egin, edo isiltasunaren politika (baliagarria izan daitekeena), baizik eta etenketaren politika. Moztu. Biolentoki moztu, beharrezkoa bada. Hori izan daiteke politika desberdin baten ezaugarri bat.
GALDERA: Jarrera horretarako balore handia, edo konstzientzia eza eduki behar dela ematen du, ezta?
ERANTZUNA: Guztioi gustatzen zaigu lagunak edukitzea, ondo eramatea eta atsegina suertatzea, eta nire neurei ere bai. Baina zein preziotan? Ni ez naiz heroea, ezta gutxiago ere, eta nik uste dut gai nagusitan amore ematea desagertzea dela, indibiduo bezala eta sujeto sozial bezala. Horregatik une batzutan, ikusi behar noiz, guztiz beharrezkoa deritzot ezadostasuna azaltzeari. Moztu eta esan norberak pentsatzen duena. Sinpleki.
Euskal Herrian, zorionez, askotan egiten da etenketa hori. Ioldik egin zuen Parlamentuan, eta langileek egiten dute kalean. Eten kontsentsua, eten normalitatea, eta ezadostasuna azaldu.
GALDERA: Amaitzeko, galdera bat egin nahi dizugu. Bi arlo diferente ikusten da zure bizitzan, arlo intelektuala eta aktibista politikoarena. Nola batzen dituzu biak zugan?
ERANTZUNA: Euskal Herrian nagoela hamabi urte baino ez dira, eta bizitza osoa hemen eman dudala ematen du. Oso urte intentsoak izan dira, eta gauza batzu ikusi ditut. Uste dut oso inportantea dela praktika konkretua, baina horrekin batera erreflexio teorikoa behar da. Ezkerrak berriro hartu behar du iniziatiba kultur arloan. Gure jendearen artean esperantzarik ez dagoelako ustea barreiatzen ari da, eta hori uxatu behar dugu. Marxismo zaharra ateratzeko joera dago, eta Ezkerra guk hipotesi berriak eta gaurko marxismoa sortu behar ditugu. Militantea baloratu, eta inposiblerik ez dagoela esan. Horretan sinisten badugu posiblea da.
Batez ere, estrukturalismoaren dialektika ahula azalerazi, eta dialektika indartsua erabili.
Laura MINTEGI
27-31
GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakHB
GaiezGizarteaIrakaskuntzUnibertsitaEHUIrakasleakBesteak
PertsonaiazXAMARDO1
