Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

astelehena 2024ko abenduaren 23an

Jean Haritxelhar: "Frantses gobernuak abestruzaren politika egiten du"

2021eko uztailaren 20an

Jean Haritxelhar-i elkarrizketa
Jean Haritxelhar: "Frantses gobernuak abestruzaren politika egiten du"
Ipar Euskal Herriko aferetan sartuz gero beti ateratzen da nondik edo handik Haritxelharren izena. Kultur munduan, batik bat, ezinbesteko erreferentzia da. Urtetan zehar gizon honen jounetorrien lekuko mutu izan den Euskal Museora hurbildu gara, Baionara. Hitzak pausatuki zehazten ditu erretiroa hartu berria duen Baigorritar handi honek. Eta dudarik gabe, Ipar Euskadin kultur munduan diren eztabaidetan badu hitza Jean Haritxelharrek.Aste honeteko elkarrizketa: Jean Haritxelhar.
GALDERA: Beraz, hemendik aurrera erretiratua zaude.
ERANTZUNA: Bukatua da, bai. Behar baditut hitzaldiak eman, edo kontseiluak, hor izanen naiz, baina bestenaz ni zaharretan naiz.
GALDERA: Bordeleko unibertsitatean zu bakarrik aritu zara azken urteotan euskarazko klaseak ematen?
ERANTZUNA: Aurrena bakarrik nintzen. Gero ukan nuen lecteur deitzen den bat, eta lecteur horietan ukan dut Txillardegi, Arzalluz deitzen den bat, Karmen Lasa bat. Baina iaz eta aurten izan da Patri Urkizu, hirugarren hizkuntzan eta bigarren hizkuntzan ere bai piska bat, eta gero Orpustan eta ni. Hiru gara. Baina gure irakaskuntzaren parte bat ematen dugu Bordelen, eta bigarren partea, Orpustanek eta nik hemen Baionan. Hara zertan den Unibertsitatea. Beste gauza batzuk galdegin ditugu, Pabeko Unibertsitateak eta gureak elgarrekin galdegin dugu, ukan dezagun baimena DEUG baten, euskarazko DEUG baten egiteko, eta eza ukan dugu, eta ez da aise konprenitzen ahal hori zeren eta ez baitago hor politikarik.
Sozialistek eman diete batzuri eta besteei ez. Hartzen dut etsenplu bat: bretoinek bost enplegu ukan dituzte aurten eta bost horiek bete dituzte; korsikarrek DEUG delako hori badaukate. Guk ezer ez. Bigarren hizkuntza gisa, ez dugu besterik. Beraz, diot, hor Frantses Gobernuak ez duela politikarik. Batzuei ematen die eta besteei ez. Zendako eman bretoinei, zendako korsikarrei eta zendako ez euskaldunei?
GALDERA: Zer uste duzu izango dela, beldur politikoengatik ala bestela hemengo unibertsitateak mailarik ez duelako?
ERANTZUNA: Nik uste dut beldurra badela, baina gu bezalakoak ere badira Okzitanoak. Frantses gobernuak badauka halako beldur bat euskaldunei buruz.
GALDERA: Bretoiekin -ere ez daukana?
ERANTZUNA: Bretoinekin ez daukan beldurra dauka euskaldunei buruz, bai, eta bereziki Euskadiko komunitate autonomoarekiko, Hegoaldearekiko.
Eman dezagun errefuxiatuen gaia dela, arrantzarena... eta hor agertzen da. Orokorki hartuta, Espainia eta Frantziaren arteko borrokak euskaldunen bitartez izan dira; eta nik uste frantses gobernuak ez duela besterik ikusten. Horretan abestruzaren politika egiten ari direla.
GALDERA: Eta orain zu jubilatuta zaudela, nola ikusten duzu unibertsitatearen eboluzioa. Zuk gehiago espero zenuen, ala gutxiago?
ERANTZUNA: Nik espero nuen euskaldunek lortuko zutela DEUG delako hori eta gero licence eta metrisse delakoa. Nik uste hori normalki egin behar zutela. Normalki egin behar da. Sozialistek bi gauzatan hitz eman dute, lehena euskal departamentua eta bigarrena lege bat bat Frantzian diren hizkuntza xumeen lege bat. Nik espero nuen 81ean zerbait eginen zutela eta gauzak ikusten direnez irakasleak moldatu behar dira; ez da gauza onik egiten irakaskuntzan ez badira irakasleak behar den bezala moldatzen. Irakasleak moldatzeko hor dago unibertsitatea, erran nahi baita ez dituztelarik behar diren diplomak moldatzen, horrek erran nahi du ez dituztela irakasleak moldatu nahi.
Lehenbiziko mailetako maisuak hemendik goiti behar dute DEUG bat ukan, lehenago batxileratoarekin nahiko izaten zuten. Nik uste, orain, nahi badute euskarazko irakasleak ukan bai lehenengo bai bigarren mailekoak, behar dutela nahitaez DEUG delako hori eman. Jakintzaren aldetik erraten dut, pedagogia beste gauza bat da.
Nik pentsatzen nuen orduan, normalki, politikari batek edo alderdi batek baduelarik bere projektua, gobernuak ematen ditnela diploma horiek nahi baldin badute irakasleak behar den bezala moldatu. Ez dituelarik ematen horrek erran nahi du ez dituela eman nahi. Eta nik uste gure borroka hortan datzala. Eta ikusten dut hortan bi borroka badirela eta azkenean berdinak direnak, bat unibertsitatearena, erran baita irakasleen moldatzearena eta bigarrena Seaskarena, ikastolena, horiek behar batituzte behar den bezala irakasle moldatuak.
GALDERA: Eta gobernuko jendeak ere lotuta ikusiko ditu?
ERANTZUNA: Ez daukat idearik, ez ote dira ahaztuak horiek ere. Eta ikusten dugu biziki ontsa zein jokotan ari diren. Baita gu eta bai besteak, zaku berberean gara. Nik uste so zialistek eta oraingokoek berdin moldatu du tela burua, bakarrik hor dagoela, bakarrik hor dagoela frantses kultura, besteentzak mespresua dute gehienetan nahiz eta betida nik hitz ederrak erranak dituzten.
GALDERA: Hari berarekin segituz, bi gai daude. Batetik, lege bat atera zuten edo ateratzekotan daude frantziako mintzaira eta kulturari buruz eta gero kultur zentroak?
ERANTZUNA: Lege hori duela bost urte azaldu zen legebiltzarrean eta hor gertatzen dena da alderdi guztiek lege projektu bat presentatu dutela da, eta denek erraiten zuten hizkuntza xume hori salbatu eta ez dute ezer egin. Hor arrunt kontra dagoena Hezkuntz Ministeritza da. Horiek, nire ustez ez dute sekulan ezer ez konprenituko edo hobeki erran ez dute ezer ere konprenitu nahi.
GALDERA: Hor desberdindu behar dira kultura eta hizkuntza.
ERANTZUNA: Nik uste dut desberdindu behar direla, bai, zeren kulturaren aldetik, nahi ala ez, zerbait egin dute sozialistek, batez ere Baionako kultur etxea. Hor badira zenbait sail, alde batetik bada teatroa, bestaldetik bada bertsolaritza, literaturgintza, dantzak, erakusketak eta orotara... Hartzen duzularik zer egin den iaz eta zer egin nahi duten datorren urtean, hor gara gu zerbaitetan laguntzeko. Eta hor elkarteek beren hitza eman ahal dute eta ematen dute, eta beste gobernu batek ez du hori aise kenduko. Nire ustez, hor urrats bat gehiago egin nahi izan da, eta emeki emeki, nik uste dut, finkatuko ditugula beste ekintzen zentro ttipiak, bai Hazparnekoa, bai Izurakoa eta bai Zuberokoa. Emeki emeki gauza horiek lortuko ditugu eta gauzak nola egin diren ikusiz nik uste dut aurrerapen bat izan dela hor.
GALDERA: Hizkuntzarena...
ERANTZUNA: Hizkuntzarena? Ez dakit Frantzian gai diren gure politikariek gauza horren behar den bezala ikusteko. Pentsatzen dute zerbait ematen bazaie, hori beharbada separatismoa izanen dela. Haien iritzia da eta... abestruzak egiten duena.
GALDERA: Eta hori ez da nolabait gertatzen Kultur Zentroan? Kultor zentroa nolabait frantsesen eskutan badago ezta.
ERANTZUNA: Batzar ttipian hamabost dira, hiru estatutik, beste hiru Akitaniakotik, beste hiru Conseil Géneraletik, beste hiru Baionako hiritik eta beste hiru elkarteen aldetik.
GALDERA: Alde batetik hiru eta besteak hamabi.
ERANTZUNA: Hala da, baina halere nik uste dut behar den bezala jokatzen direla hor. Hautetsi horiek, gehienetan (erraiten dut gehienetan e!) gurekin ados ziren, besteetan estatuak miloi bat ematen dutela eta beste elkarteek beste miloi bat ematen dutela, horrela 200 miloi diru zaharretan eta gehiago da orain. Ehunetarik 40 gastatzen dena enplegatuentzat eta % 60 kreatze, laguntze eta horientzat. Eta erran nezake % 70-8Obat Estatuarentzat dela. Inoiz ez da hainbeste antzerki izan hemen eta horrek zerbait erran nahi du. Organista asko etorri da, koro bat sortu da, literaturari buruz ere Saran eta Baionan zerbait egin da. Eskoletan 500 haurrek parte hartu dute, ikastola eta beste eskoletan. Emeki emeki bultzatzen ari dela uste dut, haurrendako literatura ere bultzatu da.
Kultur Etxe hau Frantzian danden beste kulturetxeekin gonbaraturik, oso desberdina da, onerako. Erran egin behar baita honek kontutan hartu duela non zegoen eta zer zen hemengo giroa, zer zen ingurumena. Hemen egin dena da oso gauza desberdina, kontutan hartu da hemen bai alde batetik euskara, bestealdetik euskal kultura eta denak ahal den bezala bultzatuz.
Bigarren gauza, kulturetxeek besteetan bi nagusi dauzkate, alde batetik estatua eta hi ria, eta estatuaren eta hiriaren arteko harremanak dira, hemen aldiz, estatua, Akitania, departamendua, Baionako hiria eta gero, orain artio ezezagunak, elkarteak. Besteetan ez dena. Hori gure berezitasuna da elkarteek hor izan dutena, hiru hamabiren kontra. Baina politika bati buruz ari direlarik, diru horiek badaukate besteak baino indar gehiago, indar morala.
Eta hartu dute Administrazio Kontseiluaren buruzagitzan elkarteetarik etorritako norbait, horrek ere zerbait erran nahi du.
Hautatuek ere erraten dute hor ez dutela sekulan elkarrizketa hain gora izan nola kulturetxean izan duten gurekin. Hori gauza berri bat da haientzat.
Eta badakit nola hautatuek mesfidatzen diren elkarteez. Beraiek hor elkartzen dira, noizean behin badaude istiluak, baina ere ikusten dute zer den euskal kultura eta zer den euskal kulturaren indarra.
GALDERA: Hor dena dela Iparraldeko elkarte guztiak ez daude ados kulturetxearekin, badaude kritikak.
ERANTZUNA: Bueno, beti badira kritikak, gauza guztiak kritikagarriak dira. Baina hor nik ez dut uste eta beharbada diren gauza guztiak ez direla behar den bezala erranak izan. Baina kulturetxearen kontra idatziz eman duten itxurarekin ni ez naiz ados. Egiten dena da politika bat memento batez nahi ala ez, auzi-mauzitan beharbada, sartu: ez balitz nahi auzi-mauzitan sartu ez zen kulturetxerik izanen. Beraz, auzi-mauzitan sartu garelakotz,: halere, kulturetxe hori hor dago eta beste guztietan ez bezalakoa.
Baina ezaqutzen ditut gero diru bila joan direnak hortara e! Kontra ziren baina diru bila joan dira. Eta orduan nik pentsatzen dut piskat bat behar dela bide bat hartzen delarik edo hor ematen da eza baina eza hortan gelditzen da. Eta gero piska bat gauzak diren bezala ikusi, eta kritikagarria dela? Bai, gauza guztiak dira kritikagarriak. Nik unibertsitatean egin dudan lana kritikagarria da, jende publikoa agertzen den norbait beti kritigarria da. behar dira kritikak hartu.
Egun batez mintzatu nintzelakotz hemengo irratian, Radio France delako hortan, galde egiten zidaten ea zer pentsatzen nuen hemengo errefuxiatuen haizatze edo espultsio horietaz. Eta argi eta garbi erantzun nion zer pentsatzen nuen: desohoragarria ze eta hori Frantzia guztiarentzako esan nuen. Eta hemengo hautetsi batek hori aitu eta salakuntza egin du. Eta hor erraten zuen ni demokraziaren etsaia nintzela. Hor ikusten baita geuk ere baditugula gure faszistak, ez dago dudarik.
GALDERA: Kultur Zentrora bihurtuz, orain arte egin duenaz zu ez zara batere ados hortik idatzi eta esan diren kritikekin.
ERANTZUNA: Nik uste dudana da etxe hori hor dagoela, etxe horrek lan egiten duela, eta euskal kultura hobetua dela, ez dago dudarik hor. Gauzak diren bezala ikusten direlarik, ez dago dudarik hobekitzen ari dela euskal kultura, hedadura gehiago baduela. Diru hori beste zerbaitetarako irakaskuntzan erabil ahal zela? Bai, ni ere ados naiz, ni ere SEASKAren alde naiz; baina barkatu, bat da hezkuntza eta bestea kultura. Eta Hezkuntzak ez badu ematen Seaskari kulturari behar diogu guk ukatu?
Hor gure lana da emeki emeki lanean hartzea, hemendik bil, besteari buruz borroka eta hola. Ni Pizkundekoa naiz eta badakit nola borrokaru, batzuk ez dutela onartu eta utzi dutela Pizkundea, bada ederki. Haien libertatea da hori eta gurea ere segitzea borroka hontan. Hobe da borroka ttipietan hartzea eta urratsak aitzinaraztea,ezen ez eta zeruari buruz edo ez dakit zeri buruz oihuka izan.
GALDERA: Pizkundea esan duzu, Pizkundearen sorrera eta lehenengo urteetako iuntzionamenduak zer ekarri du ona?
ERANTZUNA: Oroitzen naiz biziki ontsa. 1981ean zen eta erran nion egun batez Manex Goihenetxeri behar genuela holako biltzar nagusi bat egin elkarte guztiak gonbidatuz, eta hori deitu da "Assises de la Lange et de la Culture Basque" eta horretan bildu ginen etxe hontan. Luazpabost hilabete iraun zuen eta hortik agertu zen dokumentu bat eta dokumentu hori eratu eta eraman genuen Elisséera, Martignon... eta denetara igorria izan zen. Ukan dugun erantzun bakarra izan da kultur ministraritzaren aldetik Lang ministroa etorri zelarik hona eta harremanetan sartu zelarik. Zentro hori horrela sortu da. Denen eritzia zen hor agertzen zela euskal kultur mogimendua bateraturik. Eta hori da gure indarra, bat egiten dugula.
GALDERA: Euskal kulturan indarrik sendoena duten taldeak joan egin dira Pizkundeatik.
ERANTZUNA: SEASKA joan dela, AEK joan dela? Bueno, hor daude besteak. Eta mogimendu horren indarra berrikitan erakutsi dugu, kulturetxean.
Hor bada hartu dugun bide bat, erran egin baita hor argi eta garbi kultur mogimenguak erakutsi duela zer nahi zuen, ez zela borrokatuko sakabanaturik. Nik beti erraten dut domaia dela beste bi horiek atera direlarik. Norberak bere libertatea dauka. Halere harremanetan gaude eta betidanik erran dut eta errepikatuko dut Pizkundea agertuko dela beti SEASKAren alde, hor ez dago dudarik. Hor dago, nik uste, borroka nagusia kulturaren aldetik eta hezkuntzaren aldetik. Eta badakite. Elkarte guztiak biltzen direlarik ez da elkarte guztietan kontzientzia berbera, eta elkarte gehienen eramatea baturaturik hori dela lana, eta hori behar lukete konprenitu.
Josu LANDA
27-31

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
GaiezKulturaKultur ErakEuskaltzain
PertsonaiazHARITXELHAR
EgileezLANDA2Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Asko maite zaituztet, baina...

Behe Banda

Emakumeak nola bortxatu aholkuak partekatzeko 70.000 partaideko Telegram kanal bat atzeman dute Alemanian

Julene Flamarique

“Egungo eredu kapitalista gainditzea ezinbestekoa da larrialdi ekologiko eta energetikoari aterabide bat aurkitzeko”

Estitxu Eizagirre

Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen: “Herritik sorturiko ekitaldiaren jabe egin da Udala”

Mikel Garcia Idiakez

Mila euroko soldata artistentzat

Onintza Irureta Azkune

Azkenak

2024-12-23 | ARGIA

2x24: Edurne Azkarate eta Aitor Altuna | Despedidak

MULTIMEDIA - BTN

2024-12-23 | Nagore Irazustabarrena Uranga

Santa Klausen ejertzito antikapitalista

Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]

2024-12-23 | Urko Apaolaza Avila

Eski estazioetako festibaletan kutsadurak goia jotzen du

Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]

2024-12-23 | Estitxu Eizagirre

Jaurlaritzak onartu duen planaren aurka mobilizatu da EH Bizirik

“Egungo eredu kapitalista gainditzea ezinbestekoa da larrialdi ekologiko eta energetikoari aterabide bat aurkitzeko”

Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]

2024-12-23 | ARGIA

Hiru lagunek osatutako lehendakaritza izango du Seaskak

Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.

2024-12-23 | Julene Flamarique

Vidalina Morales, nekazaria eta ekintzailea

“Kaleetan gerra tankeak ikustea normalizatu dugu, gerran egon gabe ere”

Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]

2024-12-23 | Julene Flamarique

Emakumeak nola bortxatu aholkuak partekatzeko 70.000 partaideko Telegram kanal bat atzeman dute Alemanian

Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]

2024-12-23 | Ahotsa.info

“HTX-k bukatzen du bere zikloa, baina oraindik daude borrokatzeko eta aldarrikatzeko motiboak”

HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.

2024-12-23 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Hegoaldean 222 milioi euro gastatu dira Espainiako Loterian, sarietan jasotakoa baino bost bider gehiago

Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]

2024-12-23 | ARGIA

Zaballako espetxeko funtzionarioek “ezkutuko greba” hasi dutela salatu dute zenbait presok

Hainbat euskal presok salatu duenez, Zaballako espetxezainek "ezkutuko greba" hasi dute, haien erdiak gaixotasun baja hartuta. "Ezkutuko greba honen bitartez, 'zerbitzuaren gabeziak' salatzea dute helburu, baina benetako greba bati ekin ez, eta preso... [+]

2024-12-23 | Mikel Garcia Idiakez

Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen: “Herritik sorturiko ekitaldiaren jabe egin da Udala”

Herriko elkarte eta eragileek antolatzen dute Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen, sorreratik. Goizetik gauera jakin dute udalak hartu duela ekitaldiaren jabetza eta beraz, ekitaldiaren inguruko azken erabakiak haren gain geratu direla: “Udalari eskatzen diogu... [+]

2024-12-23 | Behe Banda

Barra warroak

Asko maite zaituztet, baina...

Ez dut maite aterkia partekatzen ez dakien jendea. Ez dut maite azkarregi ibiltzen den jendea, ni ez naizenean; ez eta polikiegi ibiltzen dena ere (tira, horiek pixka bat bai, baina pixka bat bakarrik). Ez dut maite autobusean pasilloaren aldeko eserlekuan esertzen den jendea... [+]

2024-12-23 | Goiuri Alberdi | Aintzira Oñederra

Gabonetan tokikoa eta sasoikoa kontsumitu eta, bide batez, Israelgo produktuak boikoteatu

Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.

2024-12-23 | Irati Diez Virto

Ez naiz sagua, ezta satorra ere; lursagua naiz

Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]

2024-12-23 | Garazi Zabaleta

Ekin Dulantzi

Nekazaritzako elikagaien test gunea Dulantzin

Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]

Eguneraketa berriak daude