"Bakoitzak bere era pertsonala finkatzea duk garrantzitsua"


2021eko uztailaren 16an
Andoni Egaña, etengabeko eboluzioan ari den bertsolaria
"Bakoitzak bere era pertsonala finkatzea duk garrantzitsua"
Batzuren iritziz laburrean oso gora iritsiko den Andoni Egaña jeiki-erazi egin genuen siestatik. Ez zen alperrikakoa izan baina.
Trolebusetan hamaika gauza egin daitezke: kuluxka bat goizean, herri-bazterrean ezarri berri daten kanpineko neska estranjeroei begira geratu edo irtendako azken Makoki-a irakurri.
Andonik beste gauza egiten zuen; bertsoak bere artean. Pixkanaka bere bertsokera propioa tajutuz joan zen, Anoetako Belodromoraino.
Geroztik ikasten ari da plazarik plaza, bertsotarako azala eginez. Bat baino gehiagori aditu diogu mutil hau gora iritsiko dela.
ARGIA.- Duela hilehete batzu, entrebista batean esaten huen hiretzat txapelketaren semifinaletara heltzea ametsa zela. Ustekabean famaren puntan aurkitu haiz, horrek ez al du halako mozkortze bat edo ekartzen bertsolaria eta pertsonarentzat?
ANDONI EGAÑA.- Famagatik mozkortu ez haiz egiten, baina gertatzen zaik hor segitu nahi duala eta orduan hire buruari errespontsabilitate batzu jarri behar dizkiok. Gu gazte iritsi gaituk eta tokatu zaiguk plazetan berehala ibili beharra eta saio asko egitea. Normalean finalaren ondorengo urtea izaten duk gogorrena, Txapelketan ongi ibiltzeak gero plaza askotan ibiliko haizela esan nahi dik. Hori oso inportantea duk, bertsotarako azal pixka bat egiten duk eta ikasi ere galanki. Plaza bakoitzean asmatu egin behar nola eta zer kantatu, eta horretan gazteak ez gaudek oraindik ikasita zaharrak bezala. Gero ere maila eman behar eta, gaizki irtenez gero ernegatu eta...
A.- Eta txapelketa ez al zen tragu txarragoa izan?
A.E.- Nik txapelketa nahiko lasai egin nian, baina luzea egin zitzaidaan, bost hilabetez txapelketa baten dinamikan egotea, hori bai dela gogorra. Kalean hoa eta konturatu gabe bertsotan heure buruarekin, obsesioa ia. Loa kontrolatzen jakin beharra gainera, eskerrak ni lotia naizen. Dena den nik txapelketan akats bat eduki nuela uste diat, finalaren aurreko astean asko errelajatu bainintzen, eta hori ere ez duk ona izaten. Oso errelajatuta, uste nuelako ez nuela zer eginik, baina gero demostratu huen denok zer egina bageneukala.
A.- Zer da bertsoaren barrenen gehien kezkatzen hauena?
A.E.- Azken txapelketan bukaera soilik ez uztea huen gehien kezkatzen ninduena, gramatikalki ere lotzea intentatzen nian. Kontzesibatan egia esan abusatu egin nian, "egin arren" eta halakoak, baina propio eginda, gaurko bertsolariek askotan ideak suelto samar uzten dituzte ta. Dena den gramatikalki ongi lotzen baduk, azkenengo arrazoi horrek ez dik halako sorpresarik ematen, aurretik ikusten duk zer datorren, aldiz, bukaera huts hutsean uzten baduk, igual ez duk bertsoa hain egokia, baina sorpresa ematen duk.
A.- Errimarekin eta, nola jokatzea nahiago izaten duk?
A.E.- Nik lehen oso errima estua nerabilean, Lasarte gogoko izan diat beti horretan, baina txapelketetan arrazoiekin eta jokatu beharra zegok, eta errimak goxatu egin dizkiat, horretan puntuazioak agintzen dik. Baina bazeukaat gogoa errima berriz ere lantzen hasteko. Aho hizkera tradizionala ere saiatzen nauk zaintzen ahal den moduan, herriren batera noanean belarria erne, amonak hau edo hura nola dioen e.a. Erdarakada euskaldunduak e.a. euskara dituk niretzat.
A.- Bertsotan binaka teman aritzea zer moduz doakizu?
A.E.- Horretan asko zeukat ikasteko, berandu hasi bait naiz binakako saioetan. Hor badago oso errekurtso ederra, eta da bestea bertsoa bukatu zain egotea eta bestearen bukaera heure bukaerarekin erantzutea, baina oso zaila duk, arrisku handia daukak, hori txapelketan ez da egiten. Arrisku gutxiagoko bide bat bestearen bukaera heure hasierarekin erantzutea eta hori erdibideko zera duk, errazagoa. Nik egin nian hori Azkoitian eta ez zitzaidaan ongi atera, askotan erantzuteak hitzjoku hutsera harama, besteak teman arrazoi eskasa ematen badik ez dakik zer erantzun. Txapelketan gainera, arrazoi zorrotzaz gain errimak, neurriak eta halakoek ere puntuatzen ditek. Tabladoaren gainean aurrena bukaera pentsatuta betelana egiten hasitakoan, segituan konturatzen haiz egun ona ala txarra daukaan.
A.- Hi kaletarra haiz erabat, nola moldatzen haiz herri txikiagoetako inguruan?
A.E.- Bueno, horri ere bere neurria hartzen diok. Dena den bertsoa baserritarren filosofiaren inguruan ikusten diat, beren erantzun zorrotz eta kolpekoak, zehaztasun gehiegirik gabekoak e.a. Bertsotan ezin hasiko haiz esplikatzen, hau horrela da, baina hala ere izan liteke, baina beste era bat ere badago... ezin haiz horrela hasi, idea linealak dituk eta hitz gutxitan bota behar azkenean topiko bat botako baduk ere.
A.- Nola ikusten dituk topikoak, tranpak eta betelanarena gazte eta zaharren artean?
A.E.- Ez zekiat alde handirik dagoen, ez diat eskoletako jendea gehiegi ezagutzen. Dena den nik uste diat betelanari dagokionez oraingoek pixka bat lotuago daramagula bertsoa, baina lehengoek bukaeran guk baino ezten handiagoa dutela. Gaiaren tratamenduan ere aldea dago lehengoaren aldean, orain txapelketetan behintzat jendea bertso bakarrean kristoren gauza pila joaten duk, eta lehen hori beharbada hiru bertsotan esaten huen. Dena den plazetan ikusten den bezala gai bat hartu eta kristoren bertso pila botatzea oso zail gertatzen zeidak neri, begira Lazkano bati adibidez, horiek maisu dituk horretan, bost minutu gai bakar batekin bertsotan etengabe.
A.- Plazetan betiko gaien inguruan ibiltzea ez ote da kaltegarri? Euskara, Euskal Herria...
A. E.- Bai, baina entzulegoak gustokoak dizkik gai horiek, hori nabaritu egiten duk herritan. Dena den iruditzen zeidak ibil gintezkeela gai tradizionalekin baina enfoke itxiagoa eta konkretuagoa emanez, bestela erantzunak oso antzekoak dituk. Esaterako, euskara eta Euskal Herriaz abstraktoan mintza beharrean, zerbait konkretuagora eraman, lehengo batean aditu nuen bezala, Celak euskaragatik esan zituenen gainean bertsoa jartzea edo. Zaharragoek arestian aipatu ditugun topiko horiek maiz zerabiltzatek, baina oso ongi erantzuten ditek gaia aldatuta ere, kristoren intuizioa ditek, azkar asko erantzungo ditek gaia oso ongi ezagutu gabe ere.
A.- Datorren oldarra kontutan izanik, hobetzen jarraitu beharko duzue zuek eta lehenagokoek ez?
A.E.- Bai, dudarik gabe, bestela behera joango gara eta, baina neri garrantzitsua iruditzen zeidak norberak bere bertsotarako era finkatzea eta horri eustea, eta oraingoz nahiko zailtasun badiagu bakoitzak bere terrenoa bilatzeko gazteak garenok behintzat. Zaharrek ere landu egin beharko ditek. Orain arte Amuriza eta Lopategi urruti ikusten nizkian, baina orain gutxienez alkarrekin lehian jar gaitezkeela iruditzen zeidak, beharko ditek berek ere landu bai.
A.- Hik bota huen doinu berri bat semifinalean, hori eta bertso mota berriak sortzearen prolema nola ikusten duk?
A.E.- Bueno nik uste diat bertsolari bakoitzak baduela bere arnasa errima eta ideiekin. Bederatzikoak beldurra ematen zidaan zortziko nahiz hamarrekoekin ongi konpontzen nintzen arren, eta horregatik hartu nian Imanolen musika berri hori, nire arnasa kontsideratzen dudanarekin ongi zihoalako, puntuak irabazteko ere bai, jakina. Gainera banekien Imanol Urbietaren doinuek normalean arrakasta izaten dutela.
Iñaki CAMINO. Josu LANDA
40-41

GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaEGAÑA1
PertsonaiazEGAÑA1
EgileezCAMINO1Kultura
EgileezLANDA2Kultura

Azkenak
Europako legea bete eta degradatutako natur guneak leheneratzea eskatu diote Jaurlaritzari

Europar Batasunak abuztuan onartutako araudi baten arabera, 2030erako degradaturiko eremuen %20 lehengo egoerara itzularazi behar da. Hori dela-eta, hainbat eragilek Jaurlaritza, natura leheneratu orain dokumentua sortu dute, eta asteazken honetan aurkeztu dute publikoki... [+]


2024-10-10 | iametza
Datuen kudeaketa lokalari buruz gehiago jakiteko aukera eskainiko du Euskarabildua jardunaldiak

Maider Likona informatikariak gidatutako solasaldi baten bidez, Alexis Guirlé Izarralde taldeko zuzendariak eta Xabier Garmendia Abaila kooperatibako kideak datu zentro lokalak eskaintzen dituzten euren proiektuei buruz hitz egingo dute. Era berean, datuen kudeaketa... [+]


Nafarroako Parlamentuak Espainiako Gobernuari exijituko dio Barajasko errefuxiatu sahararren deportazioak eteteko

Bizikidetasunaren eta Nazioarteko Elkartasunaren batzordeak Munduko Medikuak erakundearen eskaera onetsi du, PSNk aurka bozkatu duen arren. Irailean zehar 40 bat lagunek Mendebaldeko Saharatik Madrilera bidaiatu zuten nazioarteko babes eske eta dagoeneko haietatik hamasei... [+]


2024-10-10 | Gedar
Guardia Zibilak bizkarretik tiro eginda hil zuen pertsona bat Madrilen, agerraldi psikotiko bat jasatean

Gutxienez hamabi poliziak inguratu zuten gaztea. Erail zuen agenteak esan du gainera joan zitzaiola agerraldia izan zuen gaztea, baina bertsio hori gezurtatu du lekuko batek. 2020an izan zen hilketa, eta orain ari dira epaiketa egiten.


Eneko Tuduri Zubillaga, doktorea Artearen Historian
“Donostiako ondarearen suntsiketa sistematikoa da”

Irakaskuntzan eta ikerketa historikoan dihardu Eneko Tuduri Zubillagak (Erdialdea, 1990). Doktorea da Artearen Historian, eta Nafarroako eliza zahar batzuen horma margoetan oinarrituriko tesia idatzi zuen. Ancora elkartean ibili zen denbora batez, eta gertutik erreparatu dio... [+]


Gasteizko Auzolana pilotaleku okupatuaren “Inaugurazioa 2.0” ospatuko dute urtebeteko itxialdiaren ostean

Urtebetez egon da Gasteizko Alde Zaharreko frontoi okupatua itxita, 2023an kazkabar ekaitz batek teilatua apurtu ostean. Pozik daude pilotalekua kudeatzen duen Txapa Ahotsa asanbladako kideak, konponketa prozesuak erakutsi dielako pilotalekua “espazio garrantzitsua”... [+]


Libano “Gaza bezala suntsitzeko" mehatxua zabaldu du Netanyahuk

Ingelesez zabalduriko bideo baten bidez eman die abisua Israelgo Lehen ministroak: Israelgo armadarekin kolaboratu ezean, libanoarrei ere bideratuko die palestinarrek pairaturiko "sufrikarioa".


2024-10-09 | Leire Ibar
EAEko ordu estren %53 eta Nafarroakoen %27 ez dira ordaintzen

CCOOk egindako azterketa batek agerian utzi du hezkuntzan, industrian, ostalaritzan eta merkataritzan ordu estren kopurua nabarmen altua dela, eta enpresek urteko 3.254 milioi euro bereganatzen dituztela ordaindu gabeko ordu gehigarriengatik.

 


Bakardadearen arazoari erantzun kolektiboak eman nahian dabilen mendiartea

Urepele, Aldude eta Banka herriak batzen dituen Aldudeko ibarra bizirik eta airoski bizirik atxikitzeko asmoz dabil lanean AIBA Aldudeko Ibarra Beti Aitzina elkartea. Solastatzeko dorpea izan daitekeen gai bat mahai gaineratu du aldi honetan, urriko bigarren asteburuan eginen... [+]


2024-10-09 | Nicolas Goñi
Klima aldaketaren areagotzeak ezbaian jartzen du arrisku guztiak aseguratzeko aukera

Karibea eta Ipar Amerika jo dituen Helene urakanak erakutsi bezala, klima aldaketak indarturiko muturreko eguraldien kostua kolosala da. Hainbertze, non eta aseguruak horren arabera garestituko diren, arrisku berriei aurre egiteko asmoz. Klimaren bilakaera hori gelditu ezean,... [+]


2024-10-09 | Leire Ibar
Jon Gerediaga, Harkaitz Cano eta David de las Heras izango dira Euskadi Literatura sarietako irabazleak

Urriaren 9an Bilbon egindako prentsaurrekoan, Ibone Bengoetxea Eusko Jaurlaritzako lehen lehendakariorde eta Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburuak iragarri ditu aurtengo Euskadi Literatura sarien irabazleetako batzuk.


Herri txikiak bizirik!

Zenbat txango, irteera edota lagunarteko paseotan entzun izan dugu bide guztiek Erromara eramaten dutela? Nik sarri, eta inoiz, neuk sentitu dut esan behar izana. Egia esan, uste dut beti txarto ulertu izan dudala esaera hori. Izan ere, beti imajinatu izan dut bide zuzen bat,... [+]


2024-10-09 | Julene Flamarique
Gizonezko bat atxilotu dute Iruñean 20 urteko emakume bat erail izana egotzita

Iruñeko Udaltzaingoak 27 urteko gizon bat atxilotu du Errotxapea auzoko Carmen Baroja Nessi kalean. Emakumearen aitak salatu du gizonak heriotza-mehatxuak egin zizkiola aurretik, eta Poliziari jakinarazi ziola, baina "ez zutela ezer egin".

 

2024-10-09 | Julene Flamarique
Hipoteka-interesen abolizioa eta etxebizitza turistikoen desjabetzea eskatu du Etxebizitza Sindikatu Sozialistak

Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak salatu du etxebizitzaren negozioak eragiten duela etxebizitzaren arazoa. Higiezin-eskasia baino, etxebizitza lortzeko problema dagoela baieztatu du. “Negozioa egiteko erabiltzen dira etxebizitzak, eta ez behar sozialei... [+]


2024-10-09 | Euskal Irratiak
Gizarte eta lurralde kohesioa erdiesteko ibilbide-orria finkatu du Eusko Ikaskuntzak

Zer da euskal nortasuna? Duela hamar urte eta orain gauza bera ote da? Gai sakonak landu ditu eusko ikaskuntzak Gasteizen egin duen 19. kongresuan.


Eguneraketa berriak daude