Xipri Arbelbide: «Nork idazten du euskaraz abertzale izan gabe?»


2021eko uztailaren 28an
Xipri Arbelbiderekin bere lanaz eta euskaraz
Konzeptuak berezi eta argitu nahian,solas atsegin bat
Xipri Arbelbide: «Nork idazten du euskaraz abertzale izan gabe?»
Baionako liburu festakari entzun hitz horiek harritu gaituzte. Nola pertsona batzuek ez duten onhartzen, edo behintzat berezten euskaldun izatea eta idazle izatea. Konzeptuak ezin berezi horretarik datorke euskal idazleen mito bastarta. Joan gara Xipri Arbelbide apezarekin solastatzera, gaiaz gehiago jakin nahian...
ARGIA.– Galdera tipikoa: nor zara?
XIPRI ARBELBIDE.– 1934eko abenduaren 17an sortua naiz Heletan... Eskoletan toki askotan ibilia naiz, batxilergoa, teologia eta etnologia ikasten... Ttiki ttikitik seminarioan sartu naiz, ez Uztaritzen baina Beandonnen, Tarnos inguruko misionesten seminarioan. Ez dut beraz Lafitte ezagutu, ez naiz batere hemengo modelo horretan formatua...
A.– Eta gero zer pasatu da?
X.A.– Urte bat Algerian iragan dut gerla egiten, eta hamabi urte Afrikan. Misionesta nintzen: Bandonnen erakasle egon ondoan Cote d'lvoirera igorri ninduten. Gure kongregazioneakCote D'lvoire edo Dahomeyra bidaltzen gintuzten...
A. -Zergatik misionesta zinen?
~X.~ - Ez dakit...Ttipi ttipitik apez egingo nuen, baina misianest ez dakit nondik jin zitzaidan ideia hori... Afrikatik itzultzerakoan Pariseko Institut Prátique des Hautes Etudes delakoan urte batez etnologia ikasi nuen...
A.– Eta idazten noiz hasi zinen?
X.A. Afrikan hasi nintzen. Lagun batekin hango erran zaharrak bildu nituen, bilduma bat egin, roneoturik atera genuen, eta segidan arrakasta gaitza ukan zuen. Hango editore batek, gero argitaratzea proposatu zidan...
A.–Euskeraz?
X.A.–Ez, frantsesez idatzi nuen... euskaraz lehena "Irri solas" izan zen. Lehen liburua izkiriatu dut, historio horiek errezak zirelakoan leitzeko, etzela intelektual izaitearen beharrik,horrela egin nuen lehena.. Huts bat betetzeko, apezen mezako liburuetaz aparte, ez baitzen deus errezik irakurtzeko... Oraino ere ez da asko, salbu Daniel Landarten hori...
A.–Liburuek euskeraz errezak izan behar dute ala?
X.A.–Ainitzek ez dute irakurtzen, liburuak zailegi direlakoan, gisa horretako liburuak errezak emanez geroz eta irakurle xumeen gustukoak eginez geroz uste nuen irakurriko zituztela... Nere liburua asko saldu da: liburutegi gehienetan banatu dut, eta euskaraz ikasten ari direnek ere eskatzen didate...
A.– Literaturan erreztasuna bakarrik bilatzen duzu?
X.A.– Ez ... baina behar hori bete behar zen. Bigarrena egin dut nere esperintzien berri, nere tripako minen berri emateko... Hirugarrena Garaziko herrien historiari buruzkoa ere iduritzen zait jende frangok leituko dutela... Egiten dut ez saltzeko, baina euskaraz irakurgaiak izan ditezen. Nahi ukan banu frantsesez idatziko nuen, turistek erosiko zuten Garazi inguruan edertasunak non ziren jakiteko, baina...
A.– Euskaldun iparraldeko idazle tipikoa zara orduan, eta fikzioa?
X.A.–Eni ez zait iduritzen sekulan fikziorik eginen dudanik:.. biziak berak badu bere aberastasuna eta horren kondatzia balio zait, gaurko eta atzoko gauzak kondatzea inportanta zait...
A.– Lekuko pribilegiatu bat zara?
X.A.Bai nahi baduzu... nik ez dut irakurriaren arabera idazten, baina entzunaren eta ikusiaren arabera...
A.–Halere zure idatziek apez kutsua dakarte...
X.A. Uste duzu? Dena dela ez naiz entseatzen ene apeztasunaren pasa araztera, abertzaletasuna aldiz bai, abertzale naiz...
A. - Mintzaldi denboran erran duzu "nehork ez zuela idazten euskaraz abertzale izan gabe" ez da egia kasu orotan...
X.A. Neretzat segurrik garbi dago. Mintzaldian nion euskarak problemarik ez balu ez nuela netoiz libururik idatziko... Abertzale bilakatu naiz Baudonnen, ikasleetan hiruetarik bat euskaldunak ginelarik, la bascourtaille deitzen ginduzten... Gero Nantesen berdin gutaz trufatzen ziren eta hango bibliotekan Espainiako gerla zibilari buruzko bi liburu leitu nituen. Orduan Espainiako abertzaleetaz ohartu nintzen... Orroitzen naiz Nantesen eskolako mahainean "Gora Euskadi" zizelkaturik ganibetaz, prefet de disipline,delakoak orduko ehun libera paga arazi zidala, punitzeko...
A.–"Enbata"koekin harremanik ba zinuen?
X.A.– "Enbata" baino lehenago Txillardegi ezagutu nuen Baionako «Le Porche» liburutegian, harremanetan sartu ginen, soldado ginelarik elgarri idazten genuen, nik Algeriatik ( 1956ean). Etzen oraino abertzalerik, Charriton bai, ezagutzen nuen ere. «Enbata»koak geroxeagokoak dira... Eta ez ginen orain bezala kurutzatzen, ez zen autorik, ez zen telefonorik...
A.–Euskaraz idaztea kontzientzi hartze horretarik datorkizu?
X.A.–Bai... Nantesen nintzelarik oroitzen naiz superiorari gutuñak irekirik eman behar genituela. Orduan amari erran nakon ez nakola arraposturik eginen ez bazautan euskaraz idazten... Ama berrogei ta zazpi urtetan euskeraz idazten hasi zen semearen bortxaz... Euskaraz irakurtzen hasi nintzen Belgikan nintzelarik: astebehin «Jesus krixtoren imitazioa» leitu behar genuen, eta nik nola bat nuen euskaraz, orduan nere hizkuntzan irakurtzen nuen, eta frantsez bertsioarekin korrespondentziak eginez nere hiztegia aberasten saiatzen nintzen...
A.– Azken galdera bat: proiektuak?
X.A.– Lehen liburua egin nuelarik, ideia frango banuen, baina ez nuen bihi bat bururaino eraman... Proiektuak baditut asko, zer nahi baina idazteko denbora behar da: ez dut hainbeste denborarik orain!
Itxaro BORDA
35

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakARBELBIDE1
PertsonaiazARBELBIDE1
EgileezBORDA1Kultura

Azkenak
2025-02-20 | Irutxuloko Hitza
Eñaut eta Joseba Alvarezen aldeko elkartasun dinamika abiatu du Piztu Donostiak

Urtarrila amaieran ezarri zieten 5.000 euroko isuna ordaintzen laguntzeko txartelak jarri dituzte Herria, Marruma eta Platero tabernetan.


Udaltzain eredu “hurbila” bultzatzeko, lan eskaintza bateratua egingo dute Zumaiak, Getariak eta Azpeitiak

"Konfiantza eta gertutasuna" oinarri izango duen Udaltzaingo eredua nahi dute Zumaia, Getaria eta Azpeitiko udalek. Horretarako, udalerri horiek ondo ezagutuko dituzten bost udaltzain kontratatuko dituzte elkarrekin eta hautagaiei B2 euskara maila ere eskatuko diete.


2025-02-20 | Gedar
Gasteiz eta Burgos artean AHTa eraikitzen hasteko lanak, aurrera

2.000 milioi euroko kostua izango dute AHT Madrilekin eta AVE trenarekin lotzeko aurreneko lanek. Asteburuan egin dute manifestazio bat Iruñean, AHTa eraikitzeko obretako esklabotza-baldintzak salatzeko.


2025-02-20 | Xuban Zubiria
Friedrich Merz kontserbadorea, Alemaniako hauteskundeak irabazteko faboritoa

Olaf Scholz lehen ministro sozialdemokratak berde eta liberalekin zuzendutako “semaforoaren” gobernu koalizioa hautsi zen urte amaieran. Igandean Alemaniako kantziler berria aukeratzeko hauteskunde orokorrak izango dira, eta, inkesten arabera, kontserbadoreen... [+]


Leonard Peltier: “Azkenean libre naiz, gaurkoa egun ederra da”

49 urte preso pasa ondoren, libre utzi dute Leonard Peltier AEBetako ekintzaile autoktonoa. Otsailaren 18 honetan heldu da bere senide eta lagunen artera 80 urte dituen preso-ohia.


Zinegile baten “Israelen aurkako diskurtsoa” ari dira ikertzen Alemanian

Berlinale zine jaialdian gertatu da joan den asteburuan. Jun Li zuzendariak, Queerpanorama lan berria aurkeztu zuenean, printzipio ideologikoengatik Alemaniara ez joatea erabaki zuen Erfan Shekarriz aktore irandarraren testu bat irakurri zuen oholtza gainean: "Ibaitik... [+]


Migratzaileak delinkuentziarekin lotu eta mugen kontrola areagotzearen alde egin du Pirinio Atlantikoetako prefetak

Espainiako Estatutik Frantziakora “legez kanpoko” gero eta migratzaile gehiago igarotzen direla argudiatuta, mugetako kontrolak indartzea begi onez ikusi du Pirinio Atlantikoetako prefetak. Migratzaileek delitu txikietan “eragin hautemangarria” dutela... [+]


Kanibalismoa bizirauteko

Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte. 

Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]


Aliatuen errekorrak

Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]


Zer gertatu da DBH 2n? “Ezohiko bi jaitsiera handi” nabarmendu ditu ebaluazio diagnostikoak zientzia eta gaztelanian

Matematika, zientzia, euskara, gaztelania eta ingelesa konpetentzietan EAEko ikasleek duten maila neurtzen duen ebaluazio diagnostikoaren emaitza festan, 13-14 urteko ikasleek zientzia eta gaztelanian izan duten deskalabrua "zuhurtziaz" gogoetatzeko beharra adierazi... [+]


Eta hemen gaude berriro, erlijioa eskolan

Otsailaren 3an hasi da gure umeak eta gaztetxoak eskoletan aurre-matrikulatzeko garaia, eta urtero bezala gogoratu nahi genizueke zergatik ez zaigun ideia ona iruditzen erlijioan matrikulatzea. Iaz artikula bukatzen genuen esanez “askori idazki hau ezaguna egingo zaizue,... [+]


Donostiako emakume batek salatu du Ertzaintza bere aurka oldartu ostean ZIUan amaitu zuela, konorterik gabe

Emakumearen familiako kideek jarri dute salaketa Bilboko Kolonbiaren kontsulatuan. Otsailaren 1ean jasan zuen erasoa, Donostiako Manterola kaleko diskoteka baten atarian. Hainbat testigantzen arabera, konorterik gabe egon arren berari kolpeka jarraitu zuen ertzain batek.


La Furia. Mimoa eta indarra
“Cascante Euskal Herria bada, zergatik ez dira jotak euskal kultura?”

Ilezko prakak, gerritik oinetaraino, latexa besoetan eta soinean, eta adatsa laranja gori. Horrela aurkeztu du La Furiak bere bosgarren lan luzea: Ultra. Horrek guztiak ederki islatzen du rap abeslariaren apustua: dena eman, bere irizpideen arabera.


Pantailen erabileraren inguruko hausnarketak

Tranbia txiki Arratia Institutuko Guraso Elkartetik pantailen erabileraren inguruko hausnarketa bultzatu nahi dugu ikas komunitatean.

Azkenaldian kezka handia dago ume eta nerabeengan pantailek duten eragina dela eta. Ardura hori etxeko erabileratik eskola eta institutuetako... [+]


Eguneraketa berriak daude