Juan Gamendia Larrañaga: «lhauteriekin uztartuta iritsi zaigu mozorrotzea»
Ihauteriak, Iñauteriak, Aratuzteak, Aratoztiak, Iyotiak, Igotiak, Ioteak... ditugu Olentzaro eta San Juanak bitarteko festa edo ospakizun hauek ezagutzeko izenak. Horien inguruan biltzen dira baitare Santa Ageda, Maskaradak, Kaldereroak... eta beste hainbat ospakizun. Neguko festen barruan.
Ostegun Gizen edo Orakunde eguna Gizakunde eta Emakunde ostegunak dauzka aurreko bi asteko ostegunetan. Batean neskak mutilari lepotik heldu eta «zer agintzen didazu?». Hurrengoan mutilak neskari heldu eta berdin.
Hor hasi eta Ostiral Melar, Larunbat Erdiko, Iote Eguna edo Zaldunita, Astelenita eta Asteartita izango dira egunak. Azken hiru hauek bakarrik toki askotan. Izen hauek ere tokian tokikoak izanik aldatuko dira Martisen Karnabal, Txitxiburduntzi (Ostegun Gizen)...
Pertsonaiak ere berdin aldatuko dira batetik bestera. Maiordomuak, yoaldunak, ttuntturroak, Zanpantzarra, Miel Otxin, Zaldiko, Ziripot, Zamalzain, Txerrero, txorrotxak... ofizioekin eta lanarekin zerikusi handia duten pertsonaiak.
Jatorrian artzain festak izenek eta elemenduek aditzera ematen duten bezala. "Otsabilko" esaten da euskaraz. Otsoak uxatzeko festa. Zintzarriak, otsoak izutzeko tresnak.
Erritoaren erdian mozorrotzea. Txantxo jaztea. Despersonalizatzea.
Gaur egun Euskal Herriko herri gehienetan ospatzen diren festak. Gaur egun Donostiak eta Bilbok maila haundi batean jan dituzten festak–edo aldatu egin dituzten festak–. Festa hutsean gelditzen ari direnak.
Bitarte horretan ordea, artzain giroko Ihauteri eta hiritzarretako Ihauterien bitarte horretan ba dira hiriska zenbaitetan ere. Tolosakoa da eredu horretan. Eta Tolosakoaz hitzegingo dugu aurtengoan Juan Garmenda Larrañagarekin.
Baina ze giro zen orduan kalean? Kalean, eta atzo arte ia, 1827ko zentsuak esaten du lautatikan hiru esku langileak zirela. Tonelgileak, gurdigileak, ehuleak, beste obradore klase asko... Orduan gainera, intramuros bizi arren, harresien barne, kanpoan basoak eta soroak izaten ziren. Eta lana asko egiten zen kanpoan. Erdi nekazari erdi urbano zen. Olak ziren Tolosa inguruan. Papelerak ere hasi ziren. Kaldereroak, segalariak–sega egiten zutenak–eta teilagileak frantsesak izaten ziren gehienak. «Konponi kaldera, arregla txokolatera» esanik ibiltzen ziren herriz herri titiriteroak bezala biolina eta jotzen. Txokolate fabrika. Txikori fabrika. Ferreteria. Tabernak. Dendak.
Giro horretan etorri zen mundura Ramos Azkarate 1847. urtean.
Giro horretan Tolosako Ihauteriak zer izaten ziren, ba alproja samarrak. Ez orain bezala. Programatuak ez. Bileretarako lekuak? "Lagun artea" eta ba ziren. Baina orain dela hirurogei urte Tolosan izango ziren hogeita zortzi sagardotegi. Orain tabernak dauden tokian.
Non sortzen zen? Jendea biltzen zen lekutan. Non biltzen zen jendea? Jendea elizan ibiltzen zen baina elizatik ez zen Ihauteririk ateratzen. Non biltzen zen? Sagardotegitan . Sagardotegitan atertzen ziren «un poco anarquicamente» gazteleraz esaten den moduan.
Behin ere mozorrotzen ez dena urte guzian mozorroztuta dago. Arrunt gabiltzanean, orduan gaude mozorrotuta.
Uixka handi samarretako Ihauteria «receptor» izaten da. Adibidez Donostian edo Tolosan ateratzen diren karrozak igual ateratzen zaizkizu astronautekin. Garaiko gauzekin. Herritan aldaketak joaten dira presik gabe. Aterako dira goldeekin, larruekin
Sektoreko gidarien "egoera prekarioa" salatu eta lan baldintzak hobetzeko premia azpimarratzeko egin dituzte deialdiak CCOO eta UGT sindikatuek. Hiru sindikatuak eskaerak "oso motz" geratu direla kritikatu du. Hego Euskal Herrian 50.000 langile inguru daude... [+]
Bi eguneko egitarau oparoa osatu du Zangozako ikastolak urriaren 19rako eta 20rako: 3,5 kilometroko ibilbidea, hiru gune eta hamaika ekitaldi Nafarroako ikastolen festa handirako.
“Pantaila aurrean denbora gutxiago igarotzeko esaten diegu gazteei, eta aldi berean ikastetxean derrigortzen ditugu gailu digitaletara konektatzera”. Eskoletako digitalizazio prozesuei frenoa jartzeko eta teknologiak (ez bakarrik hezkuntzan) gure gain duen kontrolaz... [+]
Duela aste batzuetatik aktibatuta dago Telegramen euskararako itzulpen automatikoa (bertsio mugikorrean, bederen). Hau da, ingelesezko edo beste edozein erdaratan jasotako mezu batean, klik batekin, euskarazko itzulpena irakur dezakezu.
Euskal Herrian Euskarazek manifestazio nazionala deitu du abenduaren 7an. "Hizkuntza larrialdiaren aurrean Euskararen Errepublika eraikitzea beharrezkoa" dela aldarrikatu du mugimendu euskaltzaleak. Mundu mailako eskuin muturraren hazkundeari “euskaratik eta... [+]
.jpg)
Euskarazko film batek inoiz zineman izan duen ikusle kopururik handiena du Irati filmak: 160.000 pertsona.
2022ko uztailean egin zuten blokeo eguna, euskal presoen egoerari "aterabidea ematea" eskatzeko. Bederatzi pertsona auzipetu zituzten.
Euskal Herriko herri guztietan elkartasun ekitaldiak antolatzeko eskatu du mugimenduak. Goizean, sindikatuen eta hezkuntza komunitatearen manifestazioak izango dira, eta arratsaldean herri guztietako udaletxeen aurrean elkarretaratzeak egitera deitu dute.
Irakurtzen eta idazten ikasteko prozesuan traba handia da dislexia, eta hainbat ikerketaren arabera hamar haurretik batek sufritzen du, baina maiz ez da detektatzen, eta ondorioak ditu frustrazioan, autoestimuan eta ikas-ibilbidean. “Tuntuna eta despistatua nintzela uste... [+]
'Nafarroako Intxaurra' marka kolektibo berriak Lizarraldeako, Erdialdeko eta Goi Erriberako zortzi ekoizle biltzen ditu. Kanpaina honetan 200 bat tona intxaur merkaturatuko dituzte, Nafarroan ekoizten den intxaur kopuruaren %46 inguru.
Gurutzegramen zaletuek –eta beste inork gutxik– ezagutu ohi dute Txagos uhartediaren izena. Irla haietan handiena, Diego Garcia, aipatzen bada, gehixeago izango ginateke aditzera dugunak: ospea –ez batere gozoa– lortu du bertan dagoen base militar... [+]
Lan-istripu larria izan zen igandean Funesen (Nafarroa), Elaborados Naturales de la Ribera del Ebro elikagai-enpresan. 29 urteko gizona gauean bertan erietxean hil zela jakinarazi zuen Foruzaingoak.
Espainiako Auzitegi Gorenak ebatzi duenez, bizilagunen komunitateek eraikin edo urbanizazio batean etxe turistiko gehiago jartzea debekatzeko ahalmena izango dute, betiere bostetik hiruko gehiengoa lortuz gero. Modu horretan, atzera bota ditu Espainiako Estatuan etxe turistikoen... [+]