«Indioen Artean 170 Hizkuntzatik Gora Daude»


2021eko uztailaren 23an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Carmen Junquera Brasilgo antropologa mintzo:
«Indioen Artean 170 Hizkuntzatik Gora Daude»
Carmen Junquera, antropologa dugu eta bere eginkizun guztiak Brasileko Indioei buruz zuzendutako eginkizunak dira. Teoria eta bizia bat egiten ahaleginduz, bi eratara jokatzen du, alde batetik indioen elkartetan parte hartuz eta bestetik, jasotako eta bizitakoa aurkeztuz ikasgela barruan Sao Paulo-ko Unibertsitate Katolikoan ematén dituen ikastaldietan.
Irakaskintza eta bizia jokaera politiko baten barruan kokaturik, «gutxiengoen» burujabetsunaren alde hautaketa egin du emakume harrigarri honek eta berak dioen bezala«Urtean zehar 3 aldiz itzultzen da indioen elkarteetara, beraiekin harremanetan egotera, 2 edo 3 aste igaroaz bakoitzean.
A.–Nola erabaki zenuen indioen alde lana egitea?
C.J.–Lehenbizi beraiei dagozkien ezagupen teorikoak ikasi nituen nere ikasketa barruan, eta gero. 1965an bidai bat egin nuen indioen elkarte bat ezagutu eta aztertzearren. Lehendikan nahiko liluraturik banengoen ere. bidai honetan, zeharo txunditurik geratu nintzen beraiek daramaten burruka ikusirik, nolako desoreka dagoen berak duten indarra eta Brasileko gobernuak duen indarraren artean, nola zapaldu nahi dituzten. Nere erantzuna hautaketa politiko bat izan zen, teoria, profesionaltasuna eta bizitza beraien alde bideraturik. Hau ez zen izan gauetik goizera egindako hautaketa baizik nik neraman bilakabide politikoaren barruan egindakoa. Ezkertiarra izan naiz beti.
A.–Gure gizabiderako ze alderdi osagarri aurkitzen dituzu indioen elkarteetan.
C.J. Beitu... poliki, poliki begiak zabaltzen joan naiz. Nere lehenengo azterketaren helburua beraiek duten bizitzeko era eta umaketarako erak ezagutzea zen eta ondorio bezala bizi diren egoera teknologikoarekin topatu nintzen, teknologi soila, hasierako teknologia ( metalezko haizkora, haitzurra): beste aldetik elikadura eta kultur maila oso aberatsak: bi edo hiru ordu egunean egiten dute lana. Lurra landuz, arrantzan beti gizarte kapitalistaren mehatxupean bizi dira.
A.–Benetan beste gizabide bat da?
C.J.–Bai. eta elkarte bakoitzak berari dagokion gizabidea du. 150 elkarte daude gizabide ezberdinekin eta 170 hizkuntza denetara, hori dialektoak zenbatu gabe.
.A.–Hizkuntzaren arazoa, nola ikusten duzu?
C.J. Oso zaila da arlo honetan lana egitea, elkarte bakoitzak daraman bilakabidean sustraiturik, bakoitzak hitz egiten duen hizkuntzan kokatu behar da hezkuntza osoan, eta honek daraman zailtasuna ekintzetara bideratzerakoan izugarria da.
Hizkuntza «batu» baten beharrean gaude, eta oraingoz Brasileroak (Portugesa) betetzen du leku hau, hemendikan abiaturik bakoitzaren hizkuntza alfabetatu nahian. Ohar gaitezen 170 hizkuntza horiek aho hizkuntzak direla inoiz idatzi ez direnak.
A.–Euskaldunen egoera ezaguna dela zuretzako, jakin ondoren... bi gizarte hauen (euskaldunena eta indioena) alderaketa bat egitea nahi nuke.
C.J.–Bi gauza daude, oso onak, Euskadiren alde: a) Hizkuntza batu bat lortu duzuela naiz eta gero elebitasuna landu beharrean egon–elebitasuna euskara batua eta euskalkiei dagokiena esaten dut, biak ezagutu beharrean zaudete–. eta b) bide politikoak hautatu dituzuela nolabait gizarte kapitalista barruan.
Indioak, berriz, nahiz eta elkarte berdinzaile batean bizi («comunismo primitivo») eta talde buruak, ordezkariak eduki (berak ez dute agintaririk). ez dute gizarte kapitalistan bere burruka kokatu orain arte. 1980 UNIND (Uniao das Nacoes Indigenas) sortu zen eta orain hasi dira eskubideak agertzen erakunde batu honen barruan, indarrak eta ekintzak elkartu beste indar nazionalen ondoan.
Haziketa lan izugarria dago, beraien bilakabidea ezagutzera eta aberastera, aurrerantz bideak urratuz, eramaten duen heziketaren beharra. Ulermen politiko baten beharrean daude Nazioaren indar politiko guzien aurrean. Gure gizabidea, zenbait gauzatan, atzerapen bat da beraientzat, horregatik jokaerak aurreratu behar dituzte beraiek bizi behar duten bilakabidea gizabidearen sendotze eta aberaste bat izan dadin.
A.–Nola da indioaren bizia, indioaren egunerokotasana nolakoa da?
C.J.–Ni une honetan «Cinta Largo-ko» indioekin nago harremanetan (Mato Grosso) eta gertaera batzuren bidez aurkeztuko dizut nola bizi duten egunerokotasuna:
Lehenengo eta bat, ez dago arau aldaezinik. Egun batean lurra lantzen badute, urrengo egunean eztia jasotzera behar bada joango dira edo ibai bat igarotzerakoan arrai ugari aurkitzen badute arrantzan egin dezakete bestearen gogoa delako edo beharra dagoelako. Etxea sorbaldatan daramate eta edozein lekutan akanpatu dezakete, oso gauza gutxi behar dituzte bizitzeko (sarea, arku, darda, labana e.a.). Lana, jakintza zaintzeko da, garrántzitsuena jakintza da, ez dira lanari begira bizi, baizik izadi, arte eta begiruneari begira. Helburua ez da lana egitea, bizi egoki bat baizik. Lanerako alperkeria zeharo larderiatsua da, ez dute gizarte kapitalistak ikusten duen erizpide moralistarekin epaitzen. Horrelako ikuspegiaren ondorioak, batzuetan, urritasun eta besteetan ugaritasun batean murgiltzera eramaten ditu, baina beraiek aukeratutako bizitzeko era da, bere alderdi egokia aurkitu diote nonbait.
Bizi osoa jai handien inguruan egokituta dago eta egun hauetan oso pozik apaintzen dira. Janari eta edari ugariak izaten dira (edaten dutenak ez ditu mozkortzen), txirula, dantza, ritoak, alaitasuna, oso alaiak dira.
A.–Zure hezkuntza beste giro batean izan delarik nola aurkitzen zara beraien artean?
C.J.–Neri, asko atsegin zaizkit eta ongi aurkitzen naiz beraien artean, bainan beti kanpokoa naiz, ez nago berak dituzten egituren barruan. Nik sendi bat dut hemen Sao Paulo-n, nere erroak hemen daude. Nere gogoa urtebete edo bi urte beraien artean eta sei hilabete Sao Paulo-n bizitzea izango litzateke. Beraiek duten bizitzeko filosofia eta harremanetarako era, oso atseginak ditut.
A.–Gizarte kapitalista eta indioen gizartearen arteko harremanak ahalgarriak ikusten dituzu?
C.J.–Bai, bi gizarteetan dago askatasunaren egarria, biak edertasun.` cta alaitasunaren gogoa agertzen dute, gertatzen dena da, guk, buruaskitasunaren (autosuficiencia) beldurra dugula.
A.–Nola zehaztuko zenuke zer den indioa.
C.J.–Zer den... nik esango dizut zer gertatzen zaidan neri beraiekin nagoenean. Nere izaeraren osatze eta batze bat somatzen dut. « Bat» naizela, osoa, eta ez zatitutakoa. Ni naizen bezalakoa onartzen naiz. Gu bizi garen gizartean sakabanatuta eta zatituta aurkitzen da askotan gure nortasuna, leku batean era batekoak agertzen gara, bestean beste batekoak, han hau egin daitéke, hemen ez... e.a. Indioekin ez, osoa aurkitzen naiz egoera guztietan, nere muga eta aberastasun guztiekin. Nik dudan nortasunaren baieztatzea bizitzen dut.
A.–Agurtu baino lehenago, zerbait esatea euskaldunoi eskertuko nizuke. Zer esaten diguzu.
C.J.–Aurkitu dituzuela burrukarako bideak burujabetasuna lortzeko, jarraitu ezazue eginkizun honetan, ez dago bizian helburu ederragorik, ez dago gehiago duinduko duen jokabiderik. Eta... Euskalerriko haur guztiak Herriaren burujabetasun helburu giroan hezi eitzazue, haurtzarotikan bizi izan dezaten Herriak duen eskubideak lortzeko beharra. Berriro ere esaten dizut, ez dago bizi honetan jokabide duingarriagorik.
Arantxa Ugarterxea
28-29

GaiezGizarteaSektore bazHerri indig
GaiezGizarteaientziaAntropologi
PertsonaiazJUNQUERA1
EgileezUGARTETXEA1Gizartea

Azkenak
Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko

Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]


2024-11-22 | Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean

Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]


Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu

Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.

Gobernuak aurkeztu... [+]


2024-11-22 | ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”

Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da

Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]


Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute

Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]


2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Gemma Piérola
“Historiak ezin du ezikusiarena egin gu protagonista garen eguneroko arazo horien aurrean”

Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]


Añube
Elkar besarkatzeko musika

Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]


2024-11-22 | Sustatu
Euskarazko esamoldeak baloratzen lagundu online galdetegi honetan

Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.


2024-11-22 | Ahotsa.info
Saskien bidez Nafarroako euskalgintzari inoizko ekarpenik handiena egingo dio Errigorak: 230.000 euro

 Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.


2024-11-22 | Julene Flamarique
Voxen aurka Bilbon protesta egiteagatik auzipetutako zortzik ituna egin dute Fiskaltzarekin eta bat epaiketara joango da

Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]


Eguneraketa berriak daude