Federiko Krutwig «Euskara, Erdalduntzeko Bidea Bilaka Daiteke»
Getxotarra, beti bilbotartzat harturik, 61 urte –oso ondo gogoratzen ez duen arren, bidaiari nekaezina, askorentzat ETAren ideologoa, 10 hizkuntzatik gorako jakituna, Azkueren eskutik euskaltzale adoleszentea... baina, batez ere, solaskide argi eta zorrotza. Guzti hau eta gehiago, da Krutwig.
Iruña Kafetegiko literatur sari banaketa zela eta, Federiko Krutwig izan genuen Bilbon, Zelaieta, Satrustegi eta E. Korr-ekin batera mahai inguru aspergarri eta umilagarri batetan. Gau horretako poztasun bakarra, egile irabazleen poza eta Federiko Krutwig-en berbaldi amaigabea.
Etxe komertzialek eta antolatzaileek muntaia guztia desarmatu zutenean, gauaz berandu Krutwig harrapatu genuen bere hotelean, nekatuta, baina oraindik mintzatzeko gogo handiaz.
Bere betiko gaiak aipatu zituen (zibernetika, robotak, textuak milaka foliotan, grekoa, edertasuna...) baina azkenean hara eraman gintuen gaiari lotu zitzaion.
Nire aita pertsona faszista eta falangista zen, eta beharbada kontra egiteko edo, izan daiteke. Nik beti eduki nuen idea absolutoa, filosofoa ikasi eta horretaz erizpideak izkiriatzea izan zen. Geroxeago, linguistikan sartu nintzen, eta orduan Espainiako gerla etorri zen. Hantxe hizkuntzaren garrantziaz ohartu nintzen. Gainera, momentuan, eskola aleman batetan nenbilen, eta hantxe nazionalitatearen teoria zein zen ondo ikusi nuen.
Kasualitatez, nire aitaren txoferra euskalzalea zen. Berarekin idea batzu aldatu, eta nazionalitatea gauza kulturala zela ikusi nuen. Euskal abertzaleentzat nazionalitatea arrazismoa zen, baina ez euskal kultura. Ez zen nazionalitatea fenomeno kultural batetan oinarritzen. Orduko abertzaleak jende apala ziren. Azkuek berak lan handia egin zuen, materiale piloa batu zuen, baina ez zuen erizpiderik atera. Julio Urkijok bai. Oso gizon jakintsua zen.
Eta honetan euskaldunak apalak ziren. Hemen egin zen euskal liburu zerrenda batetan, ez zen euskaraz idatziriko libururik, bat edo bi kenduta. Ez zitzaion hizkuntzari behar beste garrantzirik ematen.
Nik pentsatzen nuen kultura aldatu behar zela, eta honekin batera teoria osoa, nazionalitatearen teoria.
Euskaldunek espainola maitatzen zuten. Espainolez idatzi eta mintzatu egiten bait zuten. Nik askotan pentsatu dut euskara erdalduntzeko bidea bilaka daitekeela.
Euskaldunek ikasi behar dute zein den frantses literatura, zein aleman literatura... espainolarekin batera, ideologia bat sartzen zaigulako. Eta gu gauden egoeran, ideologia hori inperialismoaren ideologia da, euskaldunak asimilatzeko modukoa.
Horregatik, gure iturriak ez ditugu hartu behar, soilik, espainoletik eta espainola ren bidez. Hori oso arriskugarria da.
Nik frantses eta aleman literaturak zuzenki irakurri ditut, eta hemengoa irakurtzean, badakit non dagoen hangoen eragina, eta ordea, espainolkeria, nabaritu egiten da eta. Batzuk nahastu egiten dute zer den benetan unibetsala, eta zer espainola, eta, jakin gabe, askotan, espainolkeria sartzen dute.
Nolanahi ere, kanpotiko influentziaz hartu behar ditugu, baina ez espainolak soilik. Horrela izanez gero, euskara espainoltzeko arriskua dago.
Gure arriskua da erreferentzia espainolak hartzea eta mundu liriko-magiko hori baztertzea, Europako literaturan hain garrantzi handia izan duena, alegia.
Eta ez gaitezen engaina, Hegoamerikako literatura ere, Garcia Márquez eta Borges-ena, espainola da. Hizkuntza eta influentzien aldetik honela da.
Gure artean influentziarik nabariena grekoarena da. Horregatik, hobe da greko literaturatik zuzenki hartzea, espainoletik baino.
Berangoko euskal preso politikoa Zaballako espetxean dago gaur egun eta bertatik helarazitako idazkian Euskal Preso Politikoen Kolektiboa utzi duela iragarri du.
NO2 eta PM2.5 partikulak bezalako kutsatzaileei aurre egiteko hobekuntza planik ez dagoela salatu du Ekologistak Martxan elkarteak. Trafikoa murriztea eta airearen kalitatea hobetzeko alternatiba jasangarriak lehenestea galdegin du.
Editore Kurduen Elkarteak abenduaren 22an egin zuen salaketa: azken hiru asteetan Turkiako agintariek kurduei buruzko 120 liburu, aldizkari, egunkari edo bestelako argitalpen debekatu dituzte, Duvar hedabide kurduak jakinarazi duenez.
Garraio publikoak erdi prezioan jarraituko du datorren urtean ere, Espainiako Gobernuak bere hobarien parteari eutsiko diola iragarri ostean.
Realaren eta PSGren arteko futbol partidu batean larri zauritu zuten zalearen kasuan, epaileak onartu du familiaren abokatuek egun hartako bideo irudi guztietara sarbidea izatea. Oldarraldian parte hartu zuten ertzain taldeetako arduradunak identifikatzeko ikerketa ere eskatu du.
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]
Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]
Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.
Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]
Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]
HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.
Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]
Hainbat euskal presok salatu duenez, Zaballako espetxezainek "ezkutuko greba" hasi dute, haien erdiak gaixotasun baja hartuta. "Ezkutuko greba honen bitartez, 'zerbitzuaren gabeziak' salatzea dute helburu, baina benetako greba bati ekin ez, eta preso... [+]