37 urteko Geoffroy Delorme ekologista eta argazkilari frantziarrak oso gaztetatik zailtasunak izan zituen bere espezie berekoekin harremanetan jartzeko. Gurasoek eskolatik ateratzea erabaki zuten, eta Geoffroy gazteak etxean jarraitu zituen ikasketak. 19 urte zituela, naturarekiko zuen lilura ikusita, Normandiako Louviers basoaren sakonean bizitzeari ekin zion. Han biziko zen hurrengo zazpi urteetan, kanpadendarik edo lo-zakurik ere gabe.

Geoffroyren abenturak beste norabide bat hartu zuen, orkatz bitxi eta jostari bat aurkitu zuen egunean. Gazteak eta animaliak elkar ezagutzen ikasi zuten. Delormek izen bat jarri zion, Daguet, eta orkatzak basoko ateak ireki zizkion, bere mundu liluragarrirako eta bere lagunnganako ateak. Delorme zerbidoen artean murgildu zen: haien portaera hartu zuen, haiek bezala jaten, lo egiten eta bere burua babesten ikasi zuen, humusak, hostoek, sasiek eta zuhaitzek ematen ziotena aprobetxatuz. Eta, horrela, animalia horien eta haien bizimoduaren ezagutza erabatekoa lortu zuen, haiek behatuz, haiei argazkiak ateraz eta haiekin komunikatuz.

Noiz, nola eta zergatik sortu zen esperientzia hau gauzatzeko ideia?

Txikitan, inbidiaz begiratzen nion mundu basatiari: animalia basatien askatasunak amets eginarazten zidan. Ezin nuen jasan giltzapean egotea eta, hala ere, bakarrik nengoen nire gelan ikasten, kanpoko munduarekin harremanik gabe. Beraz, horretarako adina izan bezain laster, beti erakarri ninduenera jo nuen: basora.

Egia esan, ez nuen horrelako esperientziarik espero. Basoko bizitza beste animalia eta landare batzuekiko interdependentzian oinarritzen da. Naturan ezin da existitu haiek gabe, eta ez da posible autonomiarik, ezta elikatzeko ere. Horrekin, jakina, beste animalia batzuekin gurutzatzen hasi nintzen basoan, eta pentsatu nuen animalia bakoitzaren portaera onenak imitatzea, nire biziraupen-teknikak fintzeko. Orkatzak beste animalia batzuk baino bitxiagoak ziren, eta nire egunerokoan presentzia handiagoa izan zuten, antzekotasun asko ditugulako: hala nola elikagai-bilaketa, indibidualismoa edo atseden-lekuak aurkitzeko beharra, beste gauza askoren artean.

Gure mendietan oso presente egon arren, zerbidoak oso ezezagunak dira. Nola deskribatuko zenuke hauen izaera?

Animalia liluragarriak dira. Jende askok egunero ikusten ditu, baina ez ditu benetan ezagutzen. Bere izaera oso desberdina da batetik bestera, baina jakin-mina da guztiek duten ezaugarria. Ibiltzean, zenbat pertsonak topo egin du orkatzaren begiradarekin? Beste animalia gehienek ihes egiten dute, askotan guk ikusi baino askoz lehenago. Baina orkatzak bitxiak, jostariak eta bihurriak dira. Horrek azaltzen du gure lorategietan, errepide ertzetan, bidezidorretan duten presentzia. Zenbat eta handiagoa izan ingurune naturalaren gaineko presioa, orduan eta gehiago eta hobeto egokitzen dira. Beharrezko bada, portaera aldatzen dute leku berrira egokitzeko. Hirian bertan ere egokitzeko gai dira, eta klima-aldaketaren ondorioz azken urteotan ugaritzen ari da fenomeno hau.

Zenbateraino aldatzen da izaera hori haiekin lotura estua izatea lortzen duzunean?

Izaera hori ez da aldatzen, areagotu egiten da. Lurralde berean topo egitetik abiatuta, ezagutzen duten pertsonari buruz gehiago jakin nahi dute. Korrikalariak, txirrindulariak, ibiltariak eta ehiztariak bereizten dituzte, eta haien guztien ordutegiak buruz dakizkite. Horrela osatzen dute beren lurraldea. Gizabanako batek bere ordutegia aldatzen badu, horren arabera egokitzen du berea orkatzak. Ni, basoan bizi nintzenez, ez nintzen ezein kategoriatakoa. Eta horrela hasi zen elkar ezagutzeko jokoa.

Orkatzak guretzat ia imajinatu ezinezkoa den usaimen unibertsoan bizi dira. Pentsamendu soil batek gure gorputzaren alkimia aldatzen du eta gure asmoei buruzko informazioa ematen die. Usain garratzak edo gozoak estres- edo ongizate-egoera bat adieraziko du berehala. Usain bidez sortu behar dugu gure pertsonaia eta honekin jolastu behar dugu erakusteko ez dugula inolako asmo oldarkorrik. Usaimen puzzle erraldoi bat eraikitzea bezala da. Jarritako pieza bakoitzak konfiantza pixka bat gehiago sortzen du usaina familiarra eta kaltegabea bihurtzen zaien arte. Puzzlea osatu ondoren, konfiantza absolutua deitzen diodan horretan sartzen gara.

Erabateko konfiantza hori Daguetekin lortu zenuen, liburuaren zati handi batean protagonista den orkatzarekin. Nola sortu zen zuen harremana? Zer eman zizun?

Daguet pasaportea izan zen niretzat. Ezagutzen ez nuen mundu baterako ateak ireki zizkidan. Gure harremana basobide soil batean hasi zen: bidean behera jaitsi nintzen eta berak gurutzatu zuen. Topaketa honek zerbait argigarria eragin zuen nigan. Uste dut biok sentitzen dugula elkarrenganako lilura. Hurrengo egun eta gauetan, bazirudien bere buruari galdezka ari zela zer egiten nuen han, bere lurraldean noraezean nenbilela eta nire presentziaz markatzen zuela. Nire aldetik, bakarrik nengoen eta beste norbaitekin harreman bat izan behar nuen, gizakia izan ala ez, baina baita ere beharra neukan basoko sekretu guztiak ezagutzen dituen animalia batengandik ikasteko ere. Behin baino gehiagotan topo egin genuen itxuraz bioi gustatzen zitzaizkigun lekuetan: bide ertzetan, sasietan, baratzeetan. Etxekotu egin ginen, eta denborak ondu zuen hortik aurrerakoa.

Asko ikasi nuen Daguetekin. Jakina, ez dago gizakion artean egin genezakeen bezalako ezagutza-transmisiorik, baina haiek gaitasuna dute mimetismoari atea irekitzeko, gauzak ulertarazteko nabarmentzeko, beren umeekin egiten duten bezala; horrek esan nahi du oso azkar ikasten duzula babesten ekaitza dagoenean, pinu edo izeien basoetara joaten zarenean, edo elurra egiten duenean. Basoaren mapa oso dute buruan, beste inork ez bezala. Ezagutzen dute urteko une zehatz bakoitzean elikagai mota jakin bat eman dezakeen zuhaitz ezkuturik txikiena ere. Horregatik guztiagatik, Daguet gida zoragarria izan zen ni bere unibertsoan sartzeko. Oraindik gogoan ditut beste orkatzen aurpegiak Dagueten atzetik oinez ikusi nindutenean! Harrituta zeuden, apur bat galduta, eta bakarrik ikusi nituenean, ez zuten jakin nola erantzun. Dibertigarria izan zen.

Hitz egin dezagun biziraupenaz. Nola elikatu zara urte hauetan?

Ez dugu oreinekin dena partekatzen, are gutxiago janaria. Oreinek tanino askoko dieta dute, eta hauek zorigaiztokoak dira guretzat. Beraz, komeni da kontuz ibiltzea eta ez erabat kopiatzea dieta. Hori bai, biltzeko eremuak partekatuak dira. Nire janaria honela osatzen zen: haritz-ezkurrak, pago-ezkurrak, hurrak, intxaurrak, mizpirak, sagarrak, udareak, eta abar. Udako hilabeteetan gordetzen nituen. Asunak, llantena, bitxiloreak, karduak, eta pixaloreak ere jaten zituen, eta hauen soberakinak lehortegietan deshidratatzen nituen.

Nola egiten zenuen lo?

Ziklo txikietan, 24 orduz, egunez atseden hartzea lehenetsiz, hipertermia saihesteko. Gauez, egunez bildutako fruituak zuritzen edo arropa josten aritzen nintzen. Askotan zentzumenen bidez sumatzen nuen ikusi baino gehiago, erabili dudan argi bakarra suarena edo ilargiarena izan baita.

Zer garrantzi hartzen du garbitasunak egoera horretan?

Basoan bizi zarenean, garbitasunaren kontzeptua erabat aldatzen da ezagutzen dugunarekin alderatuta. Izan ere, zenbat eta lur gehiago izan hanketan orduan eta kapar gutxiago edo intsektuen ziztada gutxiago jasango duzu. Uxatzaile naturalek ez dute luzaroan funtzionatzen, eta metodo iraunkor bakarra buztina igurztea da. Hala ere, oso garrantzitsua da larruazala maiz garbitzea.

Une latzak bizi izango zenituen, ezta?

Zalantzarik gabe. Baina garrantzitsua da une fisikoak eta psikologikoak bereiztea. Gorputza eta adimena bi aliatu handi dira, eta hau ez da arinkeriaz hartu behar. Une batzuetan gorputza fisikoki muga-mugan dago. Eguraldi txarra, gosea, nahasmenduak eta hotza edonor agortzeko moduko elementuak eta gertaerak dira. Zorionez, askotan burua arduratzen da une horietan. Beste batzuetan, behean dagoena morala da, baina gorputza indartsu sentitzen da eta une txar hori konpentsatzen du. Okerrena da gorputza eta adimena erdipurdi daudenean. Ez baduzu lagun on bat, Chévi, Daguet edo Etoile bezalakoren bat zu atxikitzeko, suntsitzailea izan daiteke.

Une horretan dena utzi eta zibilizaziora itzultzea pentsatuko zenuen.

Noski baietz. Behin baino gehiagotan gertatu zait hori. Baina orkatzen konpainia azkar bihurtzen da bizirik mantentzen zaituen droga, eta okerrena ere ahantzarazten dizu. Animalia txiki horiek nire inguruan egote hutsa nahikoa izan zen neure burua berpizteko, adorea altxatzeko eta nire gorputzari boterea itzultzeko.

Ehiza oso zabalduta dago. Eta orkatza da gehien ehizatuetako bat. Zer iritzi duzu ehiztariez? Nolako harremana izan duzu haiekin? Arazorik izan duzu?

Animalia basatiekin aire zabalean bizitzeak zure bizitzeko eta pentsatzeko modua aldatzen du. Gaur egun, ehiza ez da bizirauteko modu bat, aisialdiko jarduera bat baizik. Ez zait gustatzen nirea ez bezalako kulturak epaitzea, baina ni ez naiz ehiztaria, biltzailea baizik. Ziur nago animaliekin osagarri izan gaitezkeela. Garai batean, ehiza beharrezkoa zen jateko, baina denbora hori jada ez da existitzen, eta jarduera hilgarri bihurtu da, eta horren arrazoi bakarra inoiz kontrolatu ez ditugun eta inoiz kontrolatuko ez ditugun animalien populazioak erregulatzea da. Ehiza jateko bakarrik egin behar da.

Bai, ehiztariekin arazoak izan ditut. Behin baino gehiagotan kolpatu naute eta hiltzeko arriskua izan dut, baina niretzat nire bizitza orkatz batena edo beste edozein animaliarena bezalakoa da. Zentzu horretan, izugarri aldatu zitzaidan bizitza eta heriotza ikusteko modua lagun orkatz bat lehen aldiz galdu nuenean. Etoile zen, adiskidetasun handia nioen eme ederra. Nire aurrean hil zen ehizaldi batean. Oso gaizki pasatu nuen une hartan, baina beste orkatz batzuekin bizitzen jarraitzeak erakutsi zidan heriotza bizitzaren sinbiosi ikusten. Heriotza ez da istripu bat, ez zigor bat, ezta bizitzaren etsai bat ere. Naturan bizi zarenean, bi gauzak, bizitza eta heriotza, adiskidetasunez bizi direla ulertzen duzu: denok elikatzen gara beste baten heriotzaz, baita gure gorputzaren osaketa txikienean ere.

Ikasi duzun guztitik zerekin geratzen zara?

Batez ere, nor naizen ikasi dut. Animalia basatiz inguraturik naturan bizi zarenean, ez zaude naturaren aurrean, zeure buruaren aurrean baizik. Orkatzak ez dira gizakion bizimoduaren gaitzen aurkako botika, eta basoa ez da zibilizazioaren eromenarentzako terapia bat. Basoan aurkitu nituen zailtasunak nire espeziekoenak dira, baina beste espezietako askorekin puntu komun asko aurkitu nituen. Arretaz begiratu nien gainerako animaliei, inguruan erosoago egokitzeko. Zure akatsetatik eta besteen akatsetatik ikasi behar duzu eboluzionatzeko. Kontsumitzeko gogorik eta beharrik gabe bizitzen ikasi nuen. Jendeak ahal duen guztia egiten du erosteko ahalmena handitzeko, eta horrek gehiago kontsumitzeko ahalmena dakar. Logika hori erabat suntsitzailea da. Handik askatzean, zoriontsu izateko ahalmena aurkitu nuen.

Eta gizarte gisa, zer ikasi beharko genuke orkatzengandik?

Gizarte-eredua aldatzen ikasi behar dugu. Orkatzak erabat bestelakoa den logikan bizi dira. Gure zibilizazio-eredua batzuen eta besteen arteko lehian oinarritutako sistema bertikala da. Aitzitik, natura eredu horizontala da, non zirkuluak elkarrekin gurutzatzen eta lotzen diren alfonbra moduko bat ehuntzeko. Pentsamendua da: ni ez naiz existitzen bestea gabe. Gure zibilizazioak beste guztiak alde batera utz ditzakegula sinetsarazten ematen du denbora, eta hori erabakigarria da teknologiarentzat. Zentzu horretan, berriro pentsatu behar dugu ez garela existitzen beste animaliarik gabe, eta gu ere naturaren parte garela.

Batzuetan, natura babestu nahiak bizitzaren hierarkia dakar, ikuspuntu antropozentrista: gizaki ahalguztidunak natura hauskorra babestu ahalko balu bezala. Gure zoritxarrerako, naturaren alfonbrako puntada bat gehiago besterik ez gara. Gure esku dago beste animaliekin eta mundu naturalarekin hautsi dugun lotura berriro ehuntzea, bizitzaren alfonbra eder hau guztiontzat bizigarria izan dadin bermatzeko.