Krisi ekologikoa zuzen-zuzenean dago lotua eraiki dugun eredu sozioekonomikoarekin eta egunerokoan baztertuak baina bizitzeko ezinbestekoak ditugun oinarrizko beharrekin: elikadura, energia, ura, osasuna, etxebizitza, kultura… besteak beste. Ingurumena eta, oro har, bizitzak kapitalaren mesedetan ipini dira. Orain, krisi ekologikoaren inpaktuak ezkuta ezinak badira ere, kapitalak bere helburuak erreproduzitzen jarraitzeko baldintza berriak sortu nahi ditu, trantsizio (ustezko) berde eta digitalaren izenean.

Aitzitik, azken urteetan Euskal Herrian zehar hainbat proiektu abiatu dira alternatiba izateko bokazioarekin, agroekologiatik, zaintza komunitariotik, kulturgintzatik,… eta baita ere energiatik azken aldian; nahiz eta horiek ez dieten aurrean dugun arazoari irtenbide osoa ematen eta energiaren kontsumoaren murrizketa nahitaezkoa dugun.

Zentzu horretan, zehazki ondorengoa adierazi nahi dugu:

• Norabide bat zehazteko eta erabakiak hartzeko, Euskal Herriko eredu energetikoaren diagnostiko propio batetik abiatzea beharrezkoa ikusten dugu. Lehendabizi gure eskari energetikoa nondik hornitzen den, zertan gastatzen dugun eta ze inpaktu dituen gardentasunez jakitea, bereziki krisi energetiko eta ekologikoaren arazoaren dimentsioaz jabetzeko. Eta menpekotasun energetikoaren abiapuntu horretatik, kontsumoa nondik murriztuko dugun zehaztu beharko dugu; kontuan hartuta mundua mugatua dela, eta sistema hau mantentzeko baliabideak agortzear egoteaz gain, planetak dituen mugetatik oso gaindi bizi garela. Horrekin definitu ahalko dugulako energia sorkuntzarako azpiegituren eredua eta dimentsioa.

• Gainera, ez dugu uste arazoa denik Araba, Nafarroa zein Gipuzkoako eta beste hainbat lurralde eremuetan dauden eta kokatu nahi diren proiektu eolikoen alde edo kontra egotea, ulertzen dugulako haize errota horiek ez diotelako inondik ere egun dugun arazo eta eskari energetikoari erantzunik emango; krisi eta behar energetikoek gure bizimoduari eta ekoizpen eta kontsumo ereduari interpelatzen dietelako. Horregatik, beharrezkoa da energia fosilen ordezkatze logika batetik harago joatea, eta eskari energetikoaren azterketa sakon horrekin argitzea gardenki zertarako eta norentzako diren energia eta etekinak sustatzen dituzten proiektuak. Izan ere, energia ez da, elikadura bezalaxe, merkantzia soil bat, bizitza duinak bizitzeko aurrebaldintza bat baizik. Kontuan izan behar da 2022ko lehen erdian, argiaren prezioa 2021ekoa baino %265 handiagoa izan zela, eta 2020koa baino %637 handiagoa; bitartean, 2022. urtean erraldoi elektrikoek 8.504 milioi euroko irabazi garbiak lortu zituzten, aurreko urtean baino %28 gehiago, eta azken ekitaldietako daturik handiena.

• Halaber, iraganean izandako irakaspenak kontuan izatea zentzuzkoa deritzogu, ez baita lehen aldia gure burua eta gure gorputzak makroproiektuen aurrean kokatzen ditugula. Horretarako, proiektu eolikoen ondorio eta inpaktu guztiak mahai gaineratu behar dira: lur mugimenduak, pisten eraikitzea, hegazti eta faunaren hilkortasuna eta galera, habitaten galera, kutsadura mota desberdinak (paisajistikoa, kulturala, akustikoa), errotetako hegalak eraikitzeko materialek jatorrian sortutako kalteak eta euren bizitza zikloaren amaierako hondakinen kudeaketa, eta gutxik aipatzen dutena: azpiegitura horiek bertan bizi diren pertsonengan sortzen dituzten kalteak, prozesuaren hasieratik bukaera arte. Gehienetan, landa-eremuko biztanleak eta haiekin batera bizi diren abereak –elikadura sortzen dutenak– .

Horrek eskatzen du baita ere epe motzetik hasi eta epe luzera bideak zehaztea, jendartearen beharren (elikadura, energia, ura…) eta gure egitura produktiboei begirada integrala jarriz, eta nolako Euskal Herrian bizi nahi dugun erabaki eta materializatzeko. Aurrera egiteko modu burugabe eta beldurgarri hau gelditzeko unea da. 80.000 hektarea nekazaritza lur baino gehiago galdu ditugu 1990. urtea geroztik Euskal Herrian, espekulazio eta artifizializazio erabakien eskutik. Gainera, energia kontsumo-intentsiboan oinarritutako elikagaien ekoizpen eta kontsumo agroindustrialaren eredua ere agortua dago. Izan ere, energiaz gain, elikadura menpekotasuna muturrekoa dugu, elikadura burujabetzatik urrun.

Ezinbestekoa zaigu, mugimendu agroekologikoko eragile gisa, bizi dugun egoera eta aurkezten ari diren azken energia proiektuen aurrean eztabaidarako gure prestutasuna azaltzea, premiazkoa delako irizpide ekologiko eta sozial minimoak ezartzea. Aldi berean, argi adierazi nahi dugu gure posizioa: gure mendiak aske nahi ditugu eta horien defentsa autodefentsa agroekologiko gisa ulertzen dugu. Horregatik animatu nahi ditugu herritarrak egun dauden taldeetan inplikatzera eta antolatzen dituzten ekintzetan parte hartzera.

Epe motz, ertain eta luzeko ekintzak eta estrategiak behar ditugulakoan gaude; eta baita ere etorkizun desiragarriak eraikitzeko estrategia horiek guztientzako justuak, askatzaileak eta bizitzen aldekoak izatea.