“Bide ona da bakoitza bere heinean egotea, ez handitzea, autonomia”
Peio Erdozaintzi-Etxart gazteak bere gain hartu du aitona-amonek erretreta arte eraman zuten Uligainia etxaldea, Arhantsusin (Nafarroa Beherea). Behi eta zerriak hazten ditu, ahalik eta gehien etxeko baliabideekin, eta gero haien esne eta haragiak transformatzen.
Zure aitatxi-amatxiren segida hartu duzu Arantsusin…
Bai betidanik nahi nuen laboraria izan, ttipitik, eta kabale guziekin, denak maite baititut, ez bereziki bat besteak baino gehiago. Ene aitatxi eta amatxik erretreta hartu dutelarik etxaldea ene amaren izenean izan da zazpi urtez, ni instalatu artio. Baxo profesionala egin dut, Frantsesenian, eta gero BTS STA Montardon-en, ikastaroak Bankako Lekaionian eginez. 2015an Uligainian plantatu naiz.
Nolako etxaldea da?
33 hektara baditugu, 10 ha larre eta 23 ha pentze. Lehen 20 behi gorri baziren. Egun 30 behi badira, 20 gorri, Blondak eta Pirenaikak, eta 10 esnadun, Normandak eta Simentalak. Deliberatu dut Pirenaikak ezartzea, gustuz eta amek dituzten kalitateentzat: hobeak dituzte, ahatseak berek egiten dituzte, esnea gehiago badute eta zaldare gutiago eman behar diegu. Behi Blonden ahatseak Normanderi batarazten ditugu. 50 euskal zerri ezarri ditut ere, 40 gizentzen ditugunak, ene ikastaroetan maitatu baitut haiekin aritzea eta hemengo lurrak hobekiago baliatzeko ere. Kabalak egin ahala kanpoan ibiltzen dira, behiendako ez dugu deus erosten, etxetik egiten dugu dena. Behi gorrieri belarra eta sorgoa emaiten diegu, behi esneduneri belarra ta soroa. Zerriendako meteia egiten dugu eta gaineratekoa erosten, kargu kaierran den janaria.
Beste aldaketarik ekarri duzu zure instalazioarekin?
Orain desmartxetan hasten gira biorat pasatzeko, deia kasik hala baiginen eramaiteko moldean, bai pentzetan bai kabale hazkuntzan ere. Gero produktuen saltzeko, iduri du kalitate gehiago badela, kontsumitzaileek nahiago dute hala bada. Momentukotz bakarrik behiak eta pentzeak biorat pasatuko ditugu. Zerriak ez dakit, janaria kariago baita, eta AOC bat izanki deia kalitatezko desmartxa baten froga bat da, baikorra da. Instalatu ondoan, transformazioan hasi naiz ere.
Zuzenki saltzen duzu?
Transformaziorat pasatu niz ene ekoizpenak gehiago balorizatzeko. Ez dugu nonbre haundia egiten orduan duguna egin ahala untsa baliatzeko da. Hilabete saria ateratzeko 30 behiekin hautu bat egin behar zen, edo emendatu edo transformatu. Ahatxe blondekin hasi gira, urtean 10 bat salduz kolietan [paketeetan], haragi freskoan, eta gero xerriekin, 10 bat salduz freskoan eta kontserbetan.
Ekoizpena bururaino eramaiteak plazer emaiten du, ikusteak ere jendeek zer pensatzen duten. Urte hastapenetik goiti behi esnea transformatzen dugu ere, hastapenean esne soberakina despeditzeko zen, gero ikusiz galdea bazela, segitu dugu. Egun esne gordina, burra [gurina] eta esnegaina egiten ditugu, direktoki saltzeko. Egun guziz 50 pinta transformatzen ditugu, galderaren arabera. Etxetik saltzen dugu, jendek batzu besteenganik jakiten dute. Hemengo jendeak dira, etxe ekoizpenak xekatzen dituztenak, kalitatearendako eta beste ekoizpenendako konfiantxa eskasa dutelako, gero ta gehiago eskandala baita ere. Untsa jatea xekatzen dute.
Zer dira zure proiektuak?
Nahi nuke laboratorio bat egin eta barrukia haunditu, bastimenduak estatu onean ziren bainan behi guziak ez baitira sartzen.
Gero ta gutiagok segitzen dute behi esnedunekin eta zu orain hasten zira…
Denek hori erraiten dautate bainan ez niz beldur; transformatuz, gure kopuru ttipiarekin, ez dut irriskurik hartzen ene ustez. Hasiz geroztik martxan da eta konfiantxa badut, hortako ere laboratoriorik gabe hasi niz ikusteko nola zen, hor ikusiz untsa abiatu dela, segitzen dut.
Zer diozu laborantxaren egoeraz?
Eskuin esker zer nahi gauza entzuten dira laborantxa krisian dela etabar, bainan gaztek gustua balin badute kontseilatzen diet instalatzea. Gustuz egin behar da, ez bortxaz. Ez da momentua gustorik gabe aritzeko, krisiarengatik, PACa, paperrak… Beharrik lagunduak gira horren segitzeko, ez gira bakarrik. Beste lurralde batzuekin konparatuz, Oztibarren dinamika bat bada, gazteak instalatzen dira, gero ta gehiago transformatzera abiatzen dira. Haunditzea ez da hainbeste senditzen, etxalde batzuk husten direlarik usu partekatzen dira hala ere, bainan ez da dena bati joaiten. Geroari buruz, ene ustez bide ona da bakotxa bere heinean egoitea, ez sobera haunditzea, autonomia xekatuz. Salmenta zuzena ez dute denek egiten ahal bainan ahal dutenendako baikorra da.
Ez da ezusteko handirik izan Europako hauteskundeetan, eskuin muturrak gora egin duen bitartean, berdeek orain arteko emaitzarik txarrenetakoak izan dituzte. Zentzu horretan, geroz eta gehiago nabarituko dugu trantsizio ekosozialari lotutako erabakietan ebidentzia zientifikoek... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Sarako Nicolas Chretien dago Hiru Xilo baratzegintza proiektuaren atzean. Urtarrilean hasi zen baratzea lantzen, eta martxoaren hasieran ekin zion ekoitzitako produktuak merkaturatzeari. “Banuen formazioa baratzegintzan, baina orain arte honekin zerikusirik ez zuten... [+]
Esnatze horretan hainbat kausa elkartzen dira, eta lurraldean sakabanatuta dauden herrien erresistentzia-ahalmenak bete-betean erantzuten die. Joan den larunbatean, aldarrikapen horien inguruan manifestazio jendetsua egin zen Gasteizen. Kalean frogatu zen berriro posible dela... [+]
Euskal Herriko Laborantza Ganbarako koordinatzailea mintzatu da Egonarria saioan. Laborantzako eredu talkaz hitz egitean eta traktoreak kalera atera direnean, beti aipatzen da ditxosozko erderazko "PAC"-a, hau da, Europako Nekazaritza Politika Bateratua. Europako... [+]
Kanboko Marieniako higiezin proiektuaren kontra bildu dira elkarte eta herritarrak larunbat honetan. Larunbatean, mahai inguru eta tailerren bidez herritarrak sentsibilizatu nahi izan dituzte Bouygues Immobilier agentziaren proiektuaren desmasiez.
Konturatu orduko apirila joan da, bere intentsitate eta kolore guztiekin. Egun beroak, epelak eta hotzak utzi dizkigu. Ostadarra eta izotza. Euri jasak eta bero sapa. Jaio berri diren arkume apurrak belardian dabiltzan bitartean, labanak eten egin du bizitza eman duten hiru... [+]
"Isiltasuna oztopo eta elkartasuna lagun, egungo mundu gordina" kontatzeko erronkari lotu da Axut! antzerki konpainia.
Frantsesenia lizeoa, 70 urtez Ipar Euskal Herria barnealdeko laborarien formatzen.
Europako Batzordeak landutako Nekazaritza Politika Bateratuaren "sinplifikazioaren" alde bozkatu dute eurodiputatuek. 425ek egin dute alde, 130ek aurka eta beste 33 abstenitu dira.
Apirilaren 13an egitarau indartsua prestatu dute Berangoko Otxantegi Herri Lurra proiektuaren II. urteurrena ospatzeko. Apirilaren 18an, aldiz, bigarren desalojo saiakeraren mehatxua izango dute gainean eta herritarrei dei egin diete proiektua defendatzera joateko. Kideetako... [+]
Hamar urte baino gehiago daramatza martxan Arabako Nekazariak Eskolan proiektuak, Hazi fundazioak zenbait ekoizlerekin elkarlanean bultzatzen duena. Haur eta gaztetxoak nekazal mundutik geroz eta deskonektatuago bizi diren garaiotan, inoiz baino beharrezkoagoa da elkar... [+]
Nafarroako sektore ekologikoa egonkor mantendu da azken urtean eta nekazaritza ekoizpena %5 handitu da. Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluak erronka du 2030. urterako: lurren %25 ekologikoa izatea. "Bide horretan ari gara lanean, ahalik eta nekazari eta... [+]