Zail eta konplexu egin dakioke irakurleari, sarri, literatur obra bat leitzea, idazleak hiztegi aberatsegia erabili duelako kasurako, edo idazketarako estilo edo forma arrotza eta konplexua egin zaiolako irakurleari, testua eta ideia bera ulergaitz edo ulertzeko zail egiteraino –ez legoke gaizki komunikabideetako kazetariok ere horri buruz gogoetatuko bagenu–. Finean, posible da irakurzaletasuna apaltzea ere, literatura “soilik intelektualen afizio” bilakatzea, eta eskutik heltzea horrekiko ukapena, irakurtzeari uztea, bide batez esanda. Guztion mesederako litzateke sinpletasunera jotzea, baina horrek, ordea, ekartzen du ere nolabaiteko errezeloa sortzea; aztertu beharko genuke ere zergatik sortzen duen "sinple" idazteak errezeloa, eta zergatik idatzi nahi izan ohi dugun beti zail.

Hiztegi konplexua erabili eta kontu abstraktuez hitz egiten duen idazlea gizona da gehienetan, eta heldua; horixe da irudirik zabalduena. Edo prestigioduna, agian hobe esanda. Eta beste aldean, pentsatzen da, ipuinak idaztea "errazagoa" dela; hau da, haur, nerabe eta gazteei “sinple” idatzi behar zaiela, “erraz”, eta hori egitea ere “erraza” dela. Funtsean, galdera da: literaturaren mundu zabalean, ba al du prestigiorik haur eta gazte literaturak?

“Haurtzaroa desprestigiatuta daukagun bezala, zaintzarekin ere gauza bera gertatzen da, baita haur eta gazte literaturarekin ere”, azpimarratu du Alaine Agirrek. Horri segika, Jasone Osorok: “Komunikabideetan ez da ezer agertzen gazteen literaturari buruz, eta ahaztu egiten zaigu helduen literaturara heltzeko, lehenik, haur eta gazte literaturatik pasa behar dela”.

Galdera friboloetarako tartea

Fribolitateaz mintzatu da dezente Osoro: “Ez dugu izan behar intelektualak; egin ditzagun galdera friboloak”.

Eskolaz eskola dezente aritzen da idazle elgoibartarra berak idatzitako liburuak mintzagai hartuta, baita helduen irakurle klubetan ere, baina batean jasotako emaitza ez du bestean jaso. Gazteek behar dutena da, Osororen aburuz, idazleak gertu sentitzea: “Jakin nahi dute ea bikotekidea dugun, seme-alabak ditugun... eta kontatu behar diegu, zergatik ez, hilekoa jaitsi zitzaigun lehendabizikoan zer sentitu genuen eta horrelako gauzak”. Irakurzaletasuna badoa gertutasunetik lotuta nabarmendu duenez, eta “oso irakurle zorrotzak dira gazteak”.

Agirrek, ikastetxe batean lanean dabilenetik, behin baino gehiagotan pentsatu du bere nerabezaroan: “Gazteek, esan didatenez, liburu hauetan ikusten dute beren burua islatuta, planteatzen diren arazoak ohikoak zaizkielako, ulertzen dituztelako... Nik neuk, idazten jarri izan naizenean, pentsatu ohi dut zer irakurtzen nuen haien adina nuenean eta zer botatzen nuen faltan”. Esaterako, atzera begiratuta, lehengo liburuetan homosexualitatea ez zela batere lantzen uste du Agirrek, eta oso agerikoa zela genero rolen bereizketa, mutilak era batekoak deskribatzen zirela eta neskak bestekoak... Horregatik, “bere tokea” eman nahi izan dio, egungo gazteen larrutan jarrita. “Gauza asko landu daitezke fikzioarekin batera”, azpimarratu du.

Emakumea, plazara

Emakume idazle hutsez osatutako liburu azoka da Geure Gelatik, eta emakume idazleen egoeraz galdetu zitzaien entzulego artetik, ea bereizketarik-edo sumatzen zuten gizonezkoen aldean.

Hitza hartzen lehena izan zen Agirre. “Pentsa, galdera egite hutsak erantzuten du: bereizten ari gara, ez gara iritsi neutralak izatera”, eta adibidetzat jarri zuen katalogo askotan “emakumeentzako liburuak” bezala etiketatzen direla hainbat obra, nobela beltza, poesia edo saiakeraren pare –"hilekoaz idazte hutsagatik ez dute zertan emakumeek soilik irakurri"–. Osorori eman zion hitza azkar batean, esperientzia gehiagorik baduelako sektorean, eta Agirreren erreferente ere badelako Osoro.

1998an argitaratu zuen lehendabiziko liburua Osorok, eta ordura arteko emakumezko erreferenteak gutxi batzuk baino ez zirela oroitzen du; Xabier Mendigurenekin batera zerrendatu eta aipatu zituzten Arantxa Iturbe eta Arantxa Urretabizkaiaren izenak, baina gutxi gehiago, ez zeudelako kasik. Lehen liburua besapean hartuta plaza publikora irten zenean, emakume gaztea izanik, merkatu horretan “zerbait exotikoa” zela oroitzen du –“exotikoa nintzen, udako abesti bat bezala”–. Komunikabide baten titularra izan zen “Emakumea eta gaztea”; pentsa, maila horretaraino. Osoro: “Egoera aldatu da, edo aldatzen ari da, emakume idazleak gero eta gehiago gara, oso onak gainera... baina oso bakarrik sentitu naiz denbora askoan”.