Nor zen Esteve Materra, lapurtera klasikoz idatzitako lehen obraren egilea?
Best-seller baten idazlea XVII. mendean, baina oso ezezaguna euskaldun gehienentzat: Esteve Materraren Doctrina Christiana liburuaren 1617ko ale bat aurkitu izanak lehen planoan jarri du frantziskotar euskaldunberria.
Aspaldi galdutzat eman zen liburua Kopenhagen agertu dela dioten berriak zabaldu dira astelehenean eta obra aurkitu duen Aziti Bihia Hizkuntzalari eta Filologoen elkarteak idazleari buruzko hainbat azalpen eman ditu.
Materraren bizitzaz “ezer gutxi” dakigula aitortzen duten arren, zenbait datu interesgarri plazaratu dituzte Doctrina Christianari buruzko ikerketaren nondik norakoak azaltzen dituen webgunean.
Ez zen sortzez euskalduna: hori da Materrari buruz irakurtzen hasita arreta deitzen duen lehen ezaugarria. Bertrand Etxauz apezpikuaren esanari jarraituz ikasi zuen euskaraz, ustez Axularren maisutzapean, denbora gutxian ikasi ere. Eta ondotik idatzi zuen orain berreskuratu den euskarazko obra.
Ikertzaileek uste dute Materra ez zela nolanahiko eliza-gizona izan bere garaian. Frantsesez ere zenbait lan idatzi, itzuli eta moldatu zituen, erlijioa ardatz zutenak betiere: Parisen argitaratu zituen L´Horologe spirituel (1606) eta Saint exercice sur les dimanches (1606), Diego de la Vegaren lan baten itzulpena azken hori.
Handik urtebetera berriz, Juan Márquez itzuli zuen frantsesera (Les deux états de la spirituelle Hiérusalem militante et triomphante, 1607). Euskarazko dotrinaren ondoren ere jarraitu zuen frantsesezko produkzioarekin, 1628ko Recueil de prières en temps de contagion eta Le Directeur familier (1645) liburuekin.
Horietatik guztietatik, L´Horloge spirituelekin batera, euskarazko Doctrina Christiana izan zuen arrakasta handiena ikertzaileen aburuz, obra horiek aipatzen baitira ondorengo erreferentziazko lanetan.
Kontraerreformako liburua
Erlijio Gerren ondorengo testuinguruan argitaratu zela kontuan izanda, eta Etxauz izan zuela bultzatzaile –liburua Baionako eta Toursko apezpiku izandakoari eskainita dago–, kontraerreformako obratzat jo liteke.
Lapurdin katolizismo ortodoxoa zabaltzeko asmoz hainbat liburu argitaratu ziren latina ez zen beste hizkuntzetan.Doctrina Christiana izan zen horietan aurrenekoa, baita hamarkada batez euskaraz irakurri ahal izan zen liburu bakarra ere. Lehen edizioak haurrei dotrina irakastea zuen helburu eta horregatik, elkarrizketa gisa prestatutako lana da.
Arrakasta lortu bide zuen, 1623rako bigarren edizioa publikatu baitzen, nahiz eta diferentea izan: Mikel Lizarraldek Berrian jaso duenez, marinelentzat pentsatuta berrargitaratu zuten, haurrei egindako aipamen oro desagertuta.
Mende berean beste bi aldiz ere argitaratu zen, 1648an eta 1693an. Ezagutzen den azken edizioa 1704koa da. Ia mende bateko ibilbidea egin zuen eskuz esku Materraren lanak irakurle euskaldunen artean.
Euskararen biziberritzea Ipar Euskal Herrian jardunaldia antolatzen du ostiral honetan Baionan Euskaltzaindiak. Euskararen alde egiten dena eta ez dena eztabaidatzeko mementoa izango da. Eragileak eta politikariak bilduko dira egun osoan.
Euskara galdua zen eremu mistoko eta ez-euskalduneko herrietako familien ahaleginak aitortuko dituzte ekitaldian. Oskar Alegria zinemagilearen bideoak emango dio hasiera ekitaldiari 11:30ean udaletxean.
Donibane Lohizunen jaio zen Duhalde 1987an, baina Uztaritzen bizi eta hazi da, eta etxean zein herrian entzundako euskararen aldaerek bultzatu dute Lapurdi itsas hegiko euskarari buruzko tesia egitera. Gaur egun, EHUko Bilboko Hezkuntza Fakultatean ari da irakasle lanetan... [+]
Irulegiko Burdin Aroko herri gotortuan azaldutako brontzezko piezari buruzko ikerketa “osoena” azaltzen duen artikulua argitaratu du aditu talde batek nazioarteko aldizkari zientifikoan. Orain arte ez genekizkien hainbat berritasun dakartza.
Mikel Perez Gonzalez hizkuntzalaria hitz egiterakoan erabiltzen den kode alternantzia aztertzen ari da, alegia, euskaldunek nola nahasten dituzten euskara eta gaztelania. Alternantziaren arrazoietako bat euskara gaitasuna da, baina Perezek gehiago ere kontatu ditu.
Andorrako katalanaren defentsarako lege berriak katalanaren oinarrizko maila eskatuko du bertan bizi eta lan egin ahal izateko. A2 titulua baino maila baxuagoa eskatuko dute.
Anik Nandi Indiako soziolinguista da, Mendebaldeko Bengalan jaioa. Gaur egun doktoratu ondoko ikertzailea da EHUko Hizkuntzalaritza eta Euskal Ikasketen Sailean, eta kolaboratzailea, berriz, Galiziako Errege Akademiako (Real Academia Galega) Soziolinguistika Mintegian eta... [+]
Euskaltzaindiak Hiztegia sarean eguneratu du: 646 forma berri jaso ditu azken sei hilabeteotan, eta 1.130 forma moldatu edo findu. Lehendik dagoena txukuntzeari ere garrantzia eman diote. “Adibideak ere berrikusi ditugu, batez ere berdintasunari dagozkionak: emakumeen... [+]
Bikotea osatzen duten bi lagunekin topo egin, haiekin hizketan hasi, eta haietako batek itxaropen-zerrenda esan du, nahastuta, itxaron-zerrenda beharrean. Haren bikotekidea konturatu da, konturatu denez, baina ondo disimulatu du. Hiztripuaren autorea euskara ikasten ari da, eta... [+]
Bizialdia darama Gasteizko toponimia ikertzen. Bateko eta besteko toki izenak jasotzen, forma zuzena eskaintzen... Eta toponimiaz galdezka hasi, eta bizi-historia kontatu digu, Gasteiz eta Nuarbe (Azpeitia) loturik, Alizia ahizparen eta Anjel Otaegiren ama Maríaren... [+]
Nabarralde Fundazioak Federico Krutwig Sagredoren bizitza, pentsaera eta lanak jasotzen dituen liburua argitaratu du. Krutwigen Lagunak elkarte edo kolektiboko 13 lagunek idatzi dute bertan, tartean Manu Ertzillak eta Oskar Arantzabal eibartarrak. Hain zuzen ere, bi hauek egongo... [+]
Hizkuntzaz zein garunaz ari dela, Esti Blanco-Elorrieta ikertzailearen ikuspegian fluidotasunak leku nabarmena du. “Gizakiok kategorizatzeko konpultsio itzela daukagu, eta teoria oso modularrak egiten ditugu, denean”. Baina tarteko prozesuak daude, eta dena ez da A... [+]