Larunbatean aldundian egindako ekitaldian Azconaren biloba María Jesús Fuertesek jaso ditu gorpuzkiak, bere seme-alabekin batera. Ekitaldian gogorarazi dute 1936-1945 urteen artean 376 pertsona exekutatu zituztela, horietatik 299 epaiketarik gabe.
1936an Arabako Probintzia Batzordeko diputatu izan zen Manuel Azconaren gorpuzkiak eman dizkiote familiari Gasteizen. 1891. urtean jaio zen Azcona Alesbesen (Nafarroa) eta Amurrioko diputatu hautatu zuten, baina altxamendu militarraren ondoren atxilotu, desagertu, fusilatu eta hobi komun batera bota zuten, Irekiak informatu duenez. Arabako Foru Aldundiaren egoitzaren aurrean egindako ekitaldia Justizia eta Giza Eskubideetako sailburu María Jesús San Josék eta Arabako Foru Aldundiko ahaldun nagusi Ramiro Gonzálezek zuzendu dute. San Josék egun “oso berezia” dela adierazi du, “justiziaren eta memoriaren arteko batasuna” eta memoria historikoa eraikitzeko bidean “beste urrats bat” eman den eguna. Sailburuak gogorarazi du milaka pertsona izan zirela atxilotuak, torturatuak eta fusilatuak, eta 1936-1945 urteen artean, 376 pertsona exekutatu zituztela, horietatik 299 epaiketarik gabe.
Azconaren biloba María Jesús Fuertesek jaso ditu senitartekoaren gorpuzkiak, bere seme-alabekin batera. Familiak Azconaren berreskuratze eta identifikazio-lanak jaso dituen txostena jaso du eta “Duintasuna” eskulturaren miniaturazko erreplika bat –Iñigo Arregiren eskultura eta Elgoibarko eta Urduñako Kolunbarioen ikurra–. San Josék Modesto Manuel Azcona Goicoecheaz gain, San Josék gogoan izan ditu ditu Casto Guzmán Castro, Teodoro Olarte Aizpuru, Ricardo Ibáñez Hidalgo eta Benedicto Luna López, “Iruñera eraman” behar zituztenak, eta egun berean Miranda de Ebroko Bayas herriko errepide baten ondoan hilda agertu zirenak. Erailak herri horretako hilerrian ehorztea agindu zuen alkateak.
Manuel Azcona Felisa Errigiblerekin ezkonduta zegoen, eta bi seme-alaba zituzten. Amurrioko maistra zen fusilatuaren emaztea, baina altxamendu militarraren ondoren, kargugabetu egin zuten eta bi seme-alabekin Ingalaterrara erbesteratu behar izan zuen.
Prozesu luzea eta zaila
1936ko gerra amaitu ondoren, Miranda de Ebron hilda agertu ziren bost pertsonetatik Olarteren familiak bakarrik lortu zuen gorpuzkiak Bayasko hilerritik ateratzea, eta Gasteizko Santa Isabel hilerrian lurperatu zuten. Gainerako familiek ez zekiten zer gertatu zitzaien haien senitartekoei, Irekiak jaso duenez.
2019. urtean, Miranda de Ebroko Udalaren bultzadarekin, Aranzadi Zientzia Elkarteak gorpuzkiak lurpetik ateratzea lortu zuen arren, alderatutako DNA laginek ez zuten emaitza positiboa eman. Baina Gogorak familiari beste DNA laginak eskatu ondoren, Azconaren gorpuzkiak identifikatu ahal izan zituzten. Gogorak gainerako biktimak genetikoki identifikatzeko eta gorpuzkiak familiei emateko lanean jarraitzen duela adierazi dute.
Batasunerako eta errespeturako deia
San José sailburuak, “Arabako gizartea defendatzeagatik eta ordezkatzeagatik” hil zuten diputatuaren ekitaldian, “elkarbizitza” eta “errespetua” aintzat hartzen dituen gizartea izatearen garrantzia azpimarratu du. “Kredoa, bakoitzak adierazten duen hizkuntza, pertsona bakoitzak defendatzen dituen ideiak, arraza, sexua edo generoa kontuan hartzen ez dituen herritartasuna” izatea eskatu du sailburuak.
Egungo munduaz duen ikuspuntua azaldu du San Josék, eta Azconak egindako lana goraipatu du: "Gorrotoaren itzala, bazterketa, xenofobia gure kontinentean barrena dabilela, gerra Europako ateetara itzultzen ari den honetan, gaur egun inoiz baino gehiago, Manuel Azconak bere bizitzarekin defendatu zituen errepublikanismo zibikoaren balioak aldarrikatu nahi nituzke".
"Gerraren Oroimena" izeneko ibilbidea osa dezakezue noiznahi Usurbilgo erdigunean.
Segundo Hernandez preso anarkistaren senide Lander Garciak hunkituta hitz egin du, Ezkabatik ihes egindako gasteiztarraren gorpuzkinak jasotzerako orduan. Nafarroako Gobernuak egindako urratsa eskertuta, hamarkada luzetan pairatutako isiltasuna salatu du ekitaldian.
Iruñerrian, eta Nafarroan orohar, une honetan memoria historikoaz hitz eginez gero, mahai-gainera indarrez aterako da Iruñeko Erorien Monumentuaren afera. Eraikina 1942an eraiki zen Francoren alde altxatutako hildakoei gorazarre egiteko. Elkarte memorialista... [+]
88 urte eta gero, Intxorta 1937 kultur-elkartearen ekimenarekin, lore eskaintza egingo da aurten ere, monolitoetan. Ostegun honetako ekitaldian, kultur-emanaldiez gain, kalejira eta ‘Orratz-begia’ erakusketara bisita izango dira.
CNT sindikatuak egin duen eskaera ofiziala babestu du udaleko koalizio abertzaleak, eta faxistekin batera lurperatu zituzten biktima guztiak bilatzeko eskatu du.
Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.
Badakigu gerra bat noiz hasten den, baina ez noiz amaituko den. Hainbatetan entzun dugu esaldi hori, eta topikoa dirudi, baina arrazoirik ez zaio falta, gaur egun munduan barrena bizirik segitzen duten gatazka ugariei erreparatuz gero. Gauza bera esan liteke 1936ko uztailaren... [+]
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
Otxandioko bonbardaketaren erantzule nagusietako bat da Angel Salas Larrazabal urduñarra. Hortaz, herritarren aurka Euskal Herrian eginiko lehen bonbardaketan parte hartu zuen.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Pilotari famatua izan zen, munduko txapelduna, baina tartean behin baizik ez zuen Euskal Herrian jokatu, Mexikon jaio, hazi eta hantxe bizi baitzen, gurasoak haraxe joanda 1936ko gerratik ihesi. Abertzalea, Mexikoko euskal etxeko presidentea, Jaurlaritzaren aholkularia,... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
"Garai batean, nire herrian, kateme guztiek Remigia izena zuten, kateme belaunaldi oso bat, Iruñeko ikuspegi panoramiko ederrenak konkistatu zituztenak”. Horrela hasten da Remigia Etxarren funanbulistaren bizitza kontatzen duen Argako erregina antzezlana... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]