2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten hazien liburutegia ezagutu genuen, eta ideia ederra iruditu zitzaigun. Formakuntza jaso, eta antzeko proiektua Nafarroan abiatzea erabaki genuen”. Interes handia piztu zuen hasieratik ekimenak, eta lurralde osoko 23 liburutegi dira proiektuko kide.
“Liburutegiak kulturarako guneak dira, eta, gure ustez, kultura ondarea ez dago liburuetan soilik, esperientzia pertsonal eta komunitarioetan ere badago”, azaldu du Flamariquek. Kultura eta "kultibo" hitzek jatorri etimologiko bera dutela gogorarazi du, eta, beraz, zergatik ez dira liburutegiak hazien eta lurraren kultura zabaltzeko eta babesteko gune aproposak izango? Lotura horri tiraka jarri zuten martxan proiektua. Hasteko, haziak gordetzeko armairuak banatu zituzten 23 liburutegietan eta Nafarroako Hazien Sareak eta INTIAk emandako haziekin hornitu zituzten guztiak. Oinarrizko bilduma horrez gain, herri bakoitzean, bertako haziak emateko aukera dute herritarrek. Eta, bistan da, emateko ez ezik, hartzeko ere bai.
Baina, hazien liburutegi fisikoaz gain, nekazaritzari lotutako ondare immaterialari ere balioa eman nahi izan diote proiektuko "Mintegi"ekimenarekin. Nafarroako Unibertsitate Publikoarekin elkarlanean, lurrari eta nekazaritzari lotutako hitzak eta esaera zaharrak jasotzen ari dira bertan. Gainera, 2022an, hazien liburutegi proiektua martxan jarri berritan, liburutegi iberoamerikarrei zuzendutako diru-laguntzara aurkeztu zuten egitasmoa, eta proiektua garatzeko diru-laguntza jaso zuten. “Horri esker, haziei eta nekazaritzari lotutako egitarau zabala programatzeko aukera izan dugu: antzinako barietateen informazioarekin osatutako egutegia atera genuen, ereite tailerrak egin genituen, hitzaldiak, proiekzioak…”.
Orain hazien zaindari bila
Proiektuaren alderik aberatsenetako bat hazien liburutegiak Nafarroako eskualde askotara eraman izana da. “Beti saiatzen gara saretik proiektu kolaboratiboak bultzatzen, lurralde osora zabalduko direnak, liburutegiak sustatzaile izan daitezen”, dio Flamariquek. Hazien liburutegiak martxan dituzte Leitzan, Olaztin, Aurizberrin, Erronkarin, Garesen, Lizarraldean, Artaxoan, Allon, Tafallan, Erriberrin, Mendabian, Castejonen, Arguedasen, Cintruenigon, Ribaforadan, Monteagudon eta Iruñerriko zenbait auzotan. “Herri bakoitzeko haziak ere bildu ditugu, hasieran ez genituenak baina gerora jasotzen joan garenak”, azaldu du Flamariquek.
Nekazaritzaren eta elikadura burujabetzaren bueltako elkarte eta taldeekin elkarlanean egin du proiektuak urteotako bidea, eta balorazio oso positiboa egin dute. Aurrera begira, beste erronka bat dute esku artean orain: hazien zaintzaileak topatzea, bildutako haziak zaindu, mantendu eta ugaltzeko.