Azken egunotan Osakidetzako zuzendaritzak Donostialdeko ESIko bi goi arduradun kaleratu ditu, eta horren atzetik beste bik dimisioa aurkeztu dute. Zuzendaritzaren erabaki "zigortzaile eta zentzugabekoen" eta Osasun Sailaren isiltasunaren aurrean, Donostia Ospitaleko 28 zerbitzuburuk gutuna sinatu dute zuzendaritza taldearen kargugabetzea eskatzeko, besteak beste. Diario Vasco-k jaso du ondorengo idatzia eta sinadura eman dioten profesionalen zerrenda.

"Manifestuarekin bat egin duten 28 profesionalek, Osakidetzaren Donostialdeako ESIko zerbitzuburuak eta erakundeak direnak– Donostia Unibertsitate Ospitalea eta 400.000 pertsona inguruko biztanleei osasun-arreta ematen dien lehen mailako arreta barne –, Gipuzkoako eta Euskal Autonomia Erkidegoko herritarrei, oro har, Osakidetzaren asistentzia-zerbitzuen kudeaketan ikusitako noraezaz duten kezka helarazi nahi diete. Gainera, egoera larriagotu egin da azken egunetako kargugabetzeekin; batetik Itziar Perez Irazusta zuzendari kudeatzaileak eta Idoia Gurrutxaga mediku zuzendariak kanporatu dituzte, eta bestetik, Medikuntza eta Kirurgia Arloetako zuzendariordeek dimititu egin dute: Adolfo Begiristain eta Maite Martinez de Albeniz, hurrenez hurren. Ez Osakidetzako Zuzendaritzak ezta Osasun sailburuak ere ez dute beren erabakien arrazoi sinesgarririk eman.

Kargu uzte horiek, zuzendaritza-taldeko beste kide batzuen dimisioekin batera (aurretik eta ondoren gertatu direnak), agerian uzten dute kudeaketa-krisi larrian gaudela Osakidetzako Zuzendaritzak Donostia Unibertsitate Ospitalean hartutako erabakien ondorioz. Erabaki zigortzaile eta zentzugabekoen aurrean, ezin gara isilik egon.

Egungo beharrei erantzun zaharkituak

Zerbitzu publikoaren hamarkada askotako ikuspegiarekin, inoiz ez dugu objektibatu ospitaleko profesionalei eta zuzendariei entzuten ez gaituztela; egoera honek galarazten digu herritarrei zerbitzuak modu eraginkorrean ematea, bereziki kritikoa den une honetan. Izan ere, bat egin dute izurriteak osasun arretan eragindako kolapsoak; profesionalen eskasiak, horiek atxikitzeko eta erakartzeko baliabide faltak eraginda; bai eta osasun-eskariaren hazkunde geldiezina ere, eta horren aurrean ez dira beharrezko neurriak hartzen. Kritika eraikitzailea egiteko asmoz, argi eta irmo eskatzen diegu Osakidetzako eta Saileko buruzagiei politika suizida bertan behera utzi dezatela. Izan ere, kargugabetzeak agintariek denbora luzez errepikatu duten jokabidea dira, egin duten gauza bakarra zuzendu beharreko akatsak adieraztea izan arren, eta beti ere erakundearekiko leialtasun- eta konpromiso-posiziotik.

Burugabekeria da geroz eta gaitasun tekniko handiagoa eskatzen duen zerbitzu-erakunde bat modu zentralizatuan kudeatzea, erakundeei eta zuzendariei ahotsa eman gabe, profesionalak hautatzeko irizpide erabat zaharkituekin, non ez den lehenesten ez merezimendua ez beharretara egokitutako ezagutza. Modu horretan, ez da ulergarria lan zerrendetan merezimendu erabakigarria izatea antzinatasuna edo teknikoak ez diren baldintzak, beharretara egokitutako gaitasun teknikoak baloratu beharrean, erabiltzaileengan dituen ondorioak neurtu gabe. Ondoz ondoko sailburuek behin eta berriz hitz eman duten arren, EPEak diseinu zaharkitu eta desegokiarekin mantentzen dira, eta horrek ez du arazoa konpontzen. Egoera horren ondorioz, gure profesional gazte gehienak, hain zuzen ere beren lanbide-aldirik emankorrenean eta prestakuntza-maila garrantzitsuenean daudenak, bitarteko lanpostuetan daude, kasu batzuetan hogei urtez ere. Benetan ulertezina egiten zaigu Osakidetzako zuzendaritza ez izatea gai datozen 5 urteetan HUDeko medikuen % 30i eragiten dion belaunaldi-erreleboari berme osoz aurre egiteko beharrezkoak diren erreformak ez egiteko (plazak zehaztea, Post-MIR plana, etab.). Ezin da funtsezko aldaketa hori egin lortutako asistentzia-kalitatearen estandarrei eusteko, erakunde integratuei beren behar espezifikoak modu arrazionalagoan kudeatzen utzi gabe. Horrek lege-erreformak eskatzen baditu, egin bedi, beste gai batzuetarako arazorik gabe egiten diren moduan. Ez da onargarria legeak egiteko parlamentuaren babes osoa duen gobernuak ezer ez egotea urtetik urtera larriagoa den egoera baten aurrean.

Aurrekoaren ondorio saihestezina da ezin direla bideratu BAME sistemako ikasle profesional gazteen prestakuntza post-espezializatuaren etapak, prozesu hori bideratuz eta sistemaren beharretara eta aurreikuspenetara egokituz, koadroen berrikuntza modu arrazionalean egin dadin, eta ez egungo errealitatea den inprobisazio iraunkorrean oinarrituta. Espainiako osasun-sistema, eta bereziki Euskadikoa, nabarmendu egin izan dira BAME, BAPE, BABE, Erizaintza eta abarren prestakuntza medikoko sistemen bikaintasunagatik; baina duela urte askotatik argi dago prestakuntza ez dela aldi horrekin amaitzen, eta etengabe birkalifikatzeko eskaera behar-beharrezkoa dela. Lan-prekarietateak eta gazteen espezializazioa ez kontuan hartzeak oztopatu egiten du osasun sistema biztanleriaren beharretara egokitzea. Espezializazio-osteko urratsek ahalbidetuko lukete asistentzia egitura batzuk indartu, sortu eta erreformatzea. Urte gehiegi dira gutako batzuek berariaz euskalduna den POST-MIR bat ezartzeko proposamena egin geniola Osakidetzari, talentu propioa atxikitzeaz gain, kanpokoa. Plan hori ekonomikoki bideragarria zen eta da, baina Osakidetzako egungo buruzagiek atzean utzi dute horretarako arrazoirik gabe ere. Axolagabekeriak eta osasun-sistema publiko moderno eta eraginkor batek zer izan behar duen ez ulertzeak bultzatzen ditu erabaki horiek hartzera, eta horrek Espainiako beste osasun-sistemen atzetik jartzen gaitu, sistema horiek hainbat modutan egiten ari baitira. Giza baliabideak hornitzeko sistema mota hori ezartzeko legezko zailtasunak berriro aipatzea faltsua da, gobernu egonkorrekin bizi garelako, eta hamarkadetatik gehiengo osoa izan dutelako.

Eguneroko ondoeza

Hona hemen beste adibide onartezin bat: sistemak ez du gaitasunik aldi berean ikerketan eta arreta zuzena ematen lan egiten duten profesionalen kontratuak kudeatzeko, ezta sistema propioen bidez (Ikerbasque) edo beste sistema batzuen bidez (Rio-Hortega kontratuak edo Osasun Ministerioaren antzekoak) ikertzaile-profila duten medikuak sartzeko. Modu berean, ikerketa lanean dabiltzanek ezin dute lanaldi murriztua egitea hautatu, amatasunagatik edota adinekoen zaintzagatik beste lanpostuetan baimentzen den moduan. Hortaz gain, ikerketa lana gutxietsita dago bai curriculumari dagokionez baita ekonomikoki ere. Mundu globalizatu honetan eta Espainia Europako Batasunean egonda 1986tik, tamalgarria da gure osasun sistemak gutxiago baloratzea Europar Batasuneko beste herrialde bateko osasun-sistema publikoetan egindako prestakuntza-aldiak edo lan-aldiak, hemen egindakoak baino. Kasu hori erakundea iragan oso lauso eta urrun batean ainguratuta bizi den erakusgarri da. Ez da onargarria osasun-arloko profesionalak, medikuak eta erizainak beren eskubideak aitortzeko auzitegietan borrokatu behar izatea (Administrazioko beste estamentu batzuetan aitortzen da kanpoko lan aldiak aitortzeko eskubidea). Profesional horiek prestakuntza post-espezializatuaren bila edota lan-baldintza hobeen bila ateratzen dira atzerrira, eta ez zaie ahalbidetzen itzultzea.

Egun hauetako kargu-uzteak zuzendaritzaren jokamolde bertikalaren adierazle nabarmena dira, eta erakunde integratu bakoitzeko zuzendarien kudeaketa-gaitasunaren pixkanakako mugaketa da. Izan ere, erakunde horiek izendatu ondoren, beren kudeaketa-gaitasunak murriztu egiten dira, laguntza-unitateen errealitatetik eta beharretatik gero eta urrunago dagoen erakunde zentral baten mesedetan. Unitate horietako kideak irizpide politikoen arabera izendatzen dira, eta ez merezimendu- eta gaitasun-irizpideen arabera. Gure ustez, Osakidetzak denbora asko darama profesionalei ez ezik, zuzendariei ere entzun gabe, lanean ari baitira erakundearen erabaki jakin batzuen logika ezaz ohartarazten. Orain dela gutxi bizi izandako krisi bati arrakastaz aurre egin dion kudeaketa-talde baten buru dira azken egunetan kargugabetutako profesionalak; halaber, joan den astean argitaratutako Ospitaleko asistentzia parametro askok osasun sistemaren buru moduan baloratzen gaituzte. Horregatik, besteak beste, zentzugabea da ESIko langileak kaleratzeko erabakia, eta aldi berean, sektarismoaren eta gaitasunik ezaren erakusgarri ere bada, eta sistema une oso delikatu batean mantentzeko ahal beste eman duen langileria desmotibatzen du.

Arazo orokor eta global horiez gain, Euskal Osasun Zerbitzuak beste arazo batzuk ere baditu, Gipuzkoan erakundeak dituen beharrak eta gaitasunak ez ulertzearen ondoriozkoak, eta horrek kalte egiten die bai arreta jasotzen duten biztanleei baita beste lurralde batzuekiko langile-hornidura egokiari ere. Zehazki, Donostiako Unibertsitate Ospitalea integratzen den Donostialdeko ESI honetako zerbitzuburuok salatu nahi dugu, zuzentzen ditugun ia zerbitzu guztietan, beheranzko aldea dagoela giza baliabideen kopuruan, beste lurralde batzuetako ESIekin alderatuta, biztanleriaren araberako ratioen arabera. Alde horiek, kasu batzuetan, % 25era hurbil daitezke espezialista medikoetan, eta zertxobait gutxiago Erizaintzan.

Osakidetzako Zerbitzu Zentraletako Asistentzia Zuzendaritzak ez du gardentasunez ematen informazioa, eta horrek eragozten digu jakitea ea oraindik gorabehera handiagoak dauden beste afera batzuetan; adibidez oporren estalduran, bajetan eta abarretan. Baina ezagutzen ditugun datuak kontuan izanik, eta egunetik egunera bizi dugun errealitatearen arabera, susmatzen dugu alor horietan ere desberdintasun handiak ditugula, eta nahiago genuke legebiltzarrean horri buruzko gardentasuna eskatuko balitz. Ezin da laneko eskubide teorikoez edo eskubide ekonomikoez gozatu, horrek egoera horietan geratzen direnen gainkarga eragiten badu. Lan-politika duin batek ordainsariak ez ezik, egunerokoan ondoeza eragiten duten faktoreak ere zuzendu behar lituzke.

Badakigu neurri horietako askok inbertsio handiagoa dakartela, eta Osakidetzaren aurrekontuak, inoizko handienak izanik ere, hein batean gero eta zor handiagoa jaulkiz finantzatzen direla, nahiz eta diru-bilketak gora egin duen. Baina diru hori, herritarrek aurrekontuetarako ematen dutena, irizpide teknikoekin eta lurraldeen arteko orekarekin gastatu behar da, biztanleriaren eta beharren arabera, eta ez komenigarritasun politikoko, irudizko edo okerreneko aurrekontuen arabera. Ildo horretan, bereziki larriak dira, adibide batzuk baino ez aipatzearren, Tolosaldean dagoen egoera, sarekoa ez den eta saretik nahiko deskonektatuta dagoen ospitale nagusia duena; Bidasoako Ospitaleari edo etorkizunean Onkologikoaren sarean sartzeari buruzko erabakien dantza; edota bajak betetzeko ezintasuna. Azken hori larria da Etxeko Ospitalizazio Zerbitzuan edo Larrialdietakoan, hain justu herritarrek gehien baloratzen dutenetakoak eta behar handiena dutenetako bat, non joan-etorriak, erabaki ezak eta azalpenik ezak etengabeak izan diren azken urteotan.

Laburbilduz, Osakidetzako egungo zuzendaritza nagusiaren funtzionatzeko modu inposatzaileak jada segurtasun falta eta kezka sortzen zigun lehendik ere, erabaki okerrak medio. Azken kargugabetzeen ostean, ordea, kezkari haserrea gehitu zaio: nola azalduko dizkiegu gure lankideei, zerbitzu buru gisa, ulertezinak diren erabakiak? Profesionalek uste dute ez dela entzuten beren iritzia kudeaketa-eremuetan, eta agortutzat jotzen dituzte erakundearekin komunikatzeko ohiko bideak; izan ere, ikusten dute gauzak hitz egiten eta konpontzen saiatzen dena kaleratua dela.

Horregatik guztiagatik, Osasuneko sailburuari eskatzen diogu berehala ken ditzala Osakidetzako Zuzendaritza Nagusiko karguak azken erabaki horien zuzeneko arduradun gisa, baldin eta zentzugabekeria horren konplize eta azken erantzunkide izan nahi ez badu. Hortaz gain, exijitzen dugu berehala eta osorik itzul dezala ESIko zuzendaritza-taldea, eta elkarrizketa-prozesu bat has dezala, agian garai batean gai horiek bideratzeko balio zuten Ospitaleko Batzorde Fakultatiboak berrezarriz. Bitartean, Gipuzkoako eta, oro har, euskal gizarteari jakinarazten diogu, beti bezala, kalitate-estandarrei ahal dugun neurrian eusten saiatuko garela, baina eskatzen diogu, gizarte heldua den aldetik, oso adi egon dadila Osasun Sailak hartutako erabakiei. Izan ere, horrela lortuko da politikariak ohartzea herritarrak ez direla engaina ditzaten, eta hauteskunde-kanpainan agintzen zaien etengabeko gaitasun- eta konpromiso-maila bera eskatzen diela. Hau ez da borroka politikoa, osasun-kudeaketaren arazoa baizik. Ez goaz ezein alderdiren aurka".

Idatziarekin bat egin duten profesionalak:

Aguillo, Arantza. Larrialdietako zerbitzuburua

Altuna, Xabier. Otorrinolarongologia Zerbitzuko burua

Arrizabalaga, Julio. Biodonostia Institutuko zuzendari zientifiko ohia

Azkarate, Begoña. Irakaskuntzako burua

Berezibar, kristina. Zainketa Aringarrien Unitateko burua

Calvo, kristina. Pediatria Zerbitzuko burua

Carbajo, Iban. Errehabilitazio Zerbitzuko burua

Enriquez-Navascues, Jose Maria. Kirurgia Orokorreko Zerbitzuko burua

Goikoetxea, Xabier. Paziente Kronikoaren eta Susperraldiaren Kudeaketa Klinikoko Unitateko burua

Gonzalez-Jorrin, Nuria. Anestesiologia, Bizkortze eta Minaren Terapia Zerbitzuko burua

Iribarren, Jose Antonio. Gaixotasun Infekziosoen Zerbitzuko burua

Izquierdo, Jose Miguel. Toraxeko Kirurgia Zerbitzuko burua

Lertxundi, Ana. Traumatologia eta Ortopedia Zerbitzuko burua

Lopez de Munain, Adolfo. Neurologia Zerbitzuko burua

Marquet, Loreto. Zerbitzu Zentraletako eta Giza Baliabideetako Erizaintzako zuzendariordea

Mendikute, Javier. Oftalmologia Zerbitzuko burua

Nuñez, Antxon. Onarpen eta Dokumentazio Klinikoko zerbitzuburua

Oyarzabal, Igor. Urologia Zerbitzuko burua

Perez-Rico, Manuela. Etxeko Ospitalizazio Zerbitzuko burua

Piera, Pep. Onkologia Medikoko Zerbitzuko burua

Querejeta, Ramon. Kardiologia Zerbitzuko burua

Rodrigo, Mariate. Nefrologia Zerbitzuko burua

Ruiz, Irune. Anatomia Patologikoko zerbitzuburua

Salegi, Iñaki. Pneumologia Zerbitzuko burua

Sukia, Elena. Kalitate Zerbitzuko burua

Telleria Arrieta, Miren. Hemodinamika Ataleko burua

Yoldi, Alfredo. Endokrinologiako zerbitzuburua

Zubia, Felix. Zainketa Intentsiboetako zerbitzuburua