Iritsi da eguna: ostegun honetan, maiatzak 5, Louis-Ferdinand Célineren lan argitaragabe bat publikatuko du Frantziako Gallimard argitaletxeak. Gaurtik aurrera salgai dagoen Guerre, idazlearen nobela ezagunenetarikoa den Gauaren muturrerainoko bidaia-rekin kointzidentzia handiak dauzkan lantzat har daiteke, argitaletxeak azaldu duenez: “Célinek, kontakizun autobiografikoaren eta irudimenezko lanaren artean, beloa altxatzen du bere bizitzako esperientzia zentralaren gainetik: fronteko trauma moral eta fisikoa, ‘erotutako nazioarteko hiltegian’”.

XX. mende hasierako Gerla Handia zen Gauaren muturrerainoko bidaia ezagunaren abiapuntua ere. Igela argitaletxeak Matias Mugicaren itzulpenean argitaratu zuen nobela hartan, Ferdinand Bardamu protagonista –idazlearen alter egoa– gerrako desertorea baldin bazen, Guerre-ko protagonista, berriz ere Ferdinand izena duen brigadierra, frontean zauritzen duten unean abiatzen da istorioa. Soldaduak ospitaleko eriondoan biziko duen krisi pertsonala irakurriko dugu 192 orrialdeko eleberri honetan.

“Kontzientzia hartzearen eta desilusioaren denbora ikaragarri hori, autoreak kontakizun literario autonomo batean lehenago inoiz landu ez zuena, bere argirik krudelenarekin agertzen da hemen”, Gallimardek liburuaren sinopsian azaldu duenez.

Nobelagile famatua eta nazien kolaboratzailea

1961ean hil zen Louis-Ferdinand Céline, 67 urte zituela. Nolatan egon dira orain arte haren nobelak argitaratu gabe? Esplikazioa nahiko sinplea izan daiteke edo, nondik begiratzen den, nobela bat idazteko modukoa.

1944eko ekainaren 17an etxetik alde egin zuen Célinek. Alemania II. Mundu Gerra galtzekotan zegoen eta idazleak kolaboratu egin zuen naziek Frantzian ezarri zuten Vichyko erregimenarekin, besteak beste salatari lanak eginez, baita judutarren aurkako testuak idazten ere. Momentu horretatik duela hiru urtera arte, etxean zeuzkan paperekin zer gertatu zen ez dago batere argi.

Célineren ondorengo ibilbidea berriz, ezagunagoa da: lehenbizi Alemaniara egin zuen ihes, Baden-Baden hirira. Handik berriz, 1945ean, Danimarkara. Baina Frantziako Gobernuaren eskariz, urte berean estraditatu zuten eta handik bost urtera epaitu. 1951. urtean irten zen espetxetik. Nizan hartu zuen ostatu lehenbizi eta ondoren Meudonen. Hil zen arte idazten jarraitu zuen, Gallimard argitaletxeak publikatu zizkion azkenaldiko lanak.

Ibilbide horregatik da Céline, besteak beste, Frantziako literaturaren munduan eztabaida sutsuak eragiten jarraitzen duen idazlea: alde batetik XX. mendeko nobela goraipatuenetako baten egilea; bestetik, hartu zituen jarrera politikoengatik arbuiatua.

Ia 80 urtez desagertuta egon diren paperak

Célinek 1944an lekuak hustu zituenetik haren paperekin zer gertatu zen berriz, ez zen argitzen hasi 2019ra arte. Urte hartako azaroan hil zen Lucette Destouches, Célineren emaztea. Heriotzaren berri izan zuenean, Jean-Pierre Thibaudat antzerki kritikariak abokatu batekin kontaktatu zuen, eta kontatu zion urte batzuk lehenago, Libération egunkarian lanean ari zenean, Célineren paperez betetako poltsa bat eman ziola egunkariko irakurle batek, baldintza gisa jarriz horien berririk ez emateko Destouches hil arte.

Thibaudatek baldintza hori bete zuen, baina Destouches hil ondoren paper horien jabetza nori dagokion argitzea ez da prozesu erraza izan. Idazlearen biografoak, Destouchesen alabak eta justiziak zeresan franko izan duten prozesu baten ondoren, antzerki kritikariak, fiskalaren aginduz, polizia-etxe batean entregatu zituen hain modu misteriotsuan lortu zituen 6.000 orri inguru.

Iazko abuztuan Le Monde egunkariak zabaldu zuen berria, paperekin gertatutakoa azaldu zuen erreportaje batean. Historiaren hurrengo kapitulua gaur hasi da: nola hartuko dute literaturaren zaleek Célineren obra “berri” hau? Aldatuko da idazleari buruzko ikuspegia hemendik aurrera publikatuko diren obrekin? Frantziaren historiako idazle polemikoenetako batek –ez da gutxi esatea– XXI. mendean zeresana ematen jarraituko duela behintzat, argi samar dago.