Nekazari familian jaio zen Fernando Santamaria arabarra, eta bide horretan egin zituen ikasketak. “Nekazaritza ikasketen ondoren, ikastaro bat jaso eta Frantziako lagun batekin olioa egiten ikasi nuen”, azaldu ditu Ekiolio proiektuaren hastapenak. Izan ere, Frantzian barna nekazari txikiak kalitatezko ekilore eta koltza olioa ekoizten zutela ikusi eta hemen gutxi garatua zegoen bide horri ekitea erabaki zuen, Ramon Lopez kidearekin batera. Hotzean presioa eginez ateratzen dute olioa, eta probatu duten herritarren eta hostalaritzaren erantzun onak lanean jarraitzeko indarra eman die.
Santamariaren etxeko 10 hektareatan dute ekilorea eta koltza landatua proiektuko kideek. “2019an ekilorearekin bakarrik hasi ginen, eta gerora pasatu ginen koltza ere egitera”, dio. Eraldaketa ere euren esku hartu zuten, olioa egiteko prentsa erosiz. “Hotzean egindako lehen presioarekin lortzen dugu olioa; oso olio ona da, ekilorearen ohikoa baino gozoagoa eta lodiagoa”, gehitu du. Ekilorearen ekoizpenaren erdia ekologikoan dute, gainera. “Egia da oraindik ekilore olio ekologikoa saltzea ez dela hain erraza, bukaerako produktua garestiago ateratzen delako eta ez gaudelako horretan gastatzera ohituak”, dio.
Zuzeneko salmenta bidez merkaturatzen dute Santamariak eta Lopezek Ekiolio olioa: jatetxe askori saltzen diete, eta Arabako eta Gipuzkoako zenbait kooperatibak ere hartzen die. “Nafarroatik eta Bizkaitik ere eskatzen ari zaizkigu dagoeneko, baina oraindik ez digu denera iristeko adina eman, pixkanaka goaz. Hori bai, lurralde osora zabaltzea da gure asmoa”, dio.
‘Fama txarrari’ buelta ematen
Ekilore olioa gurean ohikoagoa bada ere, koltzarena kontsumitzeko ohitura hartzea gehiago kostatzen ari da, Hegoaldean behintzat. Izan ere, 1981ean Espainian gertatu zen intoxikazio masiboak gaur arte iraun duen fama txarra eman zion, baina, Santamariak dioenez, badirudi irudi horri buelta ematen ari garela pixkanaka. “Azoketan-eta, jende asko ari da koltza olioa erosten, eta goi mailako sukaldean ere oso begi onez ikusten ari dira”, dio. Kontsumitzaileen artean, gainera, jende heldua ere badagoela dio, hasiera batean pentsatzen zutenaren kontra.
20-30 bat egunez uzten dute koltza olioa ontzi batean dekantatzen, amaierako produktua garbi-garbi geratzeko. Santamariak nabarmendu duenez, propietate ugari ditu, Omega 6a kasu. “Oso pozik gaude momentuz bi olioak izaten ari diren erantzunarekin”, amaitu du. Elikadurarako ez ezik, beste bide batzuk jorratzeko asmoa ere badute, kosmetikakoa, esaterako. “Olioak propietate onak dituenez, egokia izan daiteke xaboi, krema eta bestelakoetan ere erabiltzeko”.