Hego Kurdistanek Irakeko Estatuaren menpe jarraitzen du berez, baina estatuaren ahulezia dela eta, estatu independente bezala funtzionatzen du de facto. Kirkuk berriz, Irakeko probintzia da egun, baina hango biztanleriaren erdia kurdua da, eta kurduen biztanleria handia duten eskualdeei halako erreferendumak egiteko aukera aitortzen die 2005ean idatzitako Irakeko Konstituzioak. Kirkukeko ganberako 41 kideetako 26k erreferenduma egitearen alde bozkatu dute, Berria-n irakur daitekeenez. Bi erabakiek Irakeko gobernarien kexa eragin dutela azaldu du La Vanguardia-k.

Apirilaren 2an jakinarazi zuen Rudawk erreferenduma egiteko erabakia hartu zuela Hego Kurdistaneko gobernuak. Azken urteetan Hego Kurdistaneko mapa politikoan izandako aldaketen ondorio da independentzia erreferenduma. Urteetan zehar bipartidismoak agindu du han, baina 2009 Gorran (Aldaketa) alderdia sortu eta indartsu sartu da instituzioetan. Horrek mugitzera behartu ditu ohiko alderdiak, eta esaterako, Gorranen aldarrikapenetako bat —independentzia erreferenduma— bere gain hartu behar izan dute.

Kirkukeko mugimenduak

Kirkukek ere apirilaren hasieran eman zuen erreferendumaren berri. Bagdadetik iparraldera dauden probintzia eta izen bereko hiria dira, eta petrolio putzuetan oso aberatsa da. Estatu Islamikoaren ofentsiba hiri horretara heldu zenean Irakeko Armadak ihes egin zuen, eta Hego Kurdistango segurtasun indarrek askatu behar izan zuten ondoko probintzia.

 

Erreferenduma egiteko erabakiak polemika eragin du, Kirkukeko Kontseiluak eraikin publikoetan bandera kurdua ezartzea ebatzi baitzuen martxoaren 28an. Bi erabakiek ezinegona sortu dute Iraken, eta nazioartean erreakzio batzuk ere izan dira.

Irakeko Lehen ministro Haider al-Abadik bandera kurduak kentzeko eskatu die probintziako autoritateei; Rudaw komunikabideak jaso ditu erreakzioak. Hala egin du Recep Tayyip Erdogan Turkiako lehendakariak ere. “Ez baduzue bandera kurdua kentzen garesti ordainduko duzue”, mehatxu egin du.

Turkiaren menpe dagoen Kurdistaneko gatazkan eragingo duelakoan, kurduen autonomia areagotzen duen edozein gauza mehatxutzat jotzen du Erdoganek. Dena den, Ipar Kurdistango kurduak Turkiarekin gerran ari diren bitartean, Hego Kurdistaneko agintariek harreman politiko eta ekonomiko onak dituzte Erdoganekin. Are gehiago, Ipar Kurdistanen borrokatzen dabiltzanen eta Hego Kurdistango gobernuaren arteko harremana nahiko arantzatsua da.

Hego Kurdistan, geopolitikako pieza

Ekialde Hurbileko geopolitika nahasian, AEBak eta antzeko potentziek beren intereserako baliatu dute estaturik gabeko Kurdistan nazioaren afera. Noam Chomsky eta Gilbert Achcar nazioarteko adituek azaldu dute 2003an Irak inbaditu zutenean, AEBak aliatu bila hasi zirela herrialde barnean, suntsitutakoa nahierara berreraikitzeko. AEBei Irak —eta Ekialde Hurbil— jugoslabizatu bat interesatzen zaiela diote adituek, entitate ahuletan bereizia, nahierara kontrolatu ahal izateko.

Kurduek zapalkuntza handia jasan zuten Saddam Husseinen estatu jakobinistapean —identitate nazional bakarra bultzatzen zuen—, baina aldi berean ahalduntzeko aukera izan zen haientzat. Hego Kurdistaneko agintariak AEBen ordezkari bilakatu ziren Irakeko Parlamentu eratu berrian, diote Chomskyk eta Achcarrek.

Inbasioa, gatazka sektario-geopolitikoak, Estatu Islamikoa konbinatu dituen hamabost urteko gatazka etengabeak Irakeko Estatua oso ahul utzi du, eta hala lortu du Hego Kurdistanek estatu autonomo bezala funtzionatzea. AEBengandik jaso duten babesarekin estatu egitura propioak garatu ahal izan dituzte; baita armada propioa ere, peshmerga bezala ezagunak.

 

Irakeko Konstituzioa AEBen inbasiopean eta eraginpean idatzi izanak ere azaltzen du testuan Kirkukek erreferenduma egiteko aukera jasotzea.

Kasu honetan, autodeterminazio eskubidea gauzatzeak Irakeko estatua are eta gehiago ahulduko du, eta petrolioan aberatsa den eskualde bat AEBetako eragin-eremura gerturatuko litzateke.