"Haurren kontrako indarkeriarik ez!" plataformako kidea den Maite Sanchez Ruizek ondo ezagutzen du umeen kontrako sexu-indarkeria: urte asko daroatza errealitate horri eta ezagutzera ematen dien kasu gutxiei ematen zaien tratu mediatikoa, juridikoa, politikoa eta soziala aztertzen.
Zeri buruz berba egiten gabiltza umeenganako indarkeria patriarkalaz ari garenean?
Botereaz, menderatzeaz eta haurren aurkako indarkeria fisiko, psikologiko eta sexuala betikotzen duten egiturez ari gara. Haurrak babesteaz arduratu behar diren instituzio guztietan arras errotuta dauden osagai ideologikoen osagaiez ari gara.
Isiltasunaz, ukatzeaz eta ikusezintasunaz ari gara. Erasotzaileak biktimizatzeaz eta salatzaileak kriminalizatzeaz ari gara. Biktimak babesik gabe uzteari eta erasotzaileak inolako zigorrik gabe geratzeari buruz ari gara.
Gure gizartean eguneroko ogia dira?
Lau neskatik batek eta zazpi mutiletik batek nolabaiteko sexu-indarkeria pairatu dute edo pairatuko dute 13 urte bete baino lehen. Helduei dagokienez, bost heldutatik batek, gutxienez, pairatu du sexu-indarkeria haurtzaroan.
Oso-oso hurbil dugu arazoa, eta, beraz, datu horiek aintzat hartzen hasi behar gara. Onartu beharko dugu erasoak jaso dituzten haurrak dauden bezala, erasotzaileak ere badaudela. Gehien-gehienak familiako edo gertuko gizonak dira. Ehunekoari erreparatuz gero, oso hurbileko arazo bat dugula ikusiko dugu, eta ezin dugu beste alde batera begiratzen jarraitu.
Zein da eraso horien oinarria?
Familia nuklear patriarkalaren irudiaren arabera, aita da familiaz arduratzen den heldua, eta, hortaz, eredu horrek emakumeen eta haurren aurkako indarkeriaren iturria izaten jarraitzen du. Oro har, premiak asetzen dituen eta zaintzen gaituen babesleku izan behar duen familia, kasu askotan, sufrimenduaren eta zigorgabetasunaren gotorleku bihurtzen da.
Familia-esparruaren barruan, haurren aurka egiten den sexu-indarkeria da ohikoena eta gehien errepikatzen dena, baina, aldi berean, beldurgarriena, larriena eta ondorio gogorrenak uzten dituena ere bada.
Indarkeriarik sinestezina da, gehien ukatzen duguna eta gutxien salatzen dena. Aita izaten da gehienetan zigorrik gabe geratzen den familia barruko erasotzailea.
Beraz, gehienetan erasotzailea ezagutzen dute umeek.
Gizarteak haurren aurkako sexu-indarkeria kanpoko arrisku batekin lotzen badu ere, kanpoko munstroek gure umeak kaleetan zelatatzen dituztela pentsatuz, indarkeria pairatzen duten haurren hamar erasotzailetatik, gutxienez, sei ezagunak dira haurrentzat. Gehienak senideak edo oso gertuko ezagunak dira. Horren ondorioz, erasoak errazteaz gain, isiltasuna eta zigorgabetasuna ere errazten dituzte. Erasotzailea heldu ezagun bat bada, egunero-eguneroko bizitzan dagoen norbait, hark biktimengan duen kontrolatzeko, manipulatzeko eta menderatzeko gaitasuna handitu eta errazten da.
Zergatik erabaki duzue pausuak ematen hastea?
Kasuen berri izan dugulako, kaltetuak ditugulako, prestakuntza espezializatua duten profesionalak ditugulako eta isiltasuna hausteko ikerketa, txosten eta datu aski larriak ditugulako.
Arazoari aurre egin ahal izateko, gizarteak ahalik eta arinen izan behar du errealitatearen berri. Haurrek behar gaituzte, eta oraintxe behar gaituzte. Denborak aurrera egin ahala, judizialki betikotzen dira, bai biktimaren babesgabetasuna, bai erasotzaileen zigorgabetasuna.
Salaketa gehienak ez dira epaitegietara iristen.
Nabarmendu beharra daukagu mekanismo egokiak ezartzen ez ditugun bitartean, ez ditugula kasu gehienak inoiz ezagutuko. Pairatzen dutenek kontatuko ez dutelako gertatzen da hori, hain zuzen ere. Oso kasu gutxi hautematen dira, eta, horietatik, %2 eta %10 bitartean baino ez dira ezagutzera ematen.
Salatzen diren kasuen %90 ez da ahozko epaiketara iristen; hau da, jartzen diren 100 salaketatik 90 artxibatu egiten dira behar den moduan ikertu gabe. Hori oso-oso larria da.
Zelanbait erasotzaileari mesede egiten diote zerbitzu publikoek eta administrazioek?
Erasotzaileek sinesgarritasun eta zigorgabetasun osoa dute alde, eta, biktimak, berriz, babesik gabe geratzen dira sistematikoki. "Haurrek gezurrak esaten dituzte-amek haurrak manipulatzen dituzte" mito faltsua oinarri hartuta, familia barruko erasotzaile guztiak absolbitu egiten dituzte, salbuespenak salbuespen.
Ez dute haurrek diotena sinesten, frogak baztertzen dira, haien lekukotzak ezeztatzen dira, duten integritateari egiten zaio eraso, babesik gabe uzten dira eta erasotzaileekin harremanetan egotera behartzen dira. Benetan larria da hori.
Bestalde, haurren alde agertzen diren pertsonek edo haurrak defendatzen dituzten profesionalek ere eraso larriak jasotzen dituzte, eta modu ankerrean akusatu eta kriminalizatzen dira.
Zer egin daiteke honi aurre egiteko?
Lehenengo urratsa isiltasuna haustea da, beste alde batera begiratzeari eta errealitatea ukatzeari uztea, alegia. Okerreko mitoen aurka borrokatu behar dugu, bai eta erasotzaileen eta haiek defendatzen dituztenen gezurren aurka ere.
Bigarren urratsa indarkeria pairatzen dutenak eta kontatzera zein salatzera ausartzen direnak sinestea, defendatzea eta babestea da.
Hirugarrena, haurrak babesteko eta erasotzaileen zigorgabetasunarekin amaitzeko premiazko neurriak eskatzea da. Hain zuzen ere, hori egiten ari gara orain.
Oraingoa hasiera baino ez da, eta, plataforma gisa, aurrerantzean ere lan handia dugu egiteko.
Zergatik erabaki zenuten manifestazioa Algortan egitea?
Deialdi garrantzitsuak hiriburuetan egiteko joera dago, hirietan. Alabaina, espazio oso handi eta inpertsonaletan antolatzen dira, edukiak sakabanatzen dira eta parte-hartzearen indarra galtzen da. Herritarrak hain daude ohituta Bilboko erdigunean manifestazioak ikustera, ezen ez duten arrazoietan arretarik jartzen. Jendea salaketatik kanpo geratu ohi da.
Hori dela eta, mobilizazioek eragin handiagoa izaten dute herrietan hiri handietan baino. Arazoa zuzenean iristen zaie herritarrei, eta, ondorioz, zuzenean inplikatu eta parte hartzen dute. Mezua hobeto iristen da, gehiago komentatzen da. Hurbilagotik jorratzen da, taldeko jarrera indartsuago batekin. Horregatik, plataforma honen asmoa da mobilizazioak deszentralizatzea eta ahal den leku guztietara eramatea.
Gure mezua sektore guztietara iritsi behar da, eta Algortan askotariko jendea dugu: langile-klasekoa, erdi-mailako klasekoa eta klase ertain altukoa. Hori dela eta, Algorta aukeratu dugu haurrentzako sexu-indarkeria esparru zein gizarte-klase guztietan gertatzen dela erakusteko lehenengo leku gisa.
Elkarrizketa hau Hirukak argitaratu du eta Creative Commons lizentziari esker ekarri dugu.