Liburu denda bateko nobedadeen mahaian begiratzen duen edonor ohartu daiteke arrazalizazioarekin lotura duten liburu aunitz daudela ikusgai. Horietako askotan agertzen dira profil kaukasikotik urrun dauden subjektuak ardatz dituzten narrazioak, olerkiak, saiakerak edo komikiak. Liburuak eta eztabaida politikoa maite dituena beti iritsiko da, lehenago edo beranduago, sormen-lan horietara.

Azken hilabeteetan, imajinaezina zen Londres batera gerturatu naiz, ijitoen ahotsa inoiz entzun ez dudan moduan aditu dut, eta aurrez aurre azaldu zait europar zuria naizen aldetik garatu dudan kolonialismoa. Eta niri gertatu zaidan hori beste hainbati ere gertatu zaio, ez baita azken hilabeteetako kontua; dekolonialitatearen inguruko eztabaidak aspaldi heldu ziren gurera, eta 2019an Durangoko jardunaldi feministetan gainezka egin zuen eztabaidak urteak zeramatzan egosten.

Dekolonialitatearen eztabaidak, subjektu trans-ek plazaratutako eztabaidarekin gertatzen den antzera, berezko mugetara eramaten ditu gure mundua eta eraginkortasun politikoa, eta ez bakarrik subjektu zapaltzailearen osaketaren analisian. Gure ekoizpenak eta lan politikoak begiratzen ditugunean, itzultzen diguten irudia are gogorragoa da, orduan agertzen zaigulako inoiz baino garbiago klasearen ardatz intersekzionalaren pisua.

Horren guztiaren eredu argigarria iruditu zait Pastora Filigranak 2020an argitaratu zuen El pueblo gitano contra el sistema-mundo liburua. Lehen pertsonan egindako idazketa gatazkatsuak gure euskal erosotasun zuriaren aurrean jartzen gaitu; ijitoei ez ezik, gure hirietako biztanle askori begiratzen diegun modua biltzen da hor. Eta afera ez da ezberdintasunaren tratamendua; “gureak ez direnak” parekide, burkide eta kide gisa harturik eraiki beharreko bidean dago koska. Hortxe dugu muga.