Rios Montt, 86 urterekin, Hego Amerikako epaitegi batek genozidioagatik aulkian esertzen duen lehen presidente ohia da.

Generalak inmunitatea izan du 12 urtean, herrialdeko Kongresuko kide zelako. Baina iazko urtarriletik ez da, eta etxean egon da atxilotuta.

Maia herriko ixil taldea desagertu nahi izana egotzi diote. 29.000 indigena behartuta desplazatzeagatik ere epaituko dute. Giza eskubideen alde lan egin duten taldeak 1996tik diktadore ohiaren epaiketa eskatzen ibili dira, eta azkenean, lortu dute. 36 urteko guda zibilean 200.000 bat pertsona hil zirela kalkulatzen da, gehienak nekazari maiak.

Egiaren Batzordea Guatemalan, iragana ikertzeko ezinbesteko tresna

Orain urtebete Egiaren Batzordeei buruzko Larrun monografikoa prestatu genuen, eta bertan Guatemalako kasuaz aritu ginen beste hainbaten artean. Egun Rios Montt epaituko badute, hori Egiaren Batzordeak egindako ikerketa eta presioagatik izan da.

Guatemalako esperientzia gainetik azaltzearren, Osloko Akordioa sinatu zuten 1994an Guatemalako Gobernuak eta Guatemalako Batasun Iraultzaile Nazionalak (URNG). Horren arabera eratu zen Egiaren Batzordea, CEH gaztelaniazko sigletan. Bere lana “giza eskubideen urraketak eta sufrimendua eragin zuten bortizkeria ekintzak era inpartzial eta objektiboan argitzea” izan zen. Komisioko kide batzuk nazioartekoak ziren (NBEko ordezkariak) eta beste batzuk bertakoak. 1999ko otsailean Argitze Historikorako Batzordeak azken txostena aurkeztu zuen, biktimen sufrimenduan oinarritutakoa.

1996an amaitu zen guda eta guztira 250.000 pertsona hil zituzten. Gehienak herritar maiak, nekazari txiroak ia denak. Horietatik 45.000 oraindik desagertuta daude eta Egiaren Batzordearen ondorioen arabera, paramilitarrek heriotzen %80 eragin zuten.

CEHk biktimen elkarrizketetan jarri zuen abiapuntua eta horien testigantzak biltzea ez zela hain zaila izan dio Tomuschat Batzordeko presidente ohiak. Biktimak azken hamarkadetan eta mendeetan sufritu zuten guztiaz hitz egiteko beharrez topatu zituztela dio. Askorentzat, gertatu zitzaiena kontatzeko lehen aukera izan zen.

Hegoafrikako Batzordeak ez bezala, Guatemalakoak ez zeukan inongo autoritaterik amnistiak emateko, eta beraz, ez zuten inongo onura legalik ematen egindakoa aitortzeagatik. Biktimarioek –biktimak eragin dituena izendatzeko erabiltzen den hitz teknikoa– ez zutela batzordera hurbiltzeko interesik erakutsi, dio Tomuschatek.

Testigantzak jaso zituen taldeak, eta gobernuari erreparaziorako gomendio batzuk egin zizkioten arren, honek nekez bete zituen. Giza eskubideen urratzaile nagusiak libre geratu ziren. Aste honetan, arduradun gorena epaituko dutela jakin dugu.

Oharra: Artikulu hau Lander Arbelaitzen Taupadak blogetik hartua da. Bertan estaturik gabeko nazioei buruzko albiste gehiago topatuko dituzu.