Frankistek deserriratu zituzten emakume eta haurrak omendu dituzte Zumaian, 80. urteurrenean
1937ko neguan frankistek ehunka zibil deserriratu zituzten Gipuzkoan eta Bizkaian, senideren bat Errepublikaren kontrolpeko lurretan izategatik. Zumaia, Ondarroa eta Mutriku izan ziren herririk kaltetuenak. Zumaian omendu zituzten asteburuan.
1936ko kolpearen ondoren, irailean bertan, Gipuzkoako parterik handiena frankisten esku geratu zen. Hurrengo neguan hainbat herritako ia 1.000 zibil euren herria uztera behartu zituzten, gehienak emakumeak eta haurrak. Batzuk ez ziren sekula itzuli, gerora jakin izan denez. Lekeitiora joatera behartu zituzten eta fronteko lerroa oinez zeharkatu zuten. Garai hartako lehendakari Jose Antonio Agirrek zibilen kanporaketak gizatasunaren aurkakoak zirela salatu zuen.
Orain, 80 urte geroago, kanporatutako zibilak omendu dituzte eta erakunde aitortza eskaini diete Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Gipuzkoako zenbait udalek. Monolito bat ere ipini dute hauen omenean. Zumaiak jasandako errepresioaren ondorioz herritar askok “haien bizimodua, elkarbizitza, zoriona eta etorkizuna atzean utzi behar izan zutela” gogorarazi du Oier Korta Zumaiako alkateak eta hauen “kemena” goraipatu du. “Oroimena lantzea gertatutakoa ez errepikatzeko bermerik onena" dela ziurtatu du Markel Olano Ahaldun Nagusiak. Omenaldia eta monolitoa “herriaren memoriaren mugarri fisiko eta materialak” direla adierazi du, “gertakariak ahanzturaren atzaparretatik babestuko dituztenak”.
“Beldurra eguneroko ogia zen”
Jexux Etxabe zumaiarra deserriratutako zibiletako bat izan zen eta Baleike.eus-ekin partekatu ditu egun horietako oroitzapenak. Herritik eraman eta Ondarroan utzi zituztela oroitu du, eta handik Lekeitora oinez heldu zirela: “Lurrean laga gintuzten eta hor konpon, ahal duzuena egin. Kaminoz kamino heldu ginen, bideak eta puskatuta zeuden bonbardaketen eraginez, eta zulo haietan gaizki ibiltzen ginen”. Lekeitiotik Bilbora lekualdatu zituzten, eta han Gernikako bonbardaketaren lekuko izan ziren: “Sekulako triskantza egin zuten, sua behetik gora igotzen zen”. Beldurra “eguneroko ogia” zela adierazi du.
Dena galduta zutela ikusi zutenean, herrira itzultzea erabaki zuten. “Zumaia hutsik zegoen eta beldurra zen nagusi”, gogoratu du. Gernikan bizitakoaz, zein beste pasarte batzuetaz, isiltasuna gorde behar izan zutela kontatu du.
Baleike.eus-en eta Ondarroako Histoaria Zaleak taldearen argazkiak:
.jpg)
Otxandioko bonbardaketaren erantzule nagusietako bat da Angel Salas Larrazabal urduñarra. Hortaz, herritarren aurka Euskal Herrian eginiko lehen bonbardaketan parte hartu zuen.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Larunbatean aldundian egindako ekitaldian Azconaren biloba María Jesús Fuertesek jaso ditu gorpuzkiak, bere seme-alabekin batera. Ekitaldian gogorarazi dute 1936-1945 urteen artean 376 pertsona exekutatu zituztela, horietatik 299 epaiketarik gabe.
Pilotari famatua izan zen, munduko txapelduna, baina tartean behin baizik ez zuen Euskal Herrian jokatu, Mexikon jaio, hazi eta hantxe bizi baitzen, gurasoak haraxe joanda 1936ko gerratik ihesi. Abertzalea, Mexikoko euskal etxeko presidentea, Jaurlaritzaren aholkularia,... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
"Garai batean, nire herrian, kateme guztiek Remigia izena zuten, kateme belaunaldi oso bat, Iruñeko ikuspegi panoramiko ederrenak konkistatu zituztenak”. Horrela hasten da Remigia Etxarren funanbulistaren bizitza kontatzen duen Argako erregina antzezlana... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]
Andatza mendia memoria leku bihurtu zuen Usurbil 1936 elkarteak apirilaren 13ko birsortze historikoan. Herritarren lan boluntarioarekin berreskuraturiko lubakiak antzezleku bihurtu ziren egun batez. Gerraren eraginez Usurbilen jazotakoak elkarbanatzeko enegarren ekimena izan da.
87 urte bete dira ostiral honetan, 1937ko apirilaren 26an abiazio faxistak Gernika bonbardatu eta sarraskitu zuenetik. Urtero legez ekitaldi andana antolatu dute erakunde eta eragile sozialek. Tartean, pasealekuan eta Astra fabrikan dauden sirenak martxan jartzea.
Ángel Salas Larrazabal militar frankista urduñarrak gidatzen zuen hegazkinak bonbak bota zituen Otxandioko Andikona plazan zibilen aurka, 1936ko uztailaren 22an. Gutxienez 61 herritar hil ziren. Frankismoan hainbat kargu militar eta politiko izan zituen, eta 1991n... [+]
Irisarriko herrigunera sartu orduko, hantxe, etxe baten atarian, ikurrina eta estelada. Jokin Etxebarriaren bizitokia duzu. Gerrako ume izandakoa, hamaika ibilera –eta hamaika baino gehiago ere bai–, han eta hemen egindakoa. 92 urtek nahi beste bizitzeko aukera... [+]
Otsailaren 21ean Missak Manouchian eta Melinée Assadourian senar-emazte armeniarren gorpuzkiak Pariseko Panteoian sartuko dituzte ohore guztiekin. Poeta eta partisano komunista, Manouchianek ekintza ikusgarriak gidatu zituen Bigarren Mundu Gerran okupaturiko Frantzian,... [+]
1936ko Gerra amaitzear zela, Franco diktadoreak Pirinioetan milaka bunker eraikitzea agindu zuen. Mendian horiek ikusten aspaldi ohituak gaude, baina ez genekien defentsarako lerro erraldoi bat osatzen zutela, eta azken urteetan berreskuratzeko ekimenak jarri dira abian. Izan... [+]