Elkarrekin-Podemoseko bozeramaile Miren Gorrotxategik eta Ezker Anitza-IUko parlamentari Jon Hernándezek prentsaurrean azaldu dutenez, EAEko Memoria Historikoaren Legeak erreparazio “integrala” aitortuko die biktimei: “Biktima guztiei, ez bakarrik hildakoei”, azaldu du Gorrotxategik.

Horrela, lehen “kanpoan” geratzen ziren diktaduraren beste biziraule asko –zaurituak, errepresaliatuak, gerrilariak, emakumeak...– ere aitortuko ditu biktimen zentsuak. Gainera, dagokienean, indemnizazioak jasotzeko bermea izango dute biktima horiek, ez baitira aurrekontuei lotuta egongo. Hernándezen arabera, Europako araudia aintzat hartuko du lege berriak –gizateriaren aurkako krimenek ez dutela preskribitzen dio honek–, eta diktaduran ezarritako kondenak bertan behera uzteko neurriak jarriko dira.

Beste hainbat gauza ere jasotzen ditu akordioak: emakume izate hutsagatik erreprimitu zituztenen aldeko politikak bultzatzeko artikulu propio bat; memoria elkarteen parte-hartze handiagoa… Aldaketa horiekin, “justizia gehiago duen memoria historikoa egiteko aukera” egongo dela esan du Gorrotxategik.

Gorabehera asko Legebiltzarrean

Memoria Historikoaren Legea aurrera ateratzeko prozesuak gorabehera asko izan du. Aurreko legegintzaldian hainbat proposamen eraman ziren Eusko Legebiltzarrera, tartean, 2019an Frankismoaren Krimenen Kontrako Euskal Plataformak sustaturiko Herri Ekinbide Legegilearen muina jasotzen zuena, EH Bilduk eta Elkarrekin-Podemosek batera aurkeztua. Besteak beste, frankismoaren krimenak judizializatzeko aukera ematen zuen.

Baina ekimenak ez zuen legebiltzarreko mahaiko tramitea pasa, Eusko Jaurlaritzak jadanik esana zuelako beste lege bat prestatzen ari zela. Orain adostutako testuak Jaurlaritzak iragarritako lege hori “hobetzen” duela dio Gorrotxategik.

Hutsuneak eta arriskuak

Aitortza “moraletik” harago doazen urratsak ematen joatea beti da onuragarria, oroimen historikoaren arloan erreparazio osoa lortzeko. Zentzu horretan, itzalpean geratu diren biktimak –kasu askotan emakumeak– zentsu ofizial batean jartzea ere ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. Baina, Elkarrekin-Podemoseko kideek berek aitortu duten bezala, oraindik badaude hutsuneak. Hutsune handiak.

Alde batetik, indemnizazioak emateko orduan baremazio edo zehaztapen faltak ezerezean utz dezake atal hori –eta ez litzateke lehen aldia izango halako zerbait gertatzen dela–. Bestetik, lege autonomikoak, espainiar justiziaren eta 1977ko Amnistiaren Legearen horma gainditzeko modurik ez du oraingoz.

PP, C’s eta Vox lehendik ere saiatu dira legearen tramitazioa gerarazten. Eta eskuin muturrak prest du helegite metraileta frankismoaren krimenak zuritzeko; ikusi besterik ez dago zein azkar eraman duen epaitegietara Espainiako Memoria Demokratikoaren Legea. Astearte honetan Auzitegi Konstituzionalak tramitera onartu du Vox-ek lege horren kontra jarritako helegitea, “espainiar batzuen oroimena nabarmendu eta beste batzuena baztertzen duelako”.

Aurrekari horiekin, ezin esan akordio honek paper errean amaitzeko arriskurik ez duenik.