“2013an hamaika traba izan dira euskararen herrian euskaraz bizitzeko, gaztelania eta frantsesa lehenestea da behin eta berriro herritarrek aurkitzen duten tupustarria. Erakunde publiko zein pribatuek hizkuntza-eskubideen bermea aintzat ez hartzearen ondorioz, herritarrak eskubidez gabeturik ikusten du bere burua askotan”, adierazi du Behatokiko zuzendari Garbiñe Petriatik.

Nafarroan, hizkuntza-eskubideen urraketa sistematikoa

Nafarroako Gobernuaren jardunak euskararen aurkako jarrera izan du ezaugarri, Behatokiak dioenez: euskaltegiak diru-laguntzarik gabe, euskarazko hedabideak ere diru laguntzarik gabe, udaletako euskara zerbitzuetarako dirua nabarmen murriztuta…

Diru-gorabeherarik ez dagoen gaietan ere hizkuntza-eskubideen "urraketa sistematikoa" izan da: D ereduaren hedapena oztopatzen segitzen du UPNren gobernuak; liburutegietan, osasun-zerbitzuetan, epaitegietan, ez du Nafarroako Gobernuak euskarazko zerbitzurik bermatzen, ezta hizkuntza ofiziala den zonaldean ere.

Ipar Euskal Herriko murgiltze ereduarentzat urte zaila

2013 urtea "bereziki zaila" izan da Ipar Euskal Herriko murgiltze bidezko irakaskuntzarentzat, Petriatiren hitzetan.

Batetik, 1850eko Falloux legea baliatu du Frantses estatuak murgiltze-bidezko irakaskuntzaren kontra jotzeko. Bestetik, Baionako Etxepare Lizeoan unibertsitate aurreko ikasketak euskaraz egiten dituzten ikasleei ikas-prozesu bukaerako azterketa, Baxoa, euskaraz egitea ukatu zaie beste behin.

EAEn, euskaraz egiteko zailtasun nabarmenak

Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan euskarak ofizialtasuna duen arren, "nabarmenak dira" euskaraz jarduteko aurkitzen diren zailtasunak: osasun zerbitzua euskaraz hartzerik ez izatea, ertzain-etxeetan gaztelaniaz egitera behartuak izatea, justizia gaietan euskara hutsean aurkeztutako froga-agiriak ez onartzea, izapideak euskaraz burutzeko zailtasunak... Jaso ditu Behatokiak txostenean.

Kontsumitzaileek, berme juridikorik ez

Interes orokorreko zerbitzuak legez unibertsalak izanik ere, Ipar Euskal Herrian eta Nafarroan zerbitzu horiek euskaraz jasotzeko "inongo berme juridikorik ez dute" kontsumitzaile eta erabiltzaile euskaldunek, Behatokiak nabarmendu duenez.

"EAEn, berriz, erabiltzaile eta kontsumitzaile euskaldunen hizkuntza-eskubideak bermatzeko 128/2008 Dekretuak betebeharrak ezartzen baditu ere, horiek ez betetzeak inongo ondoriorik ez dakarrenez, asmo hutsalean geratzen dira kontsumitzaile zein erabiltzaile euskaldunei aitortutako hizkuntza-eskubideak".

Urratze-egoerak saihesteko, urraketak ahalbidetu ditzaketen egoerei aurre hartu eta prebentzio neurriak hartzea da euskaldunen eskubide linguistikoak ziurtatzeko biderik eraginkorrena, Petriatiren esanetan. “Zentzu horretan, erabaki positiboak eta aurrerapausoak izan dira 2013an. Batetik, Gipuzkoako Aldundiak, eta berarekin batera 36 Udalek, zerbitzuak kontratatzeko hizkuntza-irizpideak onartu eta hainbat neurri onetsi dituzte. Kontratu-mota zeinahi dela ere, hizkuntza-irizpideak bete beharko dituzte udal-zerbitzuak kudeatu edo administrazio horiendako bestelako lanak egingo dituzten enpresa edo entitateek”.

Herritarrek egoera hauen aurrean duten jarrerak aldaketak eragin dituela aipatu du Behatokiko zuzendariak 2013ko elementu positibo gisa: "Herritarrek hizkuntza-eskubidea egiazki betetzeko indar egiten ez duten bitartean, oso jasangarria zaie administrazioei bere-berean mantentzea, aitzitik, herritarrek hizkuntza eskubidea baliatzeko joera erakusten badute, posible da euskaldunen hizkuntza-eskubideak bermatuko dituen neurriak hartzea eta urratsak ematea; hori erakusten dute behintzat 2013an herritarrek egindako ahaleginaren ondotik, zenbait entitate eta administraziok bideratutako neurriek eta hartutako erabakiek”.