“Erdisotora jaitsi nintzen afaria prestatzera eta gas usain jasanezinarekin egin nuen topo. Itsumustuka jaitsi nintzen, jakin bai bainekien egoera horretan ez dela piztu behar ez argirik ez linternarik. Sukaldeko gasaren lau aginteak guztiz irekita zeuden, itxi egin nituen, leihoak ireki nituen eta gora igo nintzen... Gasaren aginteak ez dira bakarrik irekitzen. Zein azalpen eman zuen eraikineko segurtasunaz arduratzen zen Guardia Zibilak? Bat bera ere ez. Gu desagerrarazteko prestatuta zegoen hori”.

Urtarrilean argitaratuko den Guerra sucia y abusos de poder. La quiebra de los imperativos morales (Gerra zikina eta boterearen abusuak. Agindu moralen haustura) liburuko pasarte bat da aurreko hori. Luis Castells historialariak eta Soziologia eta Zientzia Politikoetako katedradun Izaskun Sáezek idatzitako liburua da, eta Deustuko Unibertsitateko Etika Aplikatuaren Zentroak argitaratutakoa irakaskuntzan memoriaren testuinguruan erabili ahal izateko.

Liburuan, Espainiako Estatuak ETAren aurka bideratu zuen gerra zikinaren bilakaera, eta segurtasun indarren abusuak eta torturak aztertzen dira El Diario Vasco-ko Alberto Surio kazetariak asteazken honetako albiste batean azaltzen duenez. Liburuaren lehen zatian Batallon Vasco-Español eta Triple A talde parapolizialen jarduera aztertzen da, eta bigarrenean GAL eta talde horrek estatu aparatuekin zuen lotura.

Suriok dioenez, liburuak deskribatzen du nola estatua Frankismotik demokraziara iragan zen, baina egiazki Frankismoarekin apurketarik egin gabe, bereziki armadan eta Polizian. PSOEko buru Felipe Gonzálezen agintearen amaieran Juan Alberto Belloch iritsi zen Espainiako Gobernura Barne eta Justizia Ministro gisa, eta hark Margarita Robles Barne Estatu idazkari izendatu zuen, Juan Luis Ibarra Ministerioko idazkari eta Juan Mari Jauregi Gipuzkoako Gobernadore Zibil.

Liburuaren egileen aburuz, izendapen horiekin segurtasunari lotutako estatu aparatua “garbitu” nahi zen eta argia ekarri ordura arte iluntasuna nagusi zen eremura. Estatuko beste sektore batek, aldiz, legez kanpoko ETAren aurkako borroka hori ezkutuan mantendu nahi zuen eta bi sektoreen arteko lehia eman zen. Testuinguru horretan kokatu behar da Maixabel Lasak aipatzen duen pasartea.

GAL ikertzen zutenen aurkako mehatxuak

Liburuaren arabera, Espainiako Gobernuko aipatu agintari berri horiek argi zuten GALen ikerketa bultzatuko zutela, eta horrela egin zuten. Estatuko estoldetako sektoreek, aldiz, hasieratik utzi zuten argi ikerketa guztiak oztopatuko zituztela, horretarako edozein bide erabilita: “Ohikoak izan ziren lekukoei egindako mehatxuak, eta batzuetan erasoak edo eroskeria ere egon ziren; 50 milioi pezeta eskaini zizkioten babestutako lekuko bati)".

Liburuan deskribatzen da Lasa eta Zabala auziaren ikerketa bideratu zuen Polizia Judizialaren buru Enrique de Federicok bere familia babesteko neurriak eskatu zituela; bere alabetako batek mehatxuak jaso zituen eta haren etxera sartzeko ahalegina ere egin zuten. Polizia buruaren testigantza ere jaso dute egileek: “Barne Ministerioaren presio handiak jasan nituen eta segurtasun indarretako kideen mehatxuak (...) Ohartu nintzen Guardia Zibilean ez nuela inongo laguntzarik jasoko eta hala esan nien nire agintariei. Gertatutakoa ikertzen saiatzen ginen guztioi oztopoak jartzen zizkiguten, hori horrela zen. Ez hori bakarrik, arriskuan ginen”.

Juan Mari Jauregi 1994an izendatu zuten Gipuzkoako Gobernadore Zibil, eta 1996an kargugabetu zuten, PPk hauteskundeak irabazi ondoren. Espainiako Gobernuak emandako lanarekin Txilera joan zen ondoren eta 2000. urtean ETAk Tolosan hil zuen, bere herrira (Legorreta) bisitan itzuli zenean. Bere emazte Maixabel Lasa Terrorismoaren Biktimei Laguntzeko zuzendari ohia izan zen Eusko Jaurlaritzan. Juan Mari Jauregi ETAko kide izan zen Frankismoan, espetxean ere izan zen horregatik, gero PCEko militante egin zen eta 1980ko hamarkadaren amaieran PSE-EEra jo zuen.