argia.eus
INPRIMATU
Dantzan babestu ziren Garaziko errefuxiatuen kolonian

  • Gerratik ihesi 1937ko ekainean Donibane Garazin Bilbo eta inguruetako 600 haur jaso zituzten. Hiriburuko Ziudadelan Eusko Jaurlaritzaren menpeko eskola kolonia bihurtu zuten, eta bi urtean 8-14 urteko 800 bat haur igaro ziren bertatik. Haurrekin 80 bat heldu ere iritsi ziren: apaizak, irakasleak eta beste hainbat ogibidetako pertsonak. Horrela, herri oso bat bildu zen kolonian. Garaziko koloniaren inguruko hainbat kontu jasoak ditu Txomin Hiriart-Urrutik.

dantzan.eus 2024ko apirilaren 17a
Bi dantzari talde dantzan publikoak osatutako zirkuluaren barruan, 1936ko gerrako haur errefuxiatuak. Donibane Garaziko Ziudadela, 1937.

 

1937 Donibane Garazi
Haur errefuxiatuak Donibane Garaziko Ziudadelan, 1937.

Haurren harrera-leku izanik, Gernikako  Elai Alai dantza taldeko dantzariei ere eman zieten babesa bertan. Condor legioko hegazkinek Gernika bonbardeatzean Bilboko Villa Cuban batu ziren Elai Alaiko dantzariak aurrena, eta gero, Donibane Garazira eraman zituzten 40 bat dantzari. Aste batzuk beranduago batu zitzaien taldeko zuzendaria zen Segundo Olaeta.

Dantza egiazko euskaldunen identitate

Olaetarekin taldeak entseguei heldu zion. Eusko Jaurlaritzaren babes osoa zuten; taldearen emanaldiak nazioartean zabaltzea zen helburua, euskaldunen egoeraren berri izan zezan mundu osoak. 

1937 Donibane Garazi 2
Bi dantzari talde dantzan publikoak osatutako zirkuluaren barruan, 1936ko gerrako haur errefuxiatuak. Donibane Garaziko Ziudadela, 1937.
1937 Donibane Garazi
1936ko gerrako haur errefuxiatuak Donibane Garaziko Ziudadelako patioan. Donibane Garazi, 1937.

Dantza taldea berrosatu zen Ziudadelako haurrekin, jostunek jantzi berriak egin zituzten eta Olaetak hainbat bidaia egin zituen Zuberoara bertako dantzetatik edateko, helburua euskal kultura definitzea baitzen. 1937ko urrian, kolonian 4 hilabete pasata, Elai Alaiko 42 dantzarik Ziudadela utzi eta Parisera abiatu ziren.

Taldeak alde egin ondoren euskal kantu eta dantzak ez ziren desagertu, ordea, Jaurlaritzaren beste kolonietan bezala, diziplina horiek garrantzi berezia baitzuten. EAJk kolonia sistema propioa antolatu nahi zuen eta helburua zen bertako umeak “egiazko euskaldun” gisa heztea.

1937 Donibane Garazi 7
1936ko haur errefuxiatuak. Agintariena edo ikurrina-dantza. Donibane Garaziko Ziudadela, 1937.

 

 

1936ko haur errefuxiatuak. Gaztetxoak makila handiekin eta bakarlari bat dantzan. Donibane Garaziko Ziudadela, 1937.

Haurrek egunero jasotzen zituzten dantza klaseak. Dantzaz gain, musika ere irakasten zieten. Garai hartarako berritzaileak ziren metodoak erabiltzen zituzten hezkuntzan, besteak beste, gogoetara eta kritikara bultzatu nahi zituzten umeak.

1937 Donibane Garazi
Elai Alai taldea Donibane Garaziko Ziudadelan. 1936ko gerrako haur errefuxiatuak. Goitik hasi eta hirugarren ilaran, eskuin-eskuinean Segundo Olaeta. Donibane Garazi, 1937.

Dantza harremanak goxatzeko zubi

Dantzari esker hurbildu ziren Donibane Garaziko herritarrak haur errefuxiatuengana. Izan ere, hasiera batean, haurren etorrera ez zen guztiz ongi-etorria izan orduko gizarte tradizionalista eta kontserbadore hartan.

1937 Donibane Garazi 5
Emakumez eta gizonez osatutako bi talde dantzan. Ingurutxoren bat dantzatzen ari direla dirudi. Donibane Garaziko Ziudadela, 1937.

Pixkanaka, ordea, harremanak goxatzen joan ziren, eta horretan eragina izan zuen haurren ardura hiru apaizek izateak. Ikusi zuten haurrak egunero joaten zirela mezetara eta dantza ere izan zen lokarri.

Arrastoa utzi zuten

Elai Alai dantza taldea berriz muntatu eta emanaldiak eskaini zituen Donibane Garazi eta inguruetan. Edozein zeremonia eta ekitaldi erlijiosoen ondoren antolatzen zituzten dantza saioak.

1937 Donibane Garazi
Donibane Garaziko Ziudadelako patiora ongi-etorria egiten sei dantzari. Zubia osatu dute ezpatekin eta azpitik pasatzen ari dira hiru gizon. Dantzarietako batek ikurrina darama. Donibane Garazi, 1937.
1937 Donibane Garazi 3
1936ko haur errefuxiatuak dantzan. Donibane Garaziko Ziudadela, 1937.

Emankizun haiek Nafarroa Behereko eta, orokorrean, Iparraldeko taldeetan eragina izan zuten. Inguruetako talde askok Elai Alairen kodeak eta errepertorioa bere egin zituen.

Iturriak: