Cuelgamuroseko indusketetan eskuin muturraren presio eta sabotaiak salatu dituzte auzitegi-medikuek
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan dute Espainiako Estatuko hobi komun handiena dena. Milaka gorpuzkin gorde zituzten bertan frankistek, senideen baimenik gabe.
"Hau guztia usain frankista erabatekoaz inguraturik dago, Konstituzio aurrekoa da dena, eta denbora honetan ez da inoiz ukitu ere egin". Hala azaldu dio Pako Etxeberria Aranzadiko auzitegi-medikuak Radio Euskadiko Boulevard saioko esatariari, Cuelgamurosen egiten ari diren indusketez galdetzean.
Etxeberriak salatu du etengabe jasaten ari direla eskuin muturraren presioa: "Elkarretaratze sinestezinak ikusi ditugu, banderekin, bideetan eta sarbideetan zeuden, beldurra ematen zuten. Gu saiatu gara oharkabean pasatzen, baina guztiz lokalizaturik gintuzten eta argazkiak atera dizkigute".
Azaldu duenez, denetariko oztopoak izan dituzte: elkarte ultraeskuindarrek helegiteak jarri dituzte indusketak gerarazteko, eta uneren batean lortu ere egin dute epaitegiek halakorik agintzea. "Baina azkenean epaitegiak berak esan du lehenik eta behin biktimen senideen eskubidea dagoela, 'hildakoen bakea' baino".
"Elkarretaratze sinestezinak ikusi ditugu, banderekin, bideetan eta sarbideetan zeuden, beldurra ematen zuten. Gu saiatu gara oharkabean pasatzen, baina guztiz lokalizaturik gintuzten eta argazkiak atera dizkigute"
Etxeberriak esperientzia handia du egoera ezberdinetan lan egiten, baina aitortu du lekuak berak sortzen diola halako zirrara bat: "Milaka lagun besoa jasota, ez soilik sarrerako zabalgunean, toki guztietan daude". Gobernuaren ideia da tokiari beste esanahi bat ematea, baina bere esanetan, oraingoz basilikara sartzerakoan ez dago ezer azaltzen duenik zergatik dagoen eraikina hor eta nola eraiki zen lan esklaboarekin.
Sabotaiak jasan dituztela ere azaldu du forentseak, eta horien atzean eskuin muturreko jendea dagoela ziur dago. "Gutunak bidali dizkigute 'aholkua' ematen, ustez erantzukizunen bat izan dezakegulako". Ez du "mehatxu" hitza erabili, baina bai "aholkua" eman dietela.
Senideen bisitak
Lehen aldiz biktima errepublikarren hainbat senide sartu ahal izan da Erorien Haranean, han egiten ari diren indusketak bertatik bertara ikusteko, horien artean Euskal Herriko zenbait ere bai.
Oraingoz 12 lagunen gorpuzkinak identifikatu ahal izan dira, baina milaka daude –33.000 inguru, hainbat iturriren arabera– nahiz eta hezurren egoera ez den batere ona, hobiak hondoraturik daudelako. Hala, arkeologoek onartu dute kasu askotan oso zaila izango dela senideek hainbeste urtetan bilatu izan dituzten gorpuzkiak berreskuratzea.
Jasone Aretxabaletaren testigantza
Egunotan Cuelgamurosen izan direnen artean Jasone Aretxabaleta dago, eta bere testigantza jaso dute hainbat hedabidek. Bere osaba bat Markina-Xemeingo hilerrian lurperatuta zegoela uste zuten orain arte.
1936ko Gerran falangistek aita atxilotu eta hura askatzeko baldintzapean, Jasoneren osaba, Alesander Aretxabaleta, frankisten bandoan borrokatzera derrigortu zuten; baina sekula ez zuten aita askatu eta aldiz Alesander frontean hil zen.
"Ezin sinetsirik geratu ginen. Beste askorekin gertatu bezala, hilotza eraman zuten inongo baimenik gabe, soilik faxistena"
2019an Gogorak egindako zerrenda batean agertu zen bere izena, Markina-Xemeinen ez baizik Erorien Haranean zegoela jartzen zuen bertan. "Ezin sinetsirik geratu ginen –azaldu dio Público egunkariari–. Beste askorekin gertatu bezala, hilotza eraman zuten inongo baimenik gabe, soilik faxistena".
Aretxabaletak salatu du geroztik osabaren hezurrak berreskuratzeko jasan behar izan duten prozesu luzea, eta garbi du hobien egoerak ez ezik, judizialki eta bestela jartzen ari diren trabek eragin dutela luzapen hori: "Denetik egin diete, pegamentua ere jarri diete sarrailan ateak ez irekitzeko".
Cuelgamurosen faxistek ateak itxita nahi dituzte, haizeak ez ote duen hango Frankismoaren usaina betirako eramango.
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintza eta Euskarako Batzordeak atzera bota du UPNk aurkeztutako mozioa, 1936ko Gerran Errepublikaren kontrolpean zeuden lurraldeetan izandako biktimak Oroibidea memoriaren datu-basean sartzea eskatzen zuena. Mozioak PP eta Voxen babesa jaso du,... [+]
Jose Miguel Etxeberria Naparra-ren gorpua aurkitu gabe bukatu da Frantziako Landetan egindako bigarren indusketa. 44 urte dira militantea desagertu zenetik eta bere familiaren belaunaldi batetik bestera pasa da bere bilaketaren zama.
Iruñeko Txantrea auzoko kale-izendegian frankismoan errepresaliatuak izan ziren hamar emakume gogoratuko dituzte. Ekitaldia egin zuten atzo eta auzoaren hegoaldean dagoen plaza bat oroimen gune ere izendatu zuten. "Garrantzitsua da historian gertatutakoa gogoratzea;... [+]
Andatza mendia memoria leku bihurtu zuen Usurbil 1936 elkarteak apirilaren 13ko birsortze historikoan. Herritarren lan boluntarioarekin berreskuraturiko lubakiak antzezleku bihurtu ziren egun batez. Gerraren eraginez Usurbilen jazotakoak elkarbanatzeko enegarren ekimena izan da.
87 urte bete dira ostiral honetan, 1937ko apirilaren 26an abiazio faxistak Gernika bonbardatu eta sarraskitu zuenetik. Urtero legez ekitaldi andana antolatu dute erakunde eta eragile sozialek. Tartean, pasealekuan eta Astra fabrikan dauden sirenak martxan jartzea.